Yaramaz çocuk daha mı zeki ?

Yaramaz çocuk daha mı zeki ?



Yaşıtlarına ya da anne babasına vuran, saldırgan davranışlar gösteren
çocuklar, bu tutumu sürekli hale getirirse, bir uzmana başvurmak gerekiyor.
Ancak, bu davranışların tek sorumlusu çocuğun kendisi değil. Bazen anne baba
da farkında olmadan, çocuğun saldırgan ve yaramaz tavırlar göstermesini
pekiştiren hareketlerde bulunabiliyor. Uzmanlar, aşırı yaramazlığın zeka
değil, hiperaktivite belirtisi olduğunun altını çiziyorlar

Bazı anne babalar çocuklarının yaramazlıklarını önlemek için aşırı katı
kurallara başvururken, bazı aileler ise bunun zeka göstergesi olduğunu
düşünerek, üzerinde durmuyorlar. Peki, doğru davranış modeli nasıl olmalı?
Memorial Hastanesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Uzmanı Dr. Ayten Erdoğan,
çocuklarda aşırı saldırgan davranışları önlemek için neler yapılabileceği
ile ilgili bilgi verdi.

* Saldırgan davranan çocuğa nasıl yaklaşmalı? Çocuklarda arkadaşlarına veya
aile bireylerine vurma şeklinde davranışlar sık görülür ve genellikle
kendisine ilgi çekmeye çalışıldığı durumlarda ortaya çıkar. Saldırgan
davranışların ne düzeyde olduğu önemlidir; çocukta bu davranış sürekli
biçimde, yaşıtlarına karşı ve sosyal ortamlarda da oluyorsa, önemlidir.
Bir-bir buçuk yaşındaki çocuklar kendi hareket kabiliyetlerini keşfettikçe,
ellerindeki eşyaları fırlatıp atmaya meraklı hale gelebilir, etraflarındaki
eşyalara veya bireylere vurarak oyun yaptıklarını düşünebilirler. Bazı
yetişkinler çocuğun bu davranışını gülerek karşılar veya teşvik edici
davranabilirler. Böylece, yetişkinler yaptıklarının bazen bilincinde olarak,
bazen de farkında olmadan çocuğu etrafındaki kişilere vurmaya, bunu bir
oyunmuş gibi algılamaya teşvik ederler. Sıfır- iki yaş arası çocuklar
özellikle yüz mimiklerine çok duyarlıdır. Bir davranışına gülündüğü zaman
olumlu tepki aldığını düşünür ve aynı davranışı pekiştirmeye çalışır. Bu
nedenle, oluşan vurma ve saldırgan tutumlar yetişkinlerin kendi
davranışlarını fark etmesi ve bu tür davranışlara sınır koyması ile kolayca
düzelebilir.

* Hareketli çocuk çok mu zekidir? Hareketlilik ile zeka düzeyi arasında
herhangi bir bağlantı yok. Aşırı hareketlilik en sıklıkla ailenin sınır
koymaması sonucu, çocukların nerede durulması gerektiğini öğrenememesi
durumunda (halk arasında şımarık denen çocuklarda) görülür. Ayrıca, çok
hareketli çocukta bizim 'dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu' dediğimiz
sorun da söz konusu olabilir. Ama o çocukların zekaları aynı diğer çocuklar
gibi büyük oranda normal olmakla birlikte, onlarda görülen oranda geri veya
ileri de olabilir. Yani; yaramaz çocuğun zeka yönünden normal çocuktan farkı
yoktur. Amaçsız hareketlilik zeka geriliği olan veya otistik çocuklarda sık
görülür.

