Kuslar nereden geldiler?
Kuslar, olasilikla, arka bacaklari üzerinde kosan, küçük, hafif kemikli, sicak kanli sürüngenlerden, belki dinozorlardan evrildiler. Kuslar, sürüngenler gibi yumurtlarlar ve bacaklari pullu olur. Tüyleri, belki kendilerini sicak tutmak üzere pullardan gelismis olabilir.
Archaeopteryx adli ünlü fosil, yari kus yari sürüngen gibi görünüyor. Bundan 130 milyon yil önce yasamis olan Archaeopteryx, olasilikla, yaklasik 100 milyon yil önce, Kretase (Cretaceous) adi verilen yerbilimsel çagda ortaya çikan gerçek ilk kuslarin atasina benziyor.
Kuslar nerelerde yasarlar?
Kuslar, yeryüzünde, Kutuplar'dan Ekvator'a, en sicak çöllerden Antarktika'nin soguk buzullarina, ücra adalardan sehir merkezlerine kadar hemen hemen her yasam ortaminda yasarlar. Dünyanin tüm okyanuslarini, bu arada elbette havayi da yurt edinmis durumdadirlar.
Kuslar neden uçarlar?
Kuslar, yirticilardan kaçmak, yasayip yiyecek bulabilecekleri yeni yerler bulmak için uçarlar. Bazi kuslar, bunlari yapmak için uçmaya gerek duymadiklarindan uçma yeteneklerini yitirmis durumdadirlar. Yirticilarin bulunmadigi Galapagos Adalarindaki uçamayan karabataklar, bir zamanlar uçabilmekte olan kuslardan evrilmis olsalar bile buna artik gerek duymuyorlar.
Devekusu gibi baska kuslar, çok agir olduklarindan herhalde hiç uçamadilar. Bu kuslarin çogu, yirticilarin sinsice yaklasip üzerlerine atlayamayacaklari açik yerlerde yasarlar. Bunlar, büyük kosuculardir.
Kuslar nasil uçarlar?
Kuslarin uçabilmelerinin tek nedeni, cüsselerine göre çok hafif olmalari. Kemiklerinin içlerinin bos olmasi, dislerinin ve idrar keselerinin bulunmamasi, agirliktan tasarruf etmelerini saglar. Bunlara karsilik tüyleri, kanatlari ve kendilerine güç veren çok büyük kaslari bulunur.
Kuslar iyi görebilirler mi?
Kuslarin görüsleri çok iyi, gözleri iri olur. Çogu, renkli olarak görür; renkli tüyleri ise, üreme amaçli gösterilerinde büyük önem tasirlar. Baykus gibi gececi kuslar, son derece los isikta çok iyi görürler, fakat renkleri olasilikla çok iyi göremezler.
Çogu kusun gözleri, kafalarinin yan taraflarinda yer alarak çevrelerini iyice görebilmelerini saglarlar. Bu, yaklasan tehlikeleri görmelerine yardimci olurken dünyayi çok yassi sekilde görmelerine yol açar. Avci kuslarin ileriye bakan gözleri, nesneleri üç boyutta görebilmelerini saglayarak hizli hareket eden avlari yakalamalarina yardimci olur. Bu kuslarin görme duyulari, bizimkilerden 10 kat keskin olabilir.
Çogu kusun isitme duyusu da mükemmel olur. Kulaklari, insanlarinki gibi çikintili olmaz. Gözlerinin tam arkasinda yer alan kulak delikleri, tüylerle kapli olur.
Kuslar neler yerler?
Kuslarin çogu, enerjisi yüksek yiyeceklerden tohum, tane, kurtçuk, böcek, balik, memeli, hatta baska kuslari yer. Daha azi ise ot gibi enerjisi düsük yiyeceklerden yemekle birlikte birçok ördek, kaz ve kugu, otlarla iyi beslenirler.
Kuslarin her bir türü, belli bir yiyecekten yemeye uyum saglamislardir. Bazilarinin gagasi, yapraklardaki böcekleri toplamak için küçük, nazik yapida olurken bazilarininsa, yumusak çamuru kazip kurtçuklari çikartmak için uzun, digerlerinin ise etleri parçalamak için kivrik olur.
Kuslar neden tüylü olurlar?
Tüy, yalnizca kuslarda bulunur. Saçlarimiz ve tirnaklarimiz ile ayni maddeden yapilmis olan tüyler, içlerinde bir hava tabakasi tutarak kuslari sicak ve kuru olarak muhafaza ederken renkleri, yirticilardan gizlenmelerine ve rakiplerine gösteris yapmalarina yardimci olur. Tüyler, hepsinden çok, uçmak için gerekli genis fakat hafif yüzeyleri (kanatlari ve kuyrugu) saglarlar.
