Almak Niyeti Olmadığı Halde Müşteri Kızıştırmak İçin Fiatı Artırmak

Resulüllah (s.a.v.) dengeli, düzenli, hilesiz, aldatmacasız bir alım-satım sistemi getirmiş ve bunun ahlaki kurallarıyla birlikte maddi ve manevi müeyyidelerini de koyup belirlemiştir. "Bizi aldatan bizden değildir" hadisiyle uyarıda bulunmuş ve aldatılan müşterinin satın aldığı malı geri verme hakkına sahip bulunduğunu açıklamıştır.
Böylece ihtikarı, fahiş fiatla satmayı, müşteri kızıştırmayı, müşteriyi aldatmayı, alım-satım yapılırken üçüncü şahsın araya gir*mesini, pazarlığı yapılan bir mala istekli çıkıp fazla fıat vermeyi ya*saklamıştır.

Konuyla İlgili Hadisler


Ebu Hüreyre (r.a.) den yapılan rivayete göre; Peygamber (s.a.v.) Efendimiz, köylünün satmak üzere getirdiği malı, henüz pazara götürmeden şehirlinin aracı olup o malı köylü namına satmasını ve bir de müşteri kızıştırmayı men'etti."
İbn Ömer (r.a.) dan yapılan rivayete göre, adı geçen şöyle demiştir:
"Peygamber (s.a.v.) Efendimiz neceşi (alıcı ile satıcı arasına girip müşteri kızıştırmayı) men'etti."

Müctehidlerin İstidlalleri


Dört mezhebe göre de alına-s atımda neceş (müşteri kızıştırmak [in araya girip yüksek fiat vermek; satın alma arzusu olmadığı halde atın almak isteyen kimseyi kızıştırıp değerinin üstünde bir fiatla atışı sağlamak) yasaklanmıştır.
Ancak Hanefîler bunu mekruh saymış, Şafıîler bunu menhî ley'den kabul edip satıcı aldatılsa bile bu hususta onun için muhayy-ırîik söz konusu değildir, demişlerdir. Hanbelîler bunun caiz ol-nadiğını belirtmişlerdir.

Tahliller, Rivayetler


Yukarıda geçen iki hadis sahih olup istidlal ve ihticaca salihtir.
Neceş yoluyla yapılan bir alım-satım fasit midir, değil midir? Böyle bir alış-verişin mekruh veya haram olduğu kesindir. Ancak fas-x olup olmaması üzerinde durularak az farklı görüşler veictihadlar Drtaya konmuştur:
a) İbn Münzir, hadis alimlerinden bir gruba göre, böyle bir alım-satmun fasit olduğunu belirtmiştir. Nitekim Zahirîler ile imam Malik de aynı görüştedirler. Hanbelüere göre de meşhur olan tesbit budur. Ancak Malikilere göre, bu yolla aldatılan müşteri için hiyar, yani satın aldığı malı geri verme muhayyerliği vardır. Şafiîler ise bunun aksini söylemişlerdir. Yani onlara göre müşteri için -şart koşulmadığı takdirde- muhayyerlik yoktur. Yapılan alım-satım hileli de olsa sa*hihtir; ancak böyle bir satışta bulunan kimse mutlaka günahkardır. Hanefîler de Şafıîlerin görüşündedirler
b) îbn Hazm ve Îbnü'l-Arabî'ye göre, mislinin fiatım aşarsa, ha*ramdır. Zira Taberânî'nin Ibn Ebi Evfa'dan yaptığı rivayete göre, Re-sulüllah (s.a.v.) neceş yapanı lanetlemiştir. Şöyle ki: "Satın alma niyeti olmadığı halde fazla fiat vererek müşteri kızıştıran kimse ve faiz yiyen kimse hem hain, hem de melundur."

Çıkarılan Hükümler


1- Ahş-verişte müşteri kızıştırmak için üçüncü şahsın değerinin üstünde fıat vermek suretiyle alıcıyı aldatması yasaklanıp haram kılınmıştır.
2- Böyle bir ahm-satımdan sonra müşteri aldığı malı geri verme muhayyerliğine sahiptir. Şafıîlerle Hanefîlerden bir kısmına göre, muhayyerlik hakkı yoktur.
3- Bu yolla malın satışını değerinin üstünde sağlamak büyük günahtır.
4- Böyle bir alım-satım fasittir, sahih değildir.
imam Malik ile imam Ebu Hanife aynı görüştedirler, imam Şafiî'ye göre, fasit değildir.
5- Bu durumda satıcı da, müşteriyi kızıştıran da günahkardır.