Kalbin askerlerini uzun uzun anlatmak çok sürer.
Maksadı bir misal ile sana bildireyim:
Beden bir şehre benzer.
El, ayak ve azalar şehrin san'at erbabı gibidir.
Şehvet, maliye müdürü gibidir.
Gazab, şehrin emniyet âmiri gibidir.
Kalb, bu şehrin padişahıdır.
Akıl ise padişahın veziridir.
Padişahın bunların hepsine ihtiyacı vardır.
Memleketin idaresi ancak bunlarla yürür.
Fakat maliye müdürü olan şehvet, yalancıdır, sebepsiz yere
başkalarının işine karışır ve saçma sapan konuşur.
Vezir olan aklın söylediklerine muhalefet eder.
Şehvet daima, memlekette olan bütün malları toplamak, almak ister.
Emniyet müdürü mesabesinde olan gazab,şerir,şiddetli,azgın ve serttir.
Herkesi öldürmek, her şeyi kırmak, dökmek ister.
Bunun gibi, şehrin padişahı daima veziri ile meşveret ederse
[danışırsa], yalancı ve tama'kâr maliye müdürünü hırpalarsa,
onun vezire uymayan sözlerini dinlemez, emniyet müdürünü
onun peşine takıp sebepsiz ve lüzumsuz iş görmekten onu meneder,
emniyet müdürünü, yapmak istediği haksızlıklardan dolayı döver ve
incitirse, memlekette asayiş ve nizam olur.
Bunun gibi, kalb padişahı, veziri olan aklın işareti ile iş yaparsa,
şehvet ve gazabı zabt u rabt altına alıp
(yani sıkıca tutup, idaresi altına alıp)
akla uymalarını emrederse, aklı onlara tâbi eylemezse,
beden memleketinin işleri düzgün olur.
Saadet yolu ve ALLAH(cc)ü Teâlâ'ya kavuşma yolu kapanmamış olur.
Eğer aklı, şehvet ve gazaba esir ederse memleket harap olur.
Padişah, bedbaht olup helak olur.
Kimya-i saadet (İMAM-I GAZALİ K.S)
