Bodrum Kalesi Şapeli (Bodrum)
Muğla ili Bodrum ilçesinde, Bodrum Kalesi’nin avlusunda bulunan şapel, kalenin yapımıyla birlikte 1402-1437 yıllarında şövalyeler tarafından gotik üslupta yapılmıştır.
Şapeli İspanyol şövalyeleri 1519-1520 yılları arasında onarmışlardır. Bu nedenle de şapelin plan ve bezemesinde İspanyol sanatının etkileri açıkça görülmektedir. Özellikle ön cephesi son derece bezemelidir. İçeriye giriş ortada büyük, yanlarda da iki küçük kapıdan sağlanmıştır. Yandaki kapıların üzerine kemerli birer pencere yerleştirilmiştir. Orta kapı üzerinde ise üst üste iki pencere ve bitkisel motifler görülmektedir. Gotik üslubun özelliklerinden olan akroter süslemeleri tam tepeye yerleştirilmiştir.
Şapel çevreden toplanan devşirme malzemeden yapılmış, yan duvarlardaki yeşil taşlar Mauseleum’dan getirilmiştir. Şapelin ön cephesindeki köşe taşları üzerinde de onarımda katkıları olan İspanyol şövalyelerinin isimleri ile 1519-1520 tarihleri yazılıdır.
Bodrum Kalesi ve yöresi Osmanlılar tarafından ele geçirildikten sonra, Osmanlı geleneğine uyularak yanına bir minare eklenmiş ve camiye dönüştürülmüştür. Evliya Çelebi 1671’de Bodrum’a geldiğinde bu caminin Süleymaniye Camisi olarak tanındığını belirtmiştir.
I.Dünya Savaşı sırasında Fransız savaş gemilerinin Bodrum’u bombalaması sırasında şapel kısmen yanmış, minaresi yıkılmış, İspanyol şövalyelerinden kalan ahşap bezemeler de yanmıştır. Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi yönetiminde bu şapel “Tunç Devri Salonu” olarak düzenlenmiş ve burada MÖ.3000-2000 yıllarına ait eserler sergilenmiştir. Daha sonra bu sergileme kaldırılarak, yerine MS.VII.yüzyıla ait bir Roma gemisinin bire bir örneği yapılmış ve 1958 yılında Prof.Dr.George F.Bass başkanlığında yapılan kazılar sonucunda ortaya çıkan eserler burada sergilenmiştir.
Batı Liman Kilisesi (E Kilisesi) (Datça)
Muğla Datça ilçesi Knidos antik kentinde küçük limanın (Trireme Limanı) dalgakıranının girişinde bulunan kiliseyi ilk kez Prof.İris C.Love tarafından bulunmuş ve kısmen de kazılmıştır. Kilise MS.V.yüzyılın sonu ile VI.yüzyılın başına tarihlendirilmektedir.
Kilisenin orta nefi toprak seviyesinin altında kalmıştır. Yapı malzemesini çevreden toplanan antik taşlar oluşturmuştur. Bazilika planlı kilise üç neflidir. Apsis dışarıya doğru yarım yuvarlak şekilde çıkıntılıdır. Kilise 30.00x17.00 m. ölçüsünde olup, yan nefler de 3.80 m. uzunluğundadır. Kilisenin önünde 17.00x3.50 m. ölçüsünde dikdörtgen planlı bir narteksi vardır.
Kilisenin taban mozaikleri iyi korunmuş olarak kuzey nefte bulunmuştur. Bunlar küçük küp taşlardan Opus Tesselatum tekniğinde yapılmıştır. Geometrik desenli olup, yer yer de bitkisel motiflere yer verilmiştir.
Doğu Liman Kilisesi (D Kilisesi) (Datça)
Muğla ili Datça ilçesi, Knidos antik kentindeki küçük limanın doğusunda bulunan bu kilise antik çağ yapısının üzerinde kurulmuştur. Kilise kazısını İris C.Love yapmış ve planını çizmiştir. Kilisenin MS.VI.-VII.yüzyıllar arasında yapıldığı sanılmaktadır.
