Sadaka ve Hibeden Dönmenin Haram Kılınması Babı

5- (1622) Bana İbrahim b. Musa Er-Râzî ile tshâk b. İbrahim ri*vayet ettiler. (Dediler ki): Bize îsâ b. Tunus haber verdi. (Dedi ki): Bize Evzâî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Ali'den, o da İbnil-Müseyyeb'den, o da İbni Abbâs'dan naklen rivayet etti ki, Peygamber (SallaUahii Aleyhi ve Setlem):
«Sadakasından dönen kimsenin misâli, kusup da sonra kusmuğuna dönerek onu yiyen köpek gibidir.» buyurmuşlar.

(...) Biz» bu hadîsi Ebû Küreyb Muhammed b. Ala' da rivayet etti. (Dedi ki) : Bize tbni'l-Mubârek, Evzâî'den naklen haber verdi. Evzâî: Ben Muhammed b. Alî b. Hüseyn'İ bu isnâdla bu hadîs gibi rivayette bulunurken İşittim; demiş.

(...) Bana bu hadîsi Haccâc b. Şâir dahî rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Abdüssamed rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Harb rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Yahya —ki İbni Ebî Kesîr'dir—- rivayette bulundu. (Dedi ki) : Bana Abdurrahman b. Amr rivayet etti ki, Muhammed b. Fâtıme binti Resûlillâh kendisine bu isnadla yukarıkilerin hadîsleri gibi rivayette bu*lunmuş.

6- (...) Bana Hârûn b. Saîd El-Eylî ile Ahmed b. Isa da rivayet ettiler. (Dediler ki) : Bize İbni Vehb rivayet etti. (Dedi ki) : Bana Amr —ki İbni'l-Hâris'dir— Bükeyr'den naklen haber verdi. O da Saîd b. EI-Müseyyeb'i: Ben İbni Abbas'i şunları söylerken dinledim derken işitmiş: Ben ResûlüIIah (Sattallahü Aleyhi ve Sellem) 'i:
«Bir sadaka verip de sonra sadakasından dönen kimsenin misâli, ku*sup da sonra kusmuğunu yiyen köpek gibidir.» buyururken işittim.

7- (...) Bize bu hadîsi Muhammed b. El-Müsennâ ile Muhammed b. Beşşâr da rivayet ettiler. (Dediler ki) : Bize Muhammed b. Ca'fer rivâyet etti. (Dedi ki) : Bize Şu'be rivayet etti. (Dedi ki); Ben Katâde'yi, Saîd b. El-Müseyyeb'den, o da tbni Abbas'dan, o da Peygamber (Sallailahü Aleyhi ve Set tem)'den naklen onun ;
«Hibesinden dönen kusmuğuna dön (üp yiy) en gibidir.» buyurduğu*nu rivayet ederken dinledim.

(...) Bize bu hadîsi Muhammcd b. El-Müsennâ da rivayet etti. (Dedi ki) : Bize İbni Ebi Adiy, Saîd'den, o da Katâde'den bu isnâdla bu hadi*sin mislini rivayet etti.

8- (...) Bize tshâk b. İbrahim dahî rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Mahzunu haber verdi. (Dedi ki) : Bize Vüheyb rivayet etti. (Dedi ki): Bize Abdullah b. Tavus, babasından, o da İbni Abbas'dan, o da Resûlüllah
iSattaliühu Aleyhi ve SeUe/n^ûen naklen rivayette bulundu:
«Hibesinden dönen, kusup da sonra kusmuğuna don (erek yiy) en köpek gibidir.» buyurmuşlar.
Bu hadîsi Buhâri «Hibe» bahsinde mevsûl ve muallak olarak tahric etmiştir. Muallâk rivayetini Tirmizî ıden maada bütün Kü-tüb-ü Sitte sahipleri nakletmişlerdir.
Tâvûs, İkrime, İmam Şafiî, İmam Ahmed ve îshâ k bu hadîsle istidlal ederek verilen hibe ve sadakadan dön*menin haram olduğunu söylemişlerdir. Yalnız baba evlâdına yaptığı hi*beden dönebileceği için bu hadîs ecnebiye yapılan hibeye hamledilmiş-tir. Nevevî diyor ki: «Kardeşlerle amcalara ve diğer zevü erhâma yapilan hibelerden de dönmek caiz değildir. İmam Şafiî 'nin mez*hebi budur. İmam Mâlik ile Evzâî dahî buna kaildirler.»
Hanefîler'e göre karşılıksız verilen hibe duruyorsa ecnebiye yapılmış dahî olsa dönmek caiz, fakat mekruhtur. Saîd b. El-Mü-seyyeb, Ömer b. Abdilâziz, Kaadî Şureyh, Esved b. Yezîd, Hasan-ı Basrî, İbrahim Nehâî ve Şa'bî'nin mezhepleri de budur. Bu kavil Ömer b. El-Hattâb, Ali b. Ebî Tâlib, Abdullah b. Ömer, Ebû Hüreyre ve Fedâle b. Ubeyd (Radiyallahü anh) hazerâtından rivayet olunmuştur. Bu zevata göre hadîste hibesinden dönen kimse kusmuğunu yiyen köpeğe şer'an değil, mürüvvet ve ahlâk yönünden benzetilmiştir. Çünkü köpek helâl ve haramla muhâtab değil*dir. Şu halde hibesinden dönen kimse köpeğin yaptığı gibi pis ve iğrenç bir şeye dönmüş oluyor demektir ki, bununla hibeden dönmenin haram oluşu sübut bulamaz; yalnız çirkinlik tavsif olunur. Buna onlar da kail olarak: Hibeden dönmek mekruhtur, demişlerdir.