Hayz ilmini öğrenmek şarttır.

Hayz ilmini öğrenmek şarttır.
Sual: Hayz bilgilerini öğrenmenin hükmü nedir?
CEVAP
Kadın erkek her Müslümanın ilmihâl bilgilerini öğrenmesi farzdır. Bunun için, kadın ve kocasının hayz ve nifas bilgilerini öğrenmeleri gerekir. Kocası, kadına öğretmeli, kendisi bilmiyorsa, bilen kadınlardan öğrenmesi için izin vermelidir. Kocası izin vermeyen kadının, ondan izinsiz gidip öğrenmesi lazımdır. Çünkü abdest, namaz, Kur'an-ı kerim, oruç, hac, bâlig olmak, evlenmek, boşanmak, iddet beklemek gibi hususlar ve ibadetler için, hayz ilmini öğrenmek şarttır. Bunları bilmeyen, harama düşer, ibadeti sahih olmaz.

Bir kız, hayz görmeye başlayınca bâliga, yani kadın olur. Hayz görmeyen kız, 15 yaş tamam olunca, büluğa ermiş [bâliga] olur. 8 yaşını tamamlayan kıza, anasının, anası yoksa, ninelerinin, ablalarının, hala ve teyzelerinin hayz ve nifas ilmini öğretmeleri farzdır. Öğretmezlerse, kendileri ve kocaları büyük günaha girerler.

Hayz bilgisi o kadar zor değildir. Zor olsaydı dinimiz, âlim cahil herkesin öğrenmesini emretmezdi. Buhara’da Ahmed bin Hafs isminde bir genç evlenmişti. İlk gece, kız buna, ”Hayz ilmini öğrendin mi?” dedi. Hayır deyince, kız, “Allahü teâlâ, (Kendinizi ve emrinizde olanları ateşten koruyun) buyurdu. Cahil olan nasıl koruyabilir?” dedi. Bu söz gence çok tesir etti. Hanımını Allahü teâlâya emanet ederek, Merv’de yıllarca ilim tahsil edip âlim olarak evine döndü. Hocası, buna Ebu Hafs-i kebir ismini koydu.

Özel günler defteri
Sual: Her ay, hayz günlerimi çok şaşırıyorum, ne tavsiye edersiniz?
CEVAP
Bir kadının hayz ve temizlik zamanı çok defa, her ay aynı gün ve sayısında olur. Burada bir ay demek, bir hayz başından, ikinci hayz başına kadar geçen zaman demektir. Bir gün demek, hayzın görüldüğü dakikadan itibaren tam 24 saat sonraki o dakikaya kadar geçen zaman demektir. Mesela bugün 16.01’de ilk kan görülmüşse, ertesi gün 16.01’e kadar geçen 24 saate gün denir. Yani, bildiğimiz gece gündüzün olmasına değil, 24 saatin geçmesine gün denir.

Her kadının kendi hayz ve temizlik gün sayılarını, yani âdetlerini bilmesi lazımdır. Âdetleri genelde değişmez. Değişirse, yeni âdetlerini, [hayz ve temizlik günlerini] ezberlemeli ve her ay özel günler defteri’ne veya bir çizelgeye ayın hangi günlerinde temiz, hangi günlerinde kan geldiğini yazmalı. Kesinlikle bu defteri veya çizelgeyi ihmal etmemeli. Bir kadının hayzlı mı, istihazalı mı olduğu bu defterden anlaşılır.

Hayz bilgilerini öğrenmek için, hayzda kullanılan kelime ve deyimleri de bilmek gerekir. Bunlardan bazıları aşağıda yazılmıştır.


Hayzla ilgili deyim ve kelimeler
Sual: Hayz bahsini okuyunca bazı kelimeleri anlamıyorum. Aşağıdaki kelimelerin manası nedir?
CEVAP
Hayz: Âdet kanı demektir. Aybaşı veya regl de denir. 9 yaşındaki sağlıklı bir kızdan veya 55 yaşından küçük, tam temizlik geçmiş olan kadından gelen ve en az 3,en fazla 10 gün devam eden kana denir. Buna sahih kan da denir. Beyazdan başka her renk hayz kanıdır.

Sahih kan: Hayz olan kan.

Fâsid kan: Hayz olmayan, istihaza, yani özür olan kan. Hayz için geçersiz olan kan.

İstihaza: Yeni başlayan için 10 günden çok sürüp de, on günden fazla gelen ve yeni olmayanlarda 10 günü aştığında, âdetten sonraki günlerde gelmiş olan kana denir. Gebe, ayise ve 9 yaşından küçük kızlardan gelen kanlar istihazadır. Geçersiz kan olan istihazaya fâsid kan da denir. İstihazalıya müstehaza [özürlü] denir. İstihazalı iken her ibadet yapılır.