Kilise dikdörtgen planlı olup, üç neften meydana gelmiştir. Kilise 19.00x32.00 m. ölçüsünde olup, yan nef genişlikleri 3.50 m.dir. Günümüzde güney nefin batı ucunda olması gereken giriş toprak altında olduğundan tam bir incelemesi yapılamamıştır. Apsisis yarım yuvarlak şekilde dışarıya çıkıntılıdır. Yanındaki bölüm dışarıya 3.50 m. kadar taşma yapmakta olup, burasının sonradan eklendiği sanılmaktadır.
Kilise Hıristiyanlığın sonraki devirlerinde kullanılmamıştır.
C Kilisesi (Datça)
Muğla ili Datça ilçesi Knidos antik kentinin girişinde yarımadayı karaya bağlayan yerde yapılmıştır. C Kilisesinin altında Dionysos mabedi bulunmaktadır. Burada ilk kazıyı Charles Newton yapmış, daha sonra İris C.Love kazıyı devam ettirmiştir. Kazı sırasında kilisenin mimari parçaları, süslemeleri bulunmuş olup, bunlar MS.V.-VI. Yüzyıla tarihlendirilmiştir.
Kilise tek apsisli, üç nefli ve tek narteksli bir yapıdır. Moloz taş ve tuğladan yapılmış olan kilise 39.00x16.00 m. ölçüsündedir. Orta nefin genişliği 7.00 m.dir. Bu kilisede Knidos tarihine ışık tutacak nitelikte Arapça kitabeler bulunmaktadır. Bunlar kilisenin orta nefi üzerindedir.
Kitabeler:
“Allahümme gfir li-abd/radya’llâhu melike/Aclân İbn Hucri (a) ye (?) el-gafikîsümme’l- Dumayri/ve Kusayyir…
Allâhümme…”
İkinci kitabe:
“Allâhümme’gfir Li Yezid/İbn Süfyan el Akki ed-Dimaşki
Allâhümme’gfir Li-Abdillâhi/Ahmed bin Avdân bin Semmak al Beceli.”
Arapların geleneğine göre; seyahatleri sırasında konakladıkları yerlere bir takım yazılar yazmışlardır. Bu yazılara dayanılarak kilisenin VII.yüzyılda, Arap istilası sırasında tahrip edildiği sanılmaktadır.
Apollon Karnaios Mabedi (Bizans Kilisesi) (Datça)
Muğla ili Datça ilçesi Knidos antik kentinin batısındaki teras üzerinde bulunan bu mabet ve Bizans Kilisesini İris C.Love ortaya çıkarmıştır. Buradaki Apollon mabedi V.yüzyılda kiliseye çevrilmiştir.
Dikdörtgen podyumlu kireç taşı temelleri üzerine yapılmış olan mabedin bulunduğu yerdeki Bizans Kilisesi tek nefli ve tek apsisli bir yapıdır. Kilisenin 10.00x5.00 m. ölçüsünde olduğu ve tabanının da tuğla döşendiği kazılar sonunda anlaşılmıştır. Buradaki mabet kiliseye çevrildikten sonra doğusuna küçük bir apsis eklenmiştir. İçten yuvarlak, dıştan dörtgen şekilde olan bu apsis 1.50 m. derinliğindedir. Günümüzde çevresinde kazılar devam etmektedir.
Küçük Şapel (Datça)
Muğla ili Datça ilçesi Kinidos antik kentinin nekropolünde, doğu-batı caddesi üzerinde bulunan bu şapelin Helenistik ve Roma çağında yapılmış bir yapının üzerine eklendiği sanılmaktadır. Günümüzde harap bir durumdaki yapının tarihlendirilmesi ve planı yapılamamıştır. Bununla beraber ibadet mekânının 2.50x3.00 m. ölçüsünde olduğu, apsis yarı çapının da 1.50 m. ye ulaştığı sanılmaktadır.
Şapelin döşeme mozaikleri bulunmuş ve bu mozaikler de içerisinde küçük balıkların yer aldığı kuş, dört yapraklı yonca ve nar motifleri görülmüştür.
