biricik sevdam...

Ufkumu tutan tek şey, biricik sevdam...

İnsan, Cenâb*ı Allah'a her zaman muhtaçtır. O'nun nimetlerine muhtaç olmasından daha çok inâyet (yardım, ihsan) ve riayetine (koruyup gözetmesine) muhtaçtır. Hava, su ve yiyecek gibi şeylere muhtaç olan insanoğlunun bu maddî nimetlerden daha fazla kalb ve ruh istikametinde beslenmeye ihtiyacı vardır. Ve samimi bir kul, Rabbinden sürekli kalb ve ruh istikameti istemelidir.

Bir kulun "Nasıl olsa çizgiyi bir kere tutturdum..." düşüncesi ve tavrı içine girmesi, sanki bir yerden sonra Allah Teâlâ'ya ihtiyacı yokmuş manasına gelir. Bu tavır hiçbir zaman içine düşülmemesi gereken bir yanlışlıktır ve neticesi de ilhaddır (inanç bozukluğudur). Oysa herşey, her zaman O'na muhtaçtır. İnsan, senelerce ibadet ü tâat yapsa da bunlar onun ruhunda istikamet sağlayıcı bir hale bürünmeyebilir. Her şeye rağmen ona düşen yine söz, tavır ve davranışlarıyla Cenâb*ı Hakk'a sığınmak, O'ndan ihlas ve istikâmet istemektir.

Bu konuda çok samimi ve yürekten olmak gerekir. İnsan altmış*yetmiş yaşında olsa ve o zamana kadar imrenilecek bir hayat ortaya koymuş bulunsa, yine de yanlışlıklara düşebilir, hata yapabilir. Öyleyse inanan bir gönül canını ortaya koyarcasına, gönülden Cenâb*ı Hakk'a teveccüh etmeli, "Ya Rab, beni hidayetinden bir lahza ayırma.. sözüm, davranışım, konuşmam, el*ayak hareketlerim ve hatta mimiklerimle *küçük de olsa* bir yanlışlığın içine düşürme.. bir dakikalık inhirafa düşeceksem emanetini hemen al." diyecek kadar candan olmalı.

Mesela; sesli Kur'an*ı Kerim okuyor.. samimi ve riyasız başladı.. fakat bir aralık "dışardakiler de duysalar iyi olur" düşüncesi aklından geçti.. yüreği varsa sesini hemen kesmeli, "münafık" demeli kendi kendine, başını yere koymalı ve istiğfar etmeli.. küllî bir ibadetin içine ufak bir kırıklık ve azıcık bir yön değişikliği dahi sokmamalı.. Çünkü ibadet ü tâat sadece Allah için edâ edilir. Ve elden geldiğince *hususiyle farzlar dışındaki ibadetler* hiç kimseye gösterilmez, hiç kimseye duyurulmaz. Tabiî halde yaparken bazıları duyarsa, bu durum o kulu alakadar etmez. Fakat o yine "keşke duymasalardı" der.

İstikamet üzere yaşama ve yanlışlıklara düşmeme hususunda bir muztar (bütün bütün çaresiz kalmış bir insan) gibi dua etmeli ve Allah'a sığınmalıdır. İbadet ederken de muztar edasıyla ibadet etmek gerekir. Hani, Lemalar'da okuyoruz; Hz. Yunus (aleyhisselâm) denize atılıp büyük bir balık onu yutunca, fırtınalı bir deniz ortasında, karanlık ve her taraftan ümit kesik bir vaziyette kalıyor. Esbab tamamen sükut ediyor. Gece, deniz ve balık O'nun aleyhine ittifak edince bu üçünü birden emrine musahhar edip, kendisini sahil*i selamete çıkarabilecek yegâne Zat'a sesleniyor. Müsebbib'ül*esbâb'dan başka bir melce' olmadığını ayne'l*yakîn gördüğü ve O'na sığındığı an, Nur*u Tevhîd içinde Sırr*ı Ehadiyet inkişaf ediyor.

