Sözlük: D Harfi

Sözlük: D Harfi
DAEMON: Klasik mitolojiden alınmış, şeytan anlamına gelen bir sözcüktür. Arka planda çalışan bir programı tanımlamak için kullanılır. Bir internet sunucusundaki elektronik postaları cevaplamak gibi kusursuz işlevler yerine getirebilir.

DAT: Digital Audio Tape sözcüklerinin baş harflerinden oluşmuştur ve kasete benzer. Ancak manyetik bir ban da ses kaydedilmesi prensibi ile çalışır. Kaydedilen ses, standart kasetlerdeki gibi analog değil dijitaldir. Günümüzde profesyonel ses kaydı için standart haline gelmiştir. Dijital teknolojiyi kullanan bu sistem 1980'li yılların ortalarından müzik devi Sony tarafından yaratılmıştır.

DATABASE (VERİTABANI): Belli kriterlere göre bir araya getirilmiş verilerin toplamıdır. Örneğin bir kulübe üye olanların ayrıntılı listeleri veritabanları şeklinde saklanır. Veritabanları genellikle bir ya da daha fazla sayıdaki listeden oluşurlar. Bu listelerin sabit bir yapıları vardır.

"Alan" adı verilen sütunlarda değişkenler (örneğimizde yaş ya da cinsiyet olabilir) tanımlanır. Çizgiler arasına bireysel veriler, ilgili oldukları alana göre dizilirler. Veritabanlarını kullanan yazılımlar hızlı aramalara olanak verirler. Aynı zamanda farklı değişkenlere göre düzenlemeler ve arşivde hazır bulunan karmaşık veri hesaplamalarına da yardımcı olurlar.

DATA STREAM (VERİ AKIŞI): Bazı dosya türlerini internetten bilgisayarımıza yüklerken ortaya çıkan veri akışına verilen isimdir. Dosyanın belli kısımlarını kontrol edebilmek için yükleme işleminin tamamlanmasını beklemeye gerek yoktur. Bu teknoloji özellikle ses ve görüntü alanlarında kullanılır. Çünkü bu formattaki dosyaların boyutları daha büyüktür ve gözden geçirmek için hepsinin tamamlanmasına beklemek çoğu zaman eziyet şekline gelebilir.

DATA TRANSFER RATE: Veri transfer hızı olarak Türkçeleştirilebilir. Bir saniyede gerçekleşen veri transferine verilen isimdir. Her bir saniye için kilobyte biriminde hesaplanır. Bu rakam ne kadar yüksek olursa, hız da aynı oranda yüksek olacaktır.

DCC: "Digital Compact Cassette" teriminin kısaltmasıdır ve dijital müzik kasetleri için kullanılır. Philips tarafından geliştirilen bu teknoloji, kayıt ve çoğaltma sistemlerinde yoğun olarak kullanılır ve kaset ile CD'nin karışımına benzer. Kalitesi optik CD'lere son derece yakındır.

DEBUGGING: Yazılım üreten firmalardaki kontrol prosedürüdür. Bir programda ya da bilgi sisteminde oluşan hatalarla ilgili bir süreçtir. Bu prosedür hatanın durumuna göre karmaşıklaşabilir.

Özellikle kapsamlı yazılımlarda hatanın nerede olduğunu bulmak zordur. Debugging işlemi de bu durumlarda son derece kompleks bir yapıya ulaşabilir.

DECOMPRESSION: Sıkıştırılmış dosyaların açık halleri anlamına gelir. Her hangi bir dosyayı daha az yer kaplaması başta olmak üzere, pek çok sebepten dolayı sıkıştırmamız gerekebilir. Tekrar açmak gerektiğinde sıkıştırma yapılırken kullanılan programın aynısının kullanılması gereklidir. Örneğin bir ZIP dosyasını sıkıştırmak için de, açmak için de Winzip ya da Winrar tarzı bir yazılım kullanılır.

