Hüsnü zan ve ihtiyat

Hüsnü zan ve ihtiyat

Bir müslüman, başkaları hakkında kötü şeyler düşünmemeli, ulu orta konuşmamalıdır. Onun, diğer müslümanlar hakkında söylenenlere, uydurulan haberlere inanmaması, ihtiyatlı davranması lazımdır. Başkaları "falan şöyle yaptı, böyle etti" dese, hak*hukuk gözetmeyen bazı gazeteler bunu yazsa da bir mümin aceleci davranmamalı, dedikodulara ve gıybetlere girmemelidir. Eşyada ibâha esas olduğu gibi, insanlarda da masûmiyet esastır. O halde insan, aslından emin olmadığı iddialarla başkalarını hemen mahkum etmemelidir.

Günümüzde, haberdar olma hakkı, haber alma hürriyeti gibi bahanelerle insanların iffetlerine ve şahsiyetlerine saldırılıyor. Kim vermiş ki iffetlerle, ismetlerle oynama hakkını? Kur'an'da mı yazıyor, Sünnet mi söylüyor bunu? Bize iffetleri, ismetleri sıyanet düşer. Hukuk açısından bakıldığında da, bir cürüm delilleriyle sübut bulacağı ana kadar maznun masum sayılır. Cenâb*ı Allah bizleri insanların hata, kusur ve günahlarını ortaya çıkartmak için görevlendirmedi. Bilakis, tecessüsü, insanların gizli hallerini araştırmayı yasakladı. İnsan kendi nefsini daima sorgulamalı, fakat başkaları hakkında da hüsn*ü zan kapılarını ardına kadar açık bırakmalıdır.

Allah (c.c.) insanlara, başkaları hakkında kötü düşünme, elin*alemin eksiğini, kusurunu görme şeklinde bir sorumluluk yüklememiştir. Efâl*i mükellefîn (bir müslümanın yapması gereken fiiller) arasında "Falan şahıs –özür dilerim* zina etmişti, hırsızlık yapmıştı, neden bunu teşhir etmediniz, gidip şahitlik yapmadınız, gidip adamın canına okumadınız?" diye hesap sorulacak bir yükümlülük yoktur. Zina, hırsızlık ve benzeri suçlarda suçluyu bulma ve cezalandırma ancak devletin yapacağı bir iştir. Devlet denen, toplum denen müesseseler vardır, onlara karşı cinayet işleniyorsa bu âmme hakkıdır. Amme hakkı Allah hakkı demektir, bu hakla alakalı yapılacakları da sorumlu, vazifeli kimseler yaparlar.

Malum hadis*i şerifte geçen "elle, dille müdahale" meselesi de sadece emr*i bi'l*ma'ruf nehy*i ani'l münker hususunda umum için geçerlidir. Belki belli ölçüde anne*baba kendi evlatlarına, muallim kendi talebelerine bu hadis zaviyesinden müdahalede bulunabilir. Fakat, elle müdahalenin asıl mercii devlettir. Dille müdahale herkes için olabilir; ama orada da üslup çok önemlidir. Kimse dinden soğutulmamalı, kaçırılmamalı, rencide edilmemeli, herkesin konumuna, durumuna, seviyesine uygun şeyler anlatılmalıdır. Hadis*i şerifte kalbten buğz etme maddesi de vardır ki bunu, yapılan bir kötülüğe katılmama, kalben taraftar olmama, kötülüğü yapanla alakayı kesme şeklinde anlayabiliriz. Kendini insanlığın hidayetine adayanlar kalbî müdahaleyi dua etme, "keşke şu insan hidayete erse, kötülüklerden vazgeçse" diye içinden geçirme şeklinde de anlayabilirler.

Berika'nın müellifi Konyalı İmam Hâdimî, "Bir mümini zina halinde bile görsen, yanlış gördüğünü düşün. Dön bir kere daha 'o mu' diye kontrol et. O ise, 'ihtimal yine yanlış gördüm' de. Sonra da, 'Ya Rabbi! Onu bu çirkin halden kurtar, beni de böyle bir şeye düşürme' deyip çek git." diyor. Hz. İmam'a çok hürmetim var; ama o sözünü fazla buluyorum. Bence, gördün ki, bir mümin bir yerde böyle bir haldedir; tecessüs etmeden sırtını dön; 'Allahım günahkar kullarına hidayet et, beni de affeyle' de ve gördüğünü unut.

Allah Rasulü (sallallahu aleyhi ve sellem), bizzat itiraf edene dahi "Dön, git, tevbe et. Allah'ın affetmeyeceği günah yoktur." buyuruyorken insanlara ne oluyor ki, başkalarının en mahrem hallerini araştırıp teşhîr ediyorlar! Acaba onların kendi ayakları kaysa, aynı duruma düşseler, haklarında nasıl muâmele yapılmasını arzu ederler?. Hata ve kusurlarının ortaya dökülmesini, sırlarının açılıp saçılmasını mı isterler?

Evet, en çok zikredeceğimiz isimler Gaffâr ve Settâr olmalı; günahlarımızı bağışlasın ve bizi utandıracak şeyleri setretsin, mahşerde bizi rüsvay eylemesin! Kalbimizden geçen şeylerden dolayı dahi bizi sigaya çekerse ne yaparız?. Yunus gibi "Senin ismin Gaffâr iken ya ben kime yalvarayım." deyip O'na iltica etmeli.