Vücûd fabrikasının çalışma merkezi kalbdir. Kalbin tekallüsü [kasılması], yumruk sıkmak gibi, basît bir sıkışma olmayıp, kanın hareketi istikâmetinde giderek kalbin ucunda nihâyetlenen bir titreşim dalgası şeklindedir. Böyle bir tekallüs dalgası, yarım sâniye devâm edip, sâniyenin altıda biri kadar süren bir aralıkla tekerrür eder. Bu tekerrürler, kalb fe�âliyyetinin nizâm ve âhengidir. Kalbimiz, günde yüzbin def�a çarpıp, yüzbin def�a, bir sâniyenin altıda biri kadar zemân istirâhat ediyor. Ya�nî, günde beş sâate yakın dinleniyor. Demek ki ortalama bir insan ömrü altmış sene kabûl edilirse, böyle bir insanın kalbi, oniki sene kadar istirâhatde kalıyor. Kalbimiz, her çarpışında 100 cm3 kan çekerek, günde damarlara 10.000 litre kan gönderiyor. Buna göre kalb, her darbesinde, bir kilo ağırlığı yarım metreye kaldıracak kadar iş yapmakdadır ki, bir insan, kendi kalbinin kuvveti ile işlemekde olan bir asansörle, bir sâatde, yerden bir apartmanın beşinci katına çıkabilecekdir. Ya�nî insan kalbi 1/375 beygir kuvvetinde bir motördür. Parmaklarımızı, diğer kolumuzun baş parmak hizâsına korsak, nabz atmasını duyarız. Nabz atması, bize kalbin çarpmasını gösterir. Nabzın dakîkadaki adedi vücûdün kan ihtiyâcına tâbi�dir. Bu sebeble nabz, kuşlarda, dakîkada 200, insanda 75, atda 35, filde 25 dir. Birkaç aylık çocuk kalbi bizimkinin iki misli çarpar. Nabz adedi, sıcak havada azalır. Kalb, bir otomobil gibi olmayıp, bir elektron motörü gibidir. Kanda erimiş tuzlardan biri olan potassium atomu radioaktifdir. Bir insanda otuz gram potassium olup, hergün birmilyar elektron neşr eder. Kalbin giriş kapısında bir sinir makinesi vardır. Bu makine tıpkı bayram yerlerinde çocukların atış tecribelerinde, mermî hedefe isâbet edince, hedef olan cismde hareket meydâna geldiği gibi, bir elektron isâbeti ile, kalbi harekete getirir. Kalbden çıkan kan, damarlarla, vücûdün her tarafına dağılır. Bu damarlar çok sağlamdır. Kalbe bağlı epher damarı [Aort], yirmi atmosfer basınca mukavemet eder. Lokomotifler, 10-16 atmosferlik buhâr tazyîki ile işlediğinden, yanmakdan korunabildiği takdîrde bu damarlarla lokomotif boruları yapılabilecekdir. Damarlar, kalbden uzaklaşdıkca dallara ayrılır. Ya�nî incelir. En ince damarlara şa�rî damar [Kapiller] diyoruz. Kapiller bir kıldan elli def�a dahâ incedir. İğne kalınlığındaki bir et parçasında bin kapiller vardır. Bir insanda elli kilo adele bulunduğuna göre, kapiller adedi kolay hesâb olunabilir. Her kapiller, ortalama yarım milimetre uzunluğundadır. İnsandaki bütün kapiller ucuca konursa, dünyâyı dört def�a saracak bir boru elde edilir. Herbirinin ağız genişliği yanyana getirilirse 60000 m2 bir sath meydâna gelir. Hâlbuki, en büyük olan epher damarının ağız genişliği beş santimetre karedir. Epherden ve tekmîl kapillerden aynı zemânda geçen kan mikdârı eşitdir. Zîrâ, epherdeki kan birkaç metre sür�atle akdığı hâlde, etrâfda sür�at azalarak, kapillerde hemen hemen sıfır olur. Kan, yarım milimetre uzunluğundaki kapillerden bir sâniyede geçer. Bu sâniye içinde gaz mübâdelesi vukû� bulup, kan avdet eder. Kan, kalb içinden 1,5 sâniyede geçmekde, 5-7 sâniyede ciğerleri dolaşmakda, dimâgı 8 sâniyede, elleri ayakları 18 sâniyede dolaşmakdadır. Ya�nî bir kan hüceyresi, yirmidört sâatde, üçbin def�a kalbden vücûde gönderilmekdedir. İş esnâsında veyâ âteşli hastalıklarda, kalbin çarpma kuvveti azalınca, kan sür�ati iki misline kadar artar. Lâ havle ve lâ kuvvete illâ billâh! Beyt:
Müntezamdır cümle ef�âlin senin,
Aklı ermez, hikmetine kimsenin!