DENETİM MASASI: Windows işletim sisteminin ve bilgisayarın hemen hemen tüm ayarlarını yapmanızı sağlar. Denetim masasına ulaşmak için Başlat menusunu açmalı ve "Ayarlar" seçeneğine girmelisiniz. Burada denetim masası satırını tıklarsanız karşınızda yeni bir pencere açılır. Bu pencerede ihtiyaç duyabileceğiniz tüm ayar seçeneklerini bulabilirsiniz.

DEFAULT: Bilgisayar tarafından önceden tanımlanmış varsayılan düzenlemeler ve ayarlardır. Örneğin bir yazıcı için çıkış alacağı kağıdın A4 ebatlarında ayarlamış olması default olabilir. Siz isteğinize göre bu kağıt tipini değiştirebilirsiniz. Default ayarlara döndüğünüzde ise kağıt ebatı yine A4 olarak kullanılacaktır.

DEMO: Bir programın temel özelliklerini göstermek amacıyla hazırlanmış sınırlı sürümüdür. Pek çok demoda yardım özelliği bulunmaz, gerçekleştirilen eylemler ve uygulamaların çıktısı alınamaz ya da kayıl edilemez. Asıl amaç kullanıcıya programın bir test sürüşünü yaptırtmaktır ve program satın alınana kadar da program tam olarak kullanılamaz. Yeni ürünlerin prototipleri İçin de aynı terim kullanılabilir.

DIRECTX: Microsoft Windows işletim sisteminin bir uzantısı. DirectX teknolojisi, oyun ve başka programların, donanımınızın gelişmiş çoklu ortam yeteneklerini kullanmasına yardımcı olur. Örneğin bilgisayarınızda DirectX yüklü değilse, 3 boyutlu grafikleri kullanan oyunları oynamanız mümkün olamaz.

DİSK: Bir bilgisayar ile birlikte kullanabileceğiniz depolama aygıtlarına verilen genel isimdir. Birçok farklı disk çeşidinden bahsedebiliriz. Örneğin floppy disketler bir çeşit disktir. Ancak depolama alanları kısıtlı olduğundan günümüzde daha çok CD ve DVD kullanılır. CD (Compact Disc) en az 650 MB'lık veriyi saklayabilir. DVD (Digital Versatile Disc) ise 4 GB'ı aşan verileri depolamak için idealdir. Sabit diskler ise bilgisayara bağlıdır ve işletim sistemi dahil olmak üzere tüm kalıcı veriler burada saklanır. Piyasada farklı kapasitelere sahip sayısız marka ve modelde sabit disk bulabilirsiniz. Bazen "hard disk" olarak da adlandırılabilirler.

DİZİN: İngilizcesi "directory"dir. Örneğin C sabit diskindeki A klasörü içindeki B alt klasöründe saklanan D dosyası, bir bütün olarak küçük bir dizini oluşturur. Bilgisayarlarda sayısız dizin kullanılması mümkündür ve hemen hepsi birbiri ile bağlantılıdır.

DOSYA: Klasörler içerisinde saklanan bağımsız belgelere dosya adı verilir. Örneğin herhangi bir Word dokümanı tek başına bir dosyadır. Ayrıca bir yazılımın oluşması farklı tipte birçok dosyanın bir araya gelmesi gerebilir. Dosya tipleri değiştikçe, onları temsil eden simgelerin görünümleri de farklılık gösterebilir. Bir Word dosyası ile bir Excel dosyası aynı simgeye sahip olamaz. Bu sayede dosyaların tipini kolayca anlayabilir ve hangi yazılımla açıldıkları konusunda sorun yaşamayız.

DOSYA DÖNÜŞTÜRME: Her program veya yazılım, verileri farklı dosya tipleri şeklinde depolar, çünkü her programın kapasite, özellik ve yetenekleri farklıdır. Dosya dönüştürme, farklı uygulamaların aynı veri dosyasını kullanabilmesi için uygulanan basit işleme verilen isimdir. Bu sayede iki farklı tipteki metin işleme yazılımı, aynı metin dosyasını açabilir ve işleyebilir. Bunun için dosyayı uygun programla açtıktan sonra "Dosya" menüsünde göreceğiniz "Farklı kaydet" seçeneğine girmeniz ve orada uygun dosya tipini seçmeniz yeterli olacaktır. Böylece dosyanın bir kopyası, farklı bir formatta kaydedilecektir.

