Nevşehir Medreseleri

Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Medresesi (Merkez)


http://www.kenthaber.com/Resimler/20...3/00140003.jpg
Nevşehir il merkezinde bulunan Damat İbrahim Medresesi’ni, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa 1726-1727 yıllarında, külliye ile birlikte yaptırmıştır.


Damat İbrahim Paşa Külliyesi’nin bölümlerinden birini oluşturan medrese caminin batısında, Cami-i Cedit Caddesi’nin karşısında bulunmaktadır. Medresenin arka kısmı arazi konumundan ötürü üçgen bir kısım oluşturmuş ve burası tuvaletlerin bulunduğu ikinci küçük bir avlu niteliğindedir. Medresenin avlu kapısında bir kitabeye yer verilmiştir.


Kitabenin mealen anlamı:


”Fetihlerin babası, adaletli, muzaffer hükümdar
Ki onun temiz kişiliği Allah katında itibar görür
Ulu hükümdar, saygıdeğer ve büyük şahların şahı,
Padişahın yüksek rütbeli veziri, kudretli yaratıcının
Koyu gölgesinin hizmetçisidir.


Saygı değer Ulu Sultan Ahmet Han Gazi ki
İyilik ve cömertlik kapısının incisi, ümit bağlanan yerdir
Methi mümkün değildir, ancak O’na teşekkür etmek
Gereklidir ki kendisi Yüce tanrının tam bir lütfudur


O hakan, tarihi şahsiyet ki, adalet ve merhametle
İsteği dünyayı imar ederek canlandırmasıdır
Onun için Tanrı şereflenme nedenlerini destekleyerek
Benzeri ve örneği olmayan bir vezire uygun gördü


Dinin ve devletin düzeni, yani İbrahim Paşa ki
Eseriyle hayır yapılmasına yol açan ve öncü olandır
Dünyanın rahat etmesini sağlayan ulu ve şerefli Vezir
Ki soylu Damad âdet olduğu gibi memleketi süsleyen hükümdardır


İşi ve tarzı övülmüş, güzel tavırları doğru ve herkesçe kabul edilmiş
Onun hayatı ve eserleri sınırsızdır; hesaba gelmez
Bunlardan biri bu temiz bayındır yerdir ki
Resmi defterlerde Nevşehir olarak adlandırılmıştır


O saadet güneşi ululuğuyla yükseldi
Yerişimdi yücelikte Revak katında aynıdır
Nedir bu ey yüce temiz büyük yapı
Ki güzelliği ve düzeni dilek sahiplerini hayret içinde bırakır


Sanki bu ulu medrese ilim ve bilgi göğüdür;
İçindeki odalar süslü çark burcunun benzeridir
Hayır dua okumak için elini safha gibi aç,
Allah’ın hikmeti ve sırrı ile herkes âmin demeğe hazırdır


Bu ilim yuvasında fazilet ve olgunluk yayıldıkça
Kudretli yaratan yaptıranın makamında sürekli kılsın
Ömrü uzun, düşmanı altüst mülkü dışarıda sınırsız olsun
Gökyüzünün dokuz katı bunun gibi uygun bir yerdir


Ey Vehbi altın kalemle yazsalar tarihini uygundur
Bu yüce medrese İbrahim Paşa’nın icadıdır.
1139 (1726).”


Medrese kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Revaklı bir avlu etrafına dizilmiş bir dershane, 17 medrese odası ve doğu-batı ekseninde medrese girişi ile avluya geçiş eyvanlarından meydana gelmiştir. Dershane medresenin kuzeydoğu köşesine yerleştirilmiş olup, Osmanlı klasik medrese plan şemasından farklıdır. Osmanlı medreselerinde giriş ekseninde bulunan dershane burada kuzeydoğu köşesine kaydırılmıştır. Dershanenin kapısı üzerinde bir kitabesi bulunmaktadır.


Kitabenin mealen anlamı:


”Şeriat yoluna bağlı Sultan Ahmet Han Gazi ki
İşi her zaman temiz doğru yolun prensiplerini yaymaktır
Dünyanın sahibi şerefli Hakan ki ululukla
Varlığı yer yüzünde yüce Allah’ın gölgesidir


Zafer sahibi şah, her zaman başarı kazanan hükümdar ve yedi iklimin sahibi ki;
Ayaklarının tozuna dünya şahları yüzlerini aşındırırlar
Yüzüğünden güneş ve aydınlık misâli saltanat
Üzengisinden sanki değer, aydınlık ve heybet görülmektedir


Büyük vezir ve o şanlı hakanın damadı
Ki himmet, cömertlik ve el açıklığında hayret verendir
Yorgunluktan devlet ve ikbâl ile o yüce makama geleli
Gece gündüz halkın durumunu düzenlemek için özen gösterdi


Arzusu dünyada gönlü kırılanları memnun ve
Her zaman isteği hayrat ile dünyayı ihya etmektir
Yanında herkesin gizli sırları bellidir
Aydınlık vicdanı sanki bir parlak aynadır