İşte, aynen öyle de, samimi bir kul, etrafındaki hiçbir şeyin kendisinin derdine derman olamayacağı ve imdadına koşamayacağı duygusuyla "Allah" demeli ve O'na yönelmelidir. O hal üzereyken "Allah" demede başka hiçbir garaz yoktur. Her şeyden ümit kesen insanın, açık bulacağını ümit ettiği o tek kapıya yönelmesiyle Nur*u Tevhid içinde Ehadiyet sırrı onun için de açılacaktır.

Zaten Kur'an*ı Kerim, bütün haşmetiyle bu hakikatı ilan ediyor: "... Muztar dua ettiği zaman, duasına icabet eden kimdir? O duayı kabul eden onun arzusunu is'af eden (yerine getiren) kimdir? Belâya dûçar olduğu zaman, o belâyı bertaraf eden kimdir?" (Neml, 27/62) diyor. Kendi hatıralarınıza dönüp bakar, darda kaldığınız pek çok defa "Rabbim" dediğinizde imdadınıza koşulduğunu hatırlarsanız bu soruya bütün gönlünüzle siz cevap verecek ve "Allah" diyeceksiniz.

Evet, insan kendini sürekli kontrol etmeli, eksik ve hatalarını görüp onları düzeltme hususunda kendi niyet, azim ve gayretinden öte Allah'a güvenmeli, O'na itimat etmeli.. ve kat'iyen unutmamalı ki; bir işin içine ne kadar başkalarının mülâhazası girerse, o kadar Allah rızası düşüncesi delinmiş ve yırtılmış olur.

Temkinli yaşamalı insan.. ayaklarının sağlam bir zemin üzerinde olduğu, kulluk yolunda rahat yürüyebildiği, şeytanın ona tesir edemeyeceği.. şeklindeki bütün düşünceleri "Hayır, bunlar öyle görünüyor olabilir; fakat her an o zemin çökebilir; her lâhza ayaklarım beni yolda koyabilir; şeytan bir yerden yolunu bulup duygularımı kirletebilir.." türünden temkin ifadeleriyle ta'dil etmeli. Meselâ, az önce de ifade ettiğim gibi, gece karanlığında, bir binada tek başına "Ya Rabbi" deyip ağladığı anda bile "Belki birazdan birisi kapıdan içeri girer de beni duyar, 'şu adamın ihlâsına bak!' der" gibi bir duyguya kapılmışsa insan, o an duasını, ağlamasını kesmeli; riya ile o temiz sayfayı kirleteceğine, onun bir kısmını eksik bırakmalı.

Nitekim, seleflerimizin hayatına bakarsanız bu ölçüyü gösteren pek çok misal görürsünüz. Meselâ, İbrahim b. Yezid En*Nehaî, Kur'an okuduğu bir sırada kapısı çalınınca önce Kur'an*ı Kerim'i rafa kaldırıyor ve sonra kapıyı açıyor.. ev halkı neden öyle yaptığını sorunca da "Beni o halde görürlerse her zaman Kuran okuyorum zannederler." diyor ve öyle bir görüntüyü riya kabul ediyor.

Bu kadar hassasiyetin bir vehim ve vesvese olabileceği de akla gelebilir. Fakat halis bir mü'mine yakışan, sadece Allah'ın rızasını gözeterek amel etmeyi namus meselesi bilmesidir.. Allah'a ve ahirete inanan bir insan, ibadet ü tâatı Allah'a tahsis etme hususunda vesvese derecesinde hassas davranmalı, bunu bir namus meselesi olarak telakkî etmelidir. En iyi söz söylediği zaman bile, eğer içine riya ve dolayısıyla şirk ifade eden söz ve davranışlar bulaşıyorsa, konuşmasını hemen kesmesini bilmelidir. Kaleminden Hz. Davud'un mezâmiri gibi enfes mısralar döküldüğü bir sırada dahi, eğer niyetinde bir kirlenme görüyorsa kalemini anında kırmalıdır.. kırmalıdır çünkü o ebediyete talip olmuştur.. ebedî bir hayata talip olanın da bu hedef uğruna duygu ve düşüncelerini ömür boyu temiz tutmaya çalışması gerekir.

