Mazi Hal istikbal

İDEAL-REALİTE DENGESİ

Soru: Ferdî ve içtimaî alanda mazi-hal ve istikbal adına düşüncelerimizi nasıl dengeleyebiliriz?

Cevap: İnsanlık var olduğu günden beri, subjektif bir ruh haletiyle hep içinde bulunduğu zamandan şikayet etmiştir. O, bazen gelecek mülâhazasıyla daha iyi dönemlerin hülyaları ile mesut yaşamaya, bazen de kötülüklere gözünü kapayıp, onun içindeki iyilikleri toplayarak tek bir noktada birleştirmiş ve bunlarla teselli olmaya çalışmıştır.

Bir ölçüde bizim de, her türlü problemler karşısında maziye sığınıp âtiye ümitle bakmamızın altında bu mülâhazanın var olduğu söylenebilir. Burada bana, “siz de farklı bir şey söylemiyor ve düşünmüyorsunuz. Başkaları gibi içinde bulunduğunuz zamandan tatmin olamamaktan ötürü ya maziye sığınmak istiyorsunuz ya da kendinize göre bir hülyalar dünyası kuruyor ve onunla teselli olmaya çalışıyorsunuz” diyebilirsiniz. Bence böyle bir mülâhaza ve düşüncede herhangi bir zarar yoktur. Çünkü insanın, kendi geçmişi ile alâkasını devam ettirmesi, adetâ, geleceği varedebilecek bir çekirdeği, bir tohumu muhafaza etmesi gibidir; zira kutlu bir gelecek, geçmişin tohumlarında neşv ü nema bulup varlığa erecektir.

Evet insan, mes'ut ve mutlu yaşadığı takdirde, gelecek adına bir yönüyle tam realize edemediği hülyalara kendisini salmasında bir mahzur yoktur. Çünkü bir atasözümüzde dendiği gibi, “İnsan hayal ettiği sürece yaşar.” Şayet insanın bir gaye-i hayali olmazsa o insan nefis ve bedenine takılabilir. Bu da insanı esfel-i safilîne sürükler götürür. Bu sebeple bence, bu tür mülâhazaların zarardan daha çok faydaları vardır. Zira geleceğin planlanması adına evvela, bazı fertlerin ve fikirlerin idealize edilmesi gerekir. Güçlü iradeler, yüksek ferasetler, muhteşem kiyasetler geleceği, sosyolojinin prensibleri içinde veya Cenab-ı Hakk'ın basiretlerini açıp onlara göstermesi sayesinde görecek, “acaba geleceği hayal ettiğimiz ve planladığımız gibi nasıl tahakkuk ettiririz” diyerek, geleceğin plan ve programlarını hazırlayacaklardır. Bundan sonra, sebeblere geçme, sebebleri değerlendirme gibi bir durum bahis mevzudur ki, buna da, “bu planları realize etmek” diyebiliriz. İdeal insanlar, master planda ideal âleminden, realiteler âlemine inerek düşündüklerini realize etmeye çalışırlar. Zira realizenin yolu yine idealler âleminden geçmektedir. Eğer böyle düşünmeyip ve bu türlü beklentilere girilmezse, gelerek adına hiç bir tasavvur, plan ve projeden söz edilemediği gibi, içte ve dışta cereyan eden hâdiselerle de toplumda hep bir kaos ortamı yaşanır. Cereyan eden bu hadiselerin şokundan kurtulacağı ana kadar da o toplum bünyesinde onulmaz yaralar açılır. Bu sebeple insan, her zaman geleceği adına değişik plan ve programların hazırlığı içinde olmalıdır. Bu plan ve programlarından bazıları bile tutsa, toplum en azından o tutanlar açısından sağlama alınmış olur.

Diğer taraftan, geçmişi saygıyla karşılayıp bağrımıza basmak, Allah'ın bizden istediği ve Kur'an'ın da bize emrettiği bir hakikattir. Geçmişten kasdettiğim “zaman”dır. Zaman ise herkesin bildiği gibi itibarî bir hattan ibarettir. Onun hakiki bir varlığı yoktur. O, mekanın bir buudundan ibarettir. Zaman mazrufu ile zamandır ve içindekilerle bir değer kazanır. Zaten bunun için asr-ı saadete “Zamanın Altın Dilimi” diyoruz. Müslümanlar için altın çağ ve zamanın altın dilimi. Evet bu çağ, “Altın İnsan”ın yaşadığı altın asırdır. Bu açıdan da bir çağ altınlaşıyorsa mazrufu ile altınlaşmakta ve değerler üstü değerlere yükselmektedir. Öyleyse zamanın değerlendirilmesi adına ortaya atılacak tasarı ve tasavvurlar, çok büyük önem arzetmektedir. Aynı zamanda zamanı değerlendirmeye matuf, her türlü beklenti, istek ve gaye-i hayaller de Cenab-ı Hakk'a sunulmuş birer duadır.

Bir insan, bunaldığı veya sıkıldığı zamanlarda, içinde bulunduğu zaman fanusundan sıyrılarak, ferah fezâ bir iklimde mazi ve müstakbeli düşünerek ayrı bir atmosferi soluklaması, olumlu bir nefes almanın ve çok önemli bir kısım idealleri gerçekleştirmenin yoludur. Bu duygu ve düşünce, Hz. Adem’den beri devam edegelmiştir. Bu sebeple insanlar, iradeleri ile gelecek adına emniyet, huzur ve sükun vadeden bir dünya için, şimdiden ne yapılması gerekli ise, onun plan ve programını ihmal etmemelidirler.

Evet, idealler güzeldir ve insan ideallerle yaşar. Ancak bu gaye ve hedefler mutlaka realize edilmeli, realize edilirken de mevcut esbaba göre, işin mantık, muhakeme yanı ile imanî his ve heyecanlarla alâkalı yönleri kat’iyen ihmal edilmemelidir.