İstanbul’un içinde ve çevresinde eserleri sayısızdır
Özellikle ki dünya süsleyen bu yüce kütüphanedir
İçi türlü türlü rengârenk, gönlü çeken nüshalarla doludur
Dışı da süs ve bezeklerle eşsiz ve benzersizdir


İçinde dengi olmayan nice cilt kitap var
Onların her biri İbn-i Sinâ’yı bile hayret ettirir
Hele bilim ve fazileti canlandırmak için böyle eser yapmada
Yüce makamın himmetini Allah Başarılı kılsın


Bununla Hak bu ki hayır eserlerini tamamladı
Ki bilimin yayılmasına sebep, yüce hayır ve güzel şandır
Allah her zaman yaptıranını hayır yapmağa muvaffak etsin
Onun iyiliğinden daha nice eser yeniden yeniye ortaya çıksın


Tarihin Nedim noktalı harflerle yazdı
Bu yüce kütüphane İbrahim Paşa’nın bıraktığı eserdir.
1140 (1727).”


Medresenin avlusu 12 sütunun taşıdığı hafif sivri kemerli bir revakla çevrelenmiştir. Bu revaklar üzerleri kubbeli 15 bölümden meydana gelmiştir. Bunların arkasında sıralanmış 17 medrese odası bulunmaktadır. Bu odaların içerisinde ocaklar, dolap nişleri bulunmakta olup, dışarıya taş söveli dikdörtgen birer pencere ile açılmıştır.


Günümüzde medrese İbrahim Paşa Halk Kütüphanesi olarak kullanılmaktadır.



Karavezir Mehmet Paşa Medresesi (Gülşehir)


http://www.kenthaber.com/Resimler/20...3/00140004.jpg
Nevşehir ili Gülşehir ilçesinde Karavezir Mehmet Paşa, Nevşehir’e 20 km. uzaklıktaki Gülşehir’de yaptırmış olduğu külliyenin bir bölümünü oluşturan medrese caminin tam karşısında bulunmaktadır. Medresenin giriş kapısı üzerindeki kitabeden 1780 yılında yapıldığı yazılıdır.


Osmanlı mimarisindeki açık avlulu medreseler grubundan olan bu yapı avlunun kuzey ve doğusundaki odalarla birlikte L biçiminde bir plan tipi göstermektedir. Medresenin güneyindeki oldukça gösterişli mermer bir kapıdan avluya girilmektedir. Medrese avlusunun etrafı yuvarlak kemerlerle birbirine bağlanmış sütunların oluşturduğu bir revakla çevrilidir. Revakların arkasındaki odalar birbirinin eşi olup, içlerinde ocak ve dolap nişleri bulunmaktadır. Hücrelerin üzerleri kubbelerle örtülmüştür. Yalnız güneydeki en büyük hücre diğerlerinden farklı olup, içerisinde de beş adet niş bulunmaktadır.


Günümüzde kütüphane olarak kullanılan medrese Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1960 yılında onarılmıştır.



Taşkın Paşa Medresesi (Ürgüp)


Nevşehir ili Ürgüp ilçesinin 20 km. güneyindeki Damse Köyün’de bulunan Taşkınpaşa Külliyesi’nin bir bölümünü medrese oluşturmaktadır. Camiye 3 km. uzaklıktaki medresenin kitabesi günümüze gelemediğinden yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Bununla beraber Taşkın Paşa’nın 1350 tarihli vakfiyesinde ismi geçtiğinden ötürü medresenin 1350 yılından önce yapıldığı sanılmaktadır.


Medresenin kapı ve pencere söveleri kesme taştan, duvarları moloz taştan yapılmıştır. Moloz taş duvarlar üzerine, bugün dökülmüş olmalarına karşılık kesme taş kaplandığı anlaşılmaktadır. Medrese 22.60x23.85 m. ölçüsünde kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Medresenin üst örtüsü tamamen yıkılmış olmasına rağmen girişin solundaki merdivenlerden iki katlı olduğu anlaşılmaktadır.


Medresenin batı yönündeki portali zengin bir taş işçiliği göstermektedir. Medrese Karamanoğulları döneminde yapılmış olmasına rağmen portal tamamen Selçuklu üslubunda yapılmıştır. Geometrik ve bitkisel motiflerle bezenmiş olan portalin üzerinde kitabe yeri boş durmaktadır. Bu kapıdan uzun bir hole girilmekte, çevresinde de birbirlerinden farklı boyutlarda odalar bulunmaktadır. Medresenin güneybatısındaki girişin yanında iki kapı bir mescide açılmaktadır. Bu mescidin taş mihrabı palmet ve Rumilerden meydana gelen bir bezeme ile süslenmiştir. Üçgen şekildeki mihrap nişi mukarnaslıdır ve iki yanında palmet ve Rumilerden oluşan bir bezeme görülmektedir.


Günümüzde medrese harap bir durumdadır.