Zaten şu kısacık ömrümüzde, şahsımızın bilinmesi, iyi olarak tanınması ve böylece bize hürmet edilmesi şeklinde gayeler taşımak ya da dünya nimetlerinden istifade etme türünden bazı sevdalar ardına düşmek Rabb'e karşı çok büyük bir ayıptır. O'nu anlatmak ve dinimizin i'lâsına çalışmak gibi bir kulluk vazifemiz varken dünyevî başka hedefler edinmek Allah'a karşı vefasızlıktır.

Kendi adıma da, makam*mansıp sevdasına kapılmaktan, iyi olarak bilinip tanınmaya kadar her türlü dünyevî isteği Rabbime, Efendim'e ve dinime karşı vefasızlık kabul ediyorum. Millet olarak, zaman içinde kendimizi yenilemek, daha parlak bir görüntü sergilemek, hususiyle de son bin senelik müktesebâtımızı, kültürümüzü tanımak, tanıtmak ve dinimizi anlatmaktan başka hiçbir sevdam olmasını istemiyorum. *Cenâb*ı Hakk'ın rahmet ve merhametinden ümit etmekle beraber kendimi hiç ehil görmediğim* Cennet, bütün güzellikleriyle ayaklarımın önüne serilse de ben şu anki hâlet*i ruhiyem itibarıyla bunu da istemiyorum.

Bu sözümle *hâşâ* Cennet'i küçümsediğim veya meşru dairedeki dünyevî lezzet ve nimetlerin dahi hiç istenmemesi gerektiğini kastettiğim zannedilmesin. Ben gözümü*gönlümü dolduran bir sevdayı ifade etmeye çalışıyorum. Dinime ve milletime hizmet duygusu bütün bütün ufkumu kaplıyor.. bunun dışında başka hiçbir şey düşünmüyorum. Hatta düşünmemin, istememin haram olduğunu zannediyorum.

Bugünkü gibi, hayatımın her gününü sıkıntı, acı ve ızdırap yudumlayarak; herbiri kalbimi durduracak büyüklükte üç*dört defa şok yaşayarak; bir ilâcın tesiri bitmeden bir diğerini almak zorunda kalarak geçirsem de, ben dünyevî lezzetleri, hatta Cennet'i değil, herşeye rağmen dinime ve milletime hizmeti tercih ederim. Uzun yaşamak değil benim muradım. Her geceyi "Bu gece son gecemdir." diye bekliyorum. Ama dünyaya bir "hizmet diyarı" olduğu nazarıyla bakıyor ve hayatta kaldığım müddetçe de bu bakışın gereğini yapmaya çalışıyorum.

Soru: Yıllar geçtikçe insanın nefsi daha da kuvvetleniyor mu?

Cevap: Nefis zamanla kuvvet kazanabilir. Zira, seneler geçtikçe insanda bazı arzular, cismâniyete ait bir kısım istekler belirir.. tûl*i emel, bedenî istekler, servet düşüncesi ve mal*mülk hırsı başgösterir. Bütün bunlar bir de ülfetle kuvvetlenir ve desteklenirse insan yenilebilir, kayıp düşebilir.

Bu hisler belirdikçe insan bir yönüyle yerinde daha sıkı durmaya çalışmalı. Dine ve millete hizmet gayesine daha bir bağlanmalı. Cenâb*ı Hak, insanı hususi mahiyette nerede sıyanet edecekse, kul o noktayı aramalı. Kur'an*ı Kerim'de "Fezkürûnî ezkürküm*Siz Beni anın, Ben de sizi anayım" (Bakara, 2/152), "İn tensuru'llâhe yensurküm*Allah'a yardım eder, dinine arka çıkarsanız, O da size yardım eder." (Muhammed, 47/7) buyuruluyor ve bir manada sıyanet*i ilâhiyeye mazhar olma yolu gösteriliyor.

O zaman insan duracağı tabyaları çok iyi belirlemelidir. Yani, bu ilâhî ahdi görmeli ve "Demek ki, ben O'nu anlatma konumunda olmalıyım. O konumun hakkını vermeliyim. Duruşumu sık sık gözden geçirmeli, kendimi sağlama almalıyım." demelidir.