* Yaramazlıkla zeka arasındaki fark nasıl ayırt edilebilir? Üstün zekalı
çocuklarda, amaçsız hareketlilik değil; keşfetme, merak etme, araştırma,
anlamaya çalışma gibi amaçlı hareketlilik görülebilir. Bu çocuklarda neden
sonuç ilişkisi kurma, söyleneni kavrama iyi geliştiği için ailenin ve
büyüklerin koyduğu sınırları kolay kabullenir. Yaptıklarının sonucunu hesap
etme yetenekleri, sosyal becerileri, zekaları nedeni ile daha gelişmiş
olduğu için toplum içinde uyumsuz hareketleri çok gözlenmez. Dikkat süreleri
uzun olduğu ve dürtüsel olmadıkları için ilgilendikleri konu üzerine
odaklanıp, uzun süre aynı konu ile meşgul olabilirler. Ailenin sınır
koymaması, şımartmasından kaynaklanan yaramazlıklarda çocuk ailesinin
yanında olmadığı başka ortamlarda, başka kişilerleyken söylenenleri dinler,
evdeki hareketleri orada yapmaz. Okula, kreşe giden çocuklarda, 'evde çok
yaramaz, okulda çok sessiz' denen çocuklar, genelde evde her isteği yapılıp,
sınır koyulmayan çocuklardır. Bazen şımartma çok aşırı derecede olduğunda ve
kurallar hiç öğretilmediğinde ise, çocukta her ortamda istediği davranışları
kuralsız sergileme gözlenebilir. Dürtülerini kontrol etmeyi öğrenmedikleri
için akıllarına geleni anında yapmak isterler, bir istekten bir isteğe
atlarlar. Yaramazlıkta en çok ayırt edilmesi gereken; çocukta hiperaktivite
olup olmadığıdır. Bu durumda çocuk, aile ve büyükler sınırları koysa da ve
çocuk bunları uygulamak istese de, uygulayamaz, elinde olmadan düşünmeden
hareket eder, başına çok iş getirir. Bu gibi durumlarda, ailenin gözünün
devamlı çocuğun üzerinde olması gerekir. Ayrıca, istediği halde kurallara
uyamadığı için ailenin ve öğretmenin tepkilerini çektiğinden çocukta; moral
bozukluğu, depresyon gelişebilir. Dikkat süreleri kısa olduğu için
ilgilendikleri konu üzerine odaklanamazlar, sık sık ilgilendikleri şey
değişir.

* Hiperaktif çocuk için ne yapılabilir? Hiperaktif çocukta en öncelikli şey;
çocuğun böyle bir sorunu olup olmadığını ayırt etmektir. Küçük yaşta böyle
bir sorun olduğunu bilmek ailenin çocuğun geleceğinde neler yapmaları
gerektiği konusunda danışmanlık almaları açısından faydalı olur. Asıl teşhis
altı-yedi yaşında konur ve genellikle okul hayatında sorunlar ortaya
çıkarır. Erken yardım almak, sorun ortaya çıkmadan önlemek açısından
önemlidir. Hiperaktivite tanısının mutlaka bir çocuk psikiyatrisi hekimi
tarafından konması gerekir. Genellikle okul çağına kadar aileye davranış
yöntemleri önerilir, çok gerekli olursa özellikle bu çocuklarda kullanılan
özel ilaçlar verilir. Okul çağında yine davranış yöntemleri ve
aile-hekim-doktor işbirliği ile çocuk izlenir. Okul çağında özellikle dikkat
fonksiyonlarındaki bozuklukta sorun olmaya, derslerini ve okul uyumunu
bozmaya başlarsa ilaç tedavisi verilir.

* Çocukların birbirleriyle kavgalarına hangi aşamada müdahale etmek gerekli?
Çocukların anlaşmazlıklarında öncelikle araya girmeden kendilerinin
halletmesini beklemek, çocukların sosyal ilişkilerde problem çözme
becerilerinin gelişmesi açısından faydalıdır. Ancak; vurma, ısırma, saç
çekme gibi davranışlar olduğunda, anında müdahale ederek bu davranışların
yanlış olduğunun kesin bir dille uyarılması gerekir. O davranışları
göstermek yerine; anlamayacağı düşünülse bile isteğini belirtebileceği,
karşısındaki arkadaşının da istekleri olduğu, eğer yaşıtları ile oynamak
istiyorsa bazen kendi isteklerinin olmayacağını anlatmak faydalı olur. Çocuk
bir seferde bunu anlamasa da, ailenin her seferinde aynı tutarlı tavrı
göstermesi ve çocuğun saldırgan davranışların onaylanmadığını görmesi
sonucu, çocuk bir süre sonra bu davranışları kullanmayı bırakır.

çocuk ve sağlık