Özür: Hayz olmayan istihaza kanı. Bu kadın, Kur’an okur, her ibadeti yapar.

Sahih temizlik: Âdetten sonra başlayan 15 veya daha çok gün içinde hiç kan görülmeyen, öncesi ve sonrası hayz günleri olan temiz günlere denir. Buna Tam temizlik de denir.

Tam temizlik: Sahih temizlik.

Fâsid temizlik: 15 veya daha çok temiz günden önce veya sonra yahut iki sahih temizlik arasında fâsid kan olan günlerdir. 15 günden az olan kansız günlere de fâsid temizlik denir.

Âdet zamanı: En az 3, en fazla 10 gün süren hayz kanının, görüldüğü andan kesildiği güne kadar olan gün sayısına denir.

Ay: Âdette bir ay, bir hayz başından, ikinci hayz başına kadar geçen zamandır. Âdeti en az 3 gün, temizliği de en az 15 gün olan kadının ayı, 18 gündür, daha az olamaz. Fakat fazlasının bir sınırı yoktur. Mesela 40, 60, 70 gün veya daha fazla olabilir.

Gün: Tam yirmidört mutedil, yani vasati saat demektir.Yani, âdette bir gün, hayzın görüldüğü dakikadan itibaren tam 24 saat sonraki o dakikaya kadar geçen zamandır. Mesela bugün 16.01’de ilk kan görülmüşse, ertesi gün 16.01’e kadar geçen 24 saate gün denir.

İstimrar: Her gün akan kan. Bunun âdet kadarı hayz, geri kalan istihazadır.

Nifas: Doğumdan sonra gelen kan. Hanefi-Hanbeli’de azami 40, Şafii-Maliki’de 60 gündür.

Kürsüf: Akıntı için kadınların çamaşırlarına koyduğu pamuk, bez veya ped.

Cima: Karı kocanın cinsel ilişkisi. Buna vaty de denir.

Ayise: Hayzdan kesilmiş, yaşlı kadın demektir. Ayise yaşı, Hanbeli’de 50, Hanefi’de 55, Şafii’de 60, Maliki’de 70 tir. Bu yaşlardan sonra gelen kan, hayz olmaz, istihaza olur.

İddet: Boşanan veya kocası ölen kadının evlenmesi haram olan zamandır. Bu, Hanefi ve Hanbeli’de ilk temizlik başından, 3. hayzın sonuna kadar olan zamandır. Şafii ve Maliki’de, 3 temizlik geçinceye kadardır. Hayz görmeyende, iddet süresi, talâk [boşanma] için 3 ay, ölüm için 4 ay 10 gündür. Hamilede iddet süresi, doğum yapana kadardır.

Nokta: Bilindiği gibi, rakamlardan sonra gelen nokta (.) inci, üncü anlamına gelir. Mesela 2. [ikinci], 3. [üçüncü], 9. [dokuzuncu] gibi.


Çeşitli sual cevaplar

Sual: Bir kız hayz görmeye başlayınca mı mükellef oluyor?
CEVAP
Evet.

Sual: Hayz ve nifas konusunda, anlayacağım şekilde özet bilgi verir misiniz?
CEVAP
Herkesin bilmesi gerekenler, Hanefi mezhebine göre kısaca şöyle:

Hayz müddeti en az 3 gün, en fazla 10 gündür. 10 günden sonra gelen kana istihaza kanı denir. Bu hastalık kanıdır. Beyazdan başka her renk hayz kanıdır. Kan görüldüğü andan, kesilene kadar olan günlerin sayısına âdet zamanı denir. Âdet zamanı en çok 10, en az 3 gündür. Diğer üç mezhepte en çoğu 15 gündür. Hayz kanı devamlı akmayabilir. Her gün az miktar kan görülmesi hayz hâlinin devam ettiğini gösterir. İki âdet arasında en az 15 gün temizlik hâli olur. Kan, en az 15 günlük temizlikten sonra gelip 3 günden önce kesildiğinde, namaz vaktinin sonu yaklaşıncaya kadar bekler. Sonra gusletmeden yalnızca abdest alıp, o namazı kılar ve önce kılmadıklarını kaza eder. O namazı kıldıktan sonra kan yine gelirse, namaz kılmaz. Yine kesilirse vaktin sonuna doğru abdest alıp, o namazı kılar ve kılmadıklarını kaza eder. 3 gün tamam oluncaya kadar böyle yapar.

Âdetin değişmesi
Üç gün kan gelip, normal âdet süresinden önce kesildiğinde, namaz vakti sonuna kadar bekler, kan görmezse gusledip, o namazı kılar. Kılmadıklarını kaza etmez. Normal