Bir taraftan insan benliğinde bazı hisler gelişirken ve düşmanın taaruz yollarını çoğaltması söz konusu iken, o olduğu yerde kalırsa elbette yenik düşer. İnsanın da o istikamette gelişmesi lazımdır. İmanı, sırf delillere dayalı zihnî bir mefhum olarak algıladığı dönemlerde insana sadece "inandım" demesi yetebilir. Fakat, daha sonra bu itirafı ve bilgiyi kalbe maletme, tabiatının bir yanı haline getirme, yani yeme*içme, yatma ve istirahat etme gibi tabiatının bir buudu haline getirme şarttır. İnsan, yemek yemediğinde rahatsızlandığı gibi ibadet etmediğinde de huzursuzluk duyacak kadar bunları tabiat haline getirmezse, daha sonraki "ülfet dönemi"nde ayakta duramaz, devrilir.

Bu açıdan *her fırsatta arzediyorum* dünkü inancımız Şah*ı Geylânî'nin imanı seviyesinde olsa da, o bugün yetmeyebilir. Bugün yeni baştan, bir kere daha ilim, idrak ve anlayış ufkumuza göre Allah'a olan imanımızı yenilememiz gerekir. Âyât*ı tekvîniye ve teşrîiyeyi her gün bir kere daha, değişik bir yönüyle gözden geçirerek imanımızı yenileme mecburiyetindeyiz. Sürekli araştırmalı; aklımızın ermediği şeyler üzerinde "Burada bir hikmet vardır." mülâhazasıyla ısrarla durmalıyız.

Hazreti Bediüzzaman diyor ki; "Rahîm*i Zülcemâlin bağıstan*ı kereminden, mucizâtının salkımlarından bir tanecik hükmünde gördüğüm, iki parmak kalınlığında bir üzüm asmasına asılmış olan salkımları saydım. Yüz elli beş çıktı. Bir salkımın danesini saydım, yüz yirmi kadar oldu. Düşündüm, dedim: Eğer bu asma çubuğu, ballı su musluğu olsa, daim su verse, şu hararete karşı o yüzer rahmetin şurup tulumbacıklarını emziren salkımlara ancak kifayet edecek. Halbuki, bazen az bir rutubet ancak eline geçer. İşte, bu işi yapanın, her şeye kâdir olması lâzım gelir."

Bu düşünceler, ilme'l*yakînin bir mertebesidir ve belli bir yere kadar benzeri duygu ve düşünceler bizi ayakta tutar. Fakat, bir noktadan sonra bu bize yetmeyebilir. Daha ileriye götürürüz bu tefekkürü, ilmî tahlillerin yapıldığı ortamda onu tekrar gözden geçiririz; bir de oradan yürürüz; orayı da bir pist yapar bir de oradan yükseliriz. İlme'l*yakînin âlî mertebesinde yeni bir açılım daha yaparız.. sonra bir fırsatını bulunca bir kere daha.. bir kere daha.. sürekli yeniler dururuz kendimizi. Yoksa içinde bulunduğumuz çevrede yenilenmeler yaşanıyor, düşünceler değişiyor, ilim mantığı ve ilim felsefesi başkalaşıyorsa, ve biz buna rağmen olduğumuz yerde kalıyorsak, şeytan o yeni malzemeyi kullanır ve biz yenik düşeriz, *Allah muhafaza* devriliriz.

Sürekli kendimizi yenileme, bu yenilemeyi yaparken de kalbimizle beraber yürüme mecburiyetindeyiz. Kalbimizin, aklımızdan bir adım geri kalmaması, hayatiyetini koruması lâzım. Unutmamak icab eder ki; mantığı çok ileriye gitmiş, muğalata ve diyalektik adamı olmuş bir insanın, kalbi o ölçüde inkişaf etmemişse onun kuru mantık ve diyalektiği kalbini yutmuş, demektir.. kalbî hayatını öldürmüş ve onu latîfe*i Rabbâniye'den mahrum etmiş, demektir...