Dosyaları dönüştürme işlemini, sadece bu iş için özel olarak hazırlanmış bazı yazılımlar yardımıyla gerçekleştirmeniz de mümkün.

DİKEY DÜZEN: Herhangi bir belgeden (Word ya da Excel belgesi olabilir) çıkış almak istediğinizde iki farklı seçeneğiniz vardır. Bunlar dikey ve yatay sayfa düzeni olarak adlandırılırlar. Standart bir yazıcının fabrika ayarlarında kağıt düzeni dikey olarak belirlenmiştir. Örneğin A4 sayfalarını ele alalım. Bu tip sayfaların dikey düzende kullanılmaları, kısa kenarların alt ve üst tarafta kalması anlamını taşır. Yatay düzende ise sayfa 90 derece döndürülür ve bu kez de uzun kenarlar alt ve üst kısımları oluşturur. Bu sayede, baskı sırasında sayfaya tam olarak sığmayan bir web sayfasını ya da hesap tablosunu sorunsuzca yazdırabilirsiniz.

DİZÜSTÜ BİLGİSAYAR: Taşınabilir bilgisayarlara verilen genel isimdir. Bazen "notebook" ya da "laptop" olarak da karşımıza çıkan dizüstü bilgisayarlar, boyutları ve ağırlıkları ile masaüstü sistemlerden çok daha küçük bir tasarıma sahiptir.

Ancak fiyatları da standart bir sistemden yüksektir. Çünkü küçük bir kasa içerisine sığan ekran, işlemci, sabit disk ve benzeri tüm donanımların boyutları da küçük olmalıdır. Bunun sonucunda da maliyet önemli oranda artar ve bu artış direkt olarak fiyata yansır. Birkaç yıl öncesine kadar masaüstü sistemlerin performansını yakalayamayan dizüstü bilgisayarlar, günümüzde bu sorunu fazlasıyla aşmış durumda.

DONANIM: Bilgisayarı oluşturan tüm bileşenlere; yani fiziksel parçalarının tümüne verilen isimdir. Bir bilgisayar sisteminin sorunsuz olarak çalışabilmesi için birçok donanımın bir araya gelmesi gerekir. İşlemci, bellek ve anakart gibi bileşenler olmazsa bilgisayarı çalıştırmanız da mümkün değildir. Yazıcı ya da DVD sürücü gibi donanımlar ise bilgisayarın çalışmasında doğrudan bir rol üstlenmez. Bu tip donanımlar ile teknolojinin size sunduğu birçok ekstra özellikten yararlanabilirsiniz.

Bilgisayarın çalışması için sadece gerekli donanıma sahip olmak yetmez. Bununla birlikle önemli birtakım yazılımlara (işletim sistemi gibi) da ihtiyacınız var.

DONANIM PROFİLİ: Bir bilgisayar sisteminde bulunan tüm bileşenlerin yapılandırmasını sağlayan ve özelliklerini açıklayan verilerin bütününe verilen isimdir. Donanım profilleri, bilgisayarların mevcut donanımları en İyi ve en verimli şekilde kullanmaları açısından son derece önemlidir.

DOSYA PAYLAŞIMI: Ağ üzerindeki bir bilgisayarın sabit diskinde bulunan dosyalara diğer bilgisayarların da ulaşmaları için "dosya paylaşımı" adı verilen basil bir yöntem kullanılır. Dosyaları ağ kullanıcılarının erişimine açmak için, bu dosyaların bulunduğu klasörde ağ paylaşımını etkin hale getirmeniz gerekir. Bir klasörü paylaştırdığınızda, içindeki tüm dosyalar da ağ kullanıcıları tarafından görülecektir.

