Bazı Sözcük ve Eklerin Yazılışı

Bazı Sözcük ve Eklerin Yazılışı

Türkçenin yazılışında tek sese tek harf ilkesi benimsendiği için genellikle büyük sorunlarla karşılaşılmaz. Ancak, bazı sözcük ve eklerde özel durumlar söz konusudur. Bu bakımdan bu tür eklerle sözcüklerin yazılışı üzerinde ayrıca durmak gerekir. Sayıların yazılışı da özel olarak ele alınması gereken konulardan biridir.


• a – ı, e – i değişmesi
• i - ı değişmesi
• u - ü değişmesi
• ünlü düşmesi
• b - p değişmesi
• c - ç değişmesi
• d - t değişmesi
• ğ - v değişmesi
• n - m değişmesi
• ünsüz türemesi (y - v)
• ünsüz düşmesi
• mastar eklerinin yazılışı
• Eylem çekimi ile ilgili yazılışlar
• -ken ekinin yazılışı
• -ki aitlik ekinin yazılışı
• mı, mi, mu, mü soru ekinin yazılışı
• da, de bağlacının yazılışı
• ile sözünün ek olarak yazılışı
• imek ek eyleminin yazılışı
• ki bağlacının yazılışı
• Sayıların yazılışı

a - ı, e - i değişmesi Dilimizde a, e ünlüsü ile biten eylemlerin şimdiki zaman çekiminde, söyleyişte de yazılışta da a sesleri ı, u; e sesleri i, ü olur: başlıyor, kanıyor, oynuyor, doymuyor; izliyor, diyor, gelmiyor, gözlüyor.

Birden çok heceli olup a, e ünlüleri ile biten eylemler, ünlüyle başlayan ek aldıkları zaman bu eylemlerdeki a, e ünlülerinde söyleyişte yaygın bir daralma (ı ve i'ye dönme) eğilimi görülür. Ancak, söyleyişteki ı, i sesleri yazıya geçirilmez: başlayan, yaşayacak, atlayarak, saklayalı, atmayalım, gelmeyen, izlemeyecek, gitmeyerek, gizleyeli, besleyelim.

Buna karşılık tek heceli olan demek ve yemek eylemlerinde, söyleyişteki i sesi yazıya da geçirilir: diyen, diyerek, diyecek, diyelim, diye; yiyen, yiyerek, yiyecek, yiyelim, yiye, yiyince, yiyip. Ancak deyince, deyip örneklerindeki e yazılışta korunur.

- ı değişmesi Dilimize Arapçadan girmiş bulunan sözcüklerde kalın k'den sonra gelen i sesi, ı'ya döner ve ı ile yazılır: inkılâp, inkıraz, inkısam, inkıta, inkıyat.

UYARI : Hâkimiyet sözcüğündeki k incedir. Dolayısıyla önündeki ünlü de i'dir. Hâkımiyet şeklinde söylenmemelidir.

u - ü değişmesi "Kul" anlamına gelen Arapça abd sözcüğüyle kurulmuş olan özel adlarda u sesi çoğunlukla ü'ye dönüşmüştür ve ü ile yazılır: Abdülaziz, Abdülhamit, Abdülkadir, Abdülkerim, Abdülmecit, Abdürrahim, Abdüsselâm.

Buna karşılık Abdullah, Abdurrahman gibi birkaç örnekte u korunmuştur.

Ünlü düşmesi Dilimizde iki heceli birtakım sözcüklere ünlüyle başlayan bir ek getirildiği zaman ikinci hecedeki dar ünlüler genellikle düşer ve bu ünlüler yazılmaz: ağız / ağzı, alın / alnı, bağır / bağra, bağrım, beniz / benzi, beyin / beynimiz, beyne, boyun / boynu, böğür / böğrüm, burun / burnu, geniz / genzi, göğüs / göğsün, gönül / gönlünüz, karın / karnı, oğul / oğlu, resim / resme; çevirmek / çevrilmek, devirmek / devrilmek