Evet, insan düşünce ufku ne seviyede olursa olsun, kalbini nazardan dûr etmemeli.. başını yere koyup sabahlara kadar dua dua yalvarmalı. Çünkü, ebedî mutlu olacağı bir alem için ayağına zincir vursalar ve deseler ki, "Başını yerden kaldırmadan ömür boyu secde edeceksin ama neticede ebedî mutlu olacağın bir dünyayı kazanacaksın." Aklı varsa insan secde eder.. eder zira, önünde bir ebedî saadet vardır. Altmış*yetmiş sene, altıyüz*yediyüz sene veya altı milyon*yedi milyon sene değil sonsuz bir hayat.. İşte bizim önümüzde de o ebedî hayat var. Onun için ne verilse değer. Bundan dolayı akıllı mü'minler anlatılırken mallarını, canlarını, her şeylerini Allah'a satarlar, verirler denilmektedir.

Biz de ebedî saadeti yakalamak için kulluk vazifemizi kusursuz olarak yapmaya çalışmalı ve Allah'ın merhametine sığınmalıyız. Sürekli O'nun karşısında el açıp bel bükmeli ve çok dua etmeliyiz. Meselâ, mümkün olduğu kadar çok "Rabbenâ lâ tüziğ kulûbenâ ba'de iz hedeytenâ ve heb lenâ min ledünke rahmeh * Ey bizim Kerîm Rabbimiz, bize hidayet verdikten sonra kalblerimizi saptırma ve katından bize bir rahmet bağışla." (Âl*i İmran, 3/8) demeliyiz.. "Allahümme Yâ Mukallibe'l*kulûb! Sebbit kulûbenâ alâ dînik * Ey kalbleri evirip çeviren Allahım! Kalblerimizi dinin üzere sabit eyle.." imanla perçinle!. sökülmesin.. kurşunla çivile oraya... diye yakarmalıyız.. hemen ardından "Sarrif kulûbenâ ilâ tâatik * Kalbimizi Sana itaate çevir, Sana kulluğa meylettir." ifadesini eklemeliyiz.. bunları on defa değil, bin defa söylesek yine de az demiş oluruz.

Kaldı ki, Allah Rasulü bunları sabah ve akşam dualarında üçer kere söylüyor ve bizlere de tavsiye buyuruyor. O bir Nebi'dir; hem mâsum, hem de masûndur ve teminat altındadır... Bize gelince, bizim ne mâsumiyetimiz, ne masûniyetimiz var. Yani ne günahsızız, ne de Allah tarafından korunma ve sıyanet altına alınmışız.. yok öyle bir teminatımız. O bile böyle diyorsa, bizim titrememiz, çırpınmamız lâzım değil mi?.

Hiç kimse demesin "İçime şu geliyor, bu geliyor.. şöyle bir kalbî problemim var.." İçine o geliyor da sen üstüste kırk gece kalkıp o iş için ağladın mı? Başını yere koydun, alnını yaşlar içinde buldun mu? Neden mazeret beyan ediyorsun? Yüreğinle Allah'a teveccüh et, yalvar yakar! "Tut elimden Allahım, tut ki edemem Sensiz" de.

Alvar İmamı ne güzel söyler:

Sen Mevlâ'yı sevende

Mevlâ seni sevmez mi?

Rızasına iven de

Hak rızasın vermez mi?

Sen Hakk'ın kapısında

Canlar feda eylesen

Emrince hizmet etsen

Allah ecrin vermez mi?

Sular gibi çağlasan

Eyyub gibi ağlasan

Ciğergâhı dağlasan

Ahvalini sormaz mı?

Rica ederim, O'nun uğrunda yüreğinizi parçalamadan yüreği parçalanmış insanlara lûtfedilen şeyleri beklemeyin. O bazen ekstradan da lütfedebilir; ama umumiyetle aldığınız risk kadar, gösterdiğiniz gayret ve cehd kadar mükafat vardır. Hele siz, bir gecenize gündüz boyası çalın, O da sizin gecenizi gündüz yapsın. Siz dünya gecelerinizi gündüz yapın O da ahiret karanlıklarını aydınlığa tebdîl eylesin..

Allah, eşiğine baş koyan yüzleri çiğnetmez ve mahcup etmez; yeter ki siz yürekten O'na yönelin ve "...edemem, Sensiz asla edemem.." deyin.