Kuslar nasil ürerler?
Tüm kuslar, yumurtlar. Albatros, ancak her iki veya üç yilda bir yumurta yumurtlarken tavuskuslari, bir kuluçka döneminde 20 veya daha fazla yumurta yumurtlarlar. Yumurtalarin kuluçka süresi degisik olmakla birlikte, genellikle, kus ile yumurtasi ne kadar büyükse yumurtalarin kuluçkadan çikmalari o kadar uzun, ebeveynlerinin göstermesi gereken dikkat ise o kadar fazla olur.
Kuslarin çogu, yuvasinda yumurtlar; fakat bu yuva, deniz papagani için eski bir tavsan kovugu ile gök dogan için çiplak yar çikintisi arasinda her biçimde olabilir. Buna karsilik, çulhakuslari, birbirine örümcek agiyla tutturulmus 3.000 kadar tüy ile yosun parçasindan olusan, bütünüyle kapali, güzel yuvalar yaparlar.
Kuslar ne kadar yasarlar?
Kuslarin çogu, çesitli sepeblerden dolayi bir yildan az yasar; fakat ilk kislarini atlatabilen sansli bireyler, 20 yil veya daha uzun süre yasayabilir. Deniz ve kiyi kuslari, genellikle daha uzun yasarlar: 35 yasinda oldugu bilinen bir poyrazkusu var. Kizilgerdan gibi yaygin bahçe kuslari, genellikle iki-üç yil yasarlar.
Kuslar yardimimiza neden gerek duyarlar?
Kuslar, evlerini ve beslenme sahalarini hasara ugratip yikan insan eylemlerinden korunmaya gerek duyarlar. Modern çiftçilikte genis tarlalar olusturmak için çalilik çitlerin yani sira önemli yasam alanlari ortadan kaldirilmakta ve kuslarin besini olan yiyecekleri öldüren kimyasallar -zirai ilaçlar- kullanilmaktadir.
Ancak, durum, bütünüyle kötü sayilmaz. Yabanil tüm kuslar, yasayla korunmakta olup kendilerine zarar verenler, yasa disi avlananlar veya yumurtalarini alanlar için ciddi cezalar vardir. Böyle bir durumla karsilastiginizda bölgenizde bulunan Çevre ve Orman Il Müdürlüklerine basvurunuz.
Kus rekorlari
- Dünyada yaklasik 9.700 türden toplam 100.000.0000.000 (yüz trilyon) kus bulunuyor olabilir.
- En büyük kus, 2,74 m yüksekligi, yetiskin bir insanin iki kati olan 156,6 kg agirligi ile devekusu. Uçamiyor olmalarina sasmamak gerek!
- Uçan en agir kus, 18 kg'ye ulasan agirligiyla Afrika'dan Kori toy kusu ile bizdeki toy.
- Kanat açikligi en uzun kus, 3,63 m'ye ulasan kanat açikligiyla gezgin albatros.
- En küçük kus, 1,6 g agirligi ve gaga-kuyruk uçlari arasinda toplam 58 mm boyu ile Kuba'dan arikusu.
- Türkiye'deki en küçük kus, 3,8-4,5 g agirligi ve 90 mm uzunlugu ile çalikusu.
- Türkiye'deki en bol kus: Yaklasik 15 milyon çift serçe, 10 milyon çift tarla çintesi, önceki kisin sogukluguna, besin durumuna bagli olarak her bahar çiftlesirler.
- Türkiye'de en ender üreyen kus: Türkiye, telli turna, çöl kosari, dogu kamisçini, ulu dogan, sah kartal, yesil arikusu, çizgili ishakkusu gibi türlerin üredigi önemli bir cografyadir. Farkli yasam ortamlarinda üreyen bu kuslar Türkiye'de farkli yerlerde çok az sayida üremektedirler.
- Dünyadaki en hizli uçan kus: Rusya'dan kilçik kuyruklu sagan, saatte 171 km hiza ulasir.
- Dünyadaki en büyük yumurta: Agirligi 1,78 kg olan devekusu yumurtasi, 24 tavuk yumurtasina denk.
- Dünyadaki en küçük yumurta: Agirligi 0,3 g veya daha az olan arikusu yumurtasi.
- Türkiye'deki en küçük yumurta: Agirligi 0,7 g olan çalikusu yumurtasi.
- Türkiye'de görülen kus türlerinin sayisi: 456, bunun 304'ü Türkiye'de üremektedir, 152 kus türüyse yazlayan ya da kislayan konuk türlerdir.