DOSYA SİSTEMİ: Windows ya da Linux gibi işletim sistemlerinde dosyaların adlandırıldığı, saklandığı ve düzenlendiği genel yapıya verilen isimdir. Eski Windows sürümlerinde FAT dosya sistemi kullanılırken; Windows 98 ve Windows Me'de FAT 32'ye geçildi. Windows 2000 ve Windows XP ise NTFS dosya sistemini kullanabiliyor. NTFS, dosyaların düzenlenmesi ve kontrolü açısından en başarılı dosya sistemi olarak dikkat çekiyor. FAT ise artık çok fazla kullanılan bir dosya sistemi değil.

DOSYA UZANTISI: Dosya uzantısı, bir dosyanın türünü tanımlayan ve adından sonra gelen üç karakterlik kısaltmadır. İşletim sistemi ayarlarına göre bu kısaltma görülebilir ya da görülmeyebilir. En çok karşılaşılan dosya uzantılarının bazıları şunlardır:

TXT: Metin dosyaları
DOC: MS Word dokümanları
XLS: MS Excel tabloları
PPT: MS PowerPoint sunumları
JPEG, BMP, GIF vb.: Resim dosyaları
HTM, HTML: Internet dosyaları

DOSYA KURTARMA: Birçok işletim sistemi, silmek istediğiniz: hatta sildiğinizi düşündüğünüz verileri aslında hemen silmez. Bu veriler teorik olarak görülmeseler de, gerçek anlamda silinmeleri için sabit disk üzerinde kapladıkları alana başka verilerin yazılması gerekir. Henüz üzerine yazılmamış verileri özel programlar yardımıyla kurtarmak mümkündür. İşle bu işleme de "dosya kurtarma" adı verilir.

DOWNLOAD: İnternetten kendi bilgisayarınıza dosya kopyalama işlemine verilen isimdir. Web'de var olan herhangi bir müzik, resim, metin ve benzeri dosyaları download edebilirsiniz. Download hızı, kullandığınız bağlantı tipine bağlıdır. Eğer dial-up bağlantıya sahipseniz, hızınız saniyede 3-4 KB civarında olacaktır. ADSL ya da kablo bağlantılarında ise download hızı 10 KB ya da çok daha üzerinde olabilir.

DRIVER (SÜRÜCÜ): Sürücü dosyaları, bilgisayarınızda bulunan donanımların (ekran karlı, ses kartı vb.) işletim sisteminiz ile bağlantı kurmasını sağlayan küçük yazılımlardır.

Fare ve klavye gibi temel donanımlar, genellikle işletim sistemi tarafından otomatik olarak tanınır ve herhangi bir sürücü yüklemenize gerek kalmaz. Ancak yeni nesil donanımların büyük çoğunluğu, sistemle iletişim kurmak için sizden sürücü dosyalarının yüklenmesini isteyecektir. Bu dosyaları donanım ile birlikte verilen CD'de bulabilirsiniz.

DURUM ÇUBUĞU: Pencerelerin alt kısmında bulunan ve pencere hakkında temel bilgileri içeren bölüme "durum çubuğu" adı verilir. Durum çubuğunun görünüp görünmemesi sizin tercihinize bağlıdır. Eğer görünmesini istiyorsanız, "Düzen" menusunu açmalı ve "Durum Çubuğu" seçeneğini tıklamalısınız. Ancak her pencerede durum çubuğu bulunmayabilir.

DÜZEN: Bir metin sayfasının genel görünümünü tanımlamak için kullanılan terimdir. Sayfa yapısı, grafiklerin yerleştirilmesi ve metnin dizilimi gibi her türlü unsur, "düzen" teriminin kapsamına girer.

DVD: "Digital Versatile Disc" teriminin kısaltmasıdır ve bir çeşit depolama ünitesi için kullanılır. Görünüm olarak CD'ye benzer; ancak sunduğu kapasite standart bir CD'nin çok daha ötesindedir. Öyle ki; bir CD 650-700 MB'lık veri depolama alanı sunabilirken, bu rakam DVD'lerde 4.7 ile 17 GB arasında değişebilir.

DVD'ler ilk olarak yüksek kalitede video filmler için geliştirilmiş olsalar da, günümüzde müzik, multimedya ve bilgisayar alanlarında da ağırlıklarını yoğun bir şekilde hissettiriyorlar.