Soru: Üstad Hazretleri'nin "sanmayın ki Müslümanlar dünyayı bilmiyorlar" ifadesi ve bazı insanların bunu böyle zannetmelerini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Cevap: Evet, Üstad Hazretleri, On Yedinci Lem'a'da "Ey divane baş ve bozuk kalb! Zanneder misin ki, Müslümanlar dünyayı sevmiyorlar veyahut düşünmüyorlar ki fakr*ı hale düşmüşler; ve ikaza muhtaçtırlar, tâ ki dünyadan hisselerini unutmasınlar?" buyuruyor.

Müslümanların dünyayı bilmediği söylenemez. Ne var ki, onlar, dünyayı kendi akîdelerine ve Kur'an'ın ölçülerine göre değerlendirirler. Dünya ve ahiret arasında bir denge gözetirler. Ellerindeki imkanları ahireti kazanmaya sarfederlerken dünyadan nasiplerini de unutmazlar. Dünyanın Esmâ*i İlâhiye'ye bakan yönünü ve ahiretin bir mezrası olması vechesini çok sever, onu sadece insanın nefsine ve şehvetine bakan yönüyle kerih görürler. Ben malumunuz olan bu meselede uzun boylu durmayacak başka bir hususa dikkatlerinizi çekeceğim.

Bizim dümyamızda, belli bir dönemde, tekvinî emirlerin okunması ve onların da dikkate alınması ihmal edilmiş. Takva'nın çok önemli bir buudu saydığımız "tekvinî emirleri gözetme" ve "Kur'an'dan istifade etmede de mühim bir faktör olan kainat kitabını okuma" esaslarını iptal edince, onlara gereken değeri vermeyince kaybetmiş ve ezilmişiz. Dahası, Batı'nın muvaffakiyetini dünyayı çok iyi okumalarında ve hatta her şeyden kat*ı nazar ederek onun üzerine yoğunlaşmalarında görmüşüz. Batı'nın ilerlemesini ve başarısını, dünyaya im'ân*ı nazar etmelerine bağlamışız. Bu defa da, "kevnî kanunları okuyacak, değerlendirecek ve onlara yetişeceğiz" demiş ama çok garip bir şekilde kendi elimizdeki mukaddes bildiğimiz değerleri bir kenara atarak işe başlamışız.

Geçenlerde bir tanesi *hâşâ* "Allah fay may işine karışmaz ki.." diyor. Bakıyorsunuz, baştan dalâlete gidilmiş. Bir başkası, felaketli günlerimizde yazdığı bir kitapta, "Meseleleri dua ile falan halledeceğinizi zannetmeyin." diyerek ibadetle, iyi mümin olmakla problemlerin hallolmayacağını söylüyor ve manevî dinamiklerimizi bütün bütün gözardı ediyor.

Oysa, iyi mümin olmak çok önemli bir şeydir ve kainat kitabını doğruca okumak ve tekvinî emirleri gözetmek de iyi mümin olmanın bir gereğidir. Siz tekvinî emirleri okumayı, ilmî ve teknolojik gelişmeleri ele alırken, o mevzudaki ihmali giderme iddiasına girerken, beri tarafın ne kusuru var da kendi değerlerimizi tamamıyla bir kenara atıyorsunuz? Zannediyorum, karşı tarafın hokkabazlığı ve illüzyonu bizim insanımızı da tuhaf tuhaf konuşmaya sevkediyor, çok farklı düşündürüyor.

İnanan insanlar söz ve ifadelerine dikkat etmeli. Mesela, bir onkoloğun bir hastası kansere yakalanmış, metastas olmayan yeri kalmamış. O doktora düşen yine de kestirip atmamak, tedbirli konuşmaktır. Demelidir ki, "Esbab açısından şöyle görünüyor. Ama *eskiden beri en kötü durumlarda bile söyleyegeldiğimiz üzere* Allah'tan ümit kesilmez." Evet, öyle bir durum olur ki, her şeyin bittiğini zannetiğimiz bir anda adam döner, elini kolunu sallaya sallaya geriye gelir. Temkinli, dikkatli konuşmak lazım. Yoksa hiç farkına varmadan sebeplere te'sir*i hakikî vermiş oluruz. Müsebbibü'l Esbab'ın güç ve kudretini her yerde ve her vesileyle hatırda tutmamız lazım geldiği gibi orada da hatırlamalı ve zikretmeliyiz.

Bu konuda, Cenâb*ı Hak için "müdahale" sözünü kullanmak yanlıştır; "müdahale" demek beni çok rahatsız ediyor. Çünkü, müdahale ara sıra bir şeye el uzatma, parmak sokma demektir. Oysa, biz her zaman her şeyimizle O'nun kudret elindeyiz. Hatta bu hususa iyi uyanmış bir şuur, "biz var mıyız yok muyuz" meselesinin münakaşasını yapar. Mustafa Sabri Efendi, cebr*i mutavassıta dönmeden önce bile bir kitabında, Haşim Nahit'in Musa Bigiyef'i göklere çıkardığı "Türkiyedeki İ'tila Yolları" adlı kitabına verdiği cevapta diyor ki: "Bir mübtedînin Kaderî, Mutezilî olmaması ve bir müntehînin de cebrî olmaması mümkün değildir."

Evet, eğer kalbinizin atışlarında bile O'nun elini görüyorsanız nasıl "ben" diyebilirsiniz ki? O kalb atışını, damarlara, adelelere nasıl bağlarsınız ki? Şimdilerde, maalesef, natüralizm ve rasyonalizm öylesine öne çıktı ki, pek çokları bir manada, bir ölçüde tam bir determinist gibi düşünüyor ve konuşuyor.

Az önce de ifade ettiğim gibi, tekvinî emirlerin iyi okunmaması, yani takvanın o yanının ihmal edilmesi, müslümanların zillete maruz kalmasını netice veriyor. Bu defa da, bir taraftan müslümanlar aşağılık duygusu içine giriyor ve başkalarını taklide başlıyorlar. Bir fasit daire oluşuyor. Bir diğer taraftan da, başkalarına söz dinletmek zor oluyor. Batılı, bize tepeden bakıyor. Sanki ilmî ve teknolojik başarı konuşmanın minberi, mihrabıymış gibi davranıyor. O minberde değilsen kimseye bir şey anlatamazsın. Aşağıdan bağırdığın sürece, söylediğin sözler Hz. Mesih'in solukları bile olsa yukarıda kimseye tesir etmez. Bu açıdan tekvinî emirlerin iyi okunmasının zaruret ve lüzumuna inananlardanım. Bu meselede ısrar ediyorum ve Üstad'ın işaretine de fevkalade itimadım var.

Ancak unutulan birşey daha var ki, her şey bu dünya demek değildir. Yenik olsanız ne olur? Ömrünüz zindanda geçse ne olur? Hiç başarılı olmasanız ne olur? Hz. Zekeriyya (aleyhisselam) başarılı mı olmuş!. Hz. Yahya (aleyhisselam) başarılı mı olmuş!. Meseleyi sadece dünyevî başarı ve muvaffakiyete bağlamak doğru değildir. O, Allah'ın bileceği bir husustur. Biz bir imtihan dünyasındayız. Burada seni ezer, öbür tarafta Cennetine kor. Ölçü şu kısacık dünya hayatındaki üstünlük, başarı ve rahat bir hayat değildir; burayı bir tarla gibi değerlendirip ahirette Cennet meyveleri dermektir.

Bu mevzuyu da, daha önce arzettiğim bir latifeyle bitireyim. Yahyâ Efendi, Niyazî*i Mısrî'yi devrin padişahına şikayet edince, Niyazî*i Mısrî bir adaya sürgüne gönderilir. Belli bir süre sonra Yahya Efendi de aynı adaya sürgün edilir.. ve üstelik, altlı üstlü aynı binaya düşerler. Şu kadar ki, Yahya Efendi üstte, Niyazî*i Mısrî alttadır. Niyazî*i Mısrî, Yahya Efendi'ye, "Ne haber, sen de sürgüne geldin" deyince, beriki, "Öyle ama ben üst kattayım" der. Bunun üzerine, Niyazî*i Mısrî de şu cevabı verir: "Ne fark eder? Tebbet de İhlâs'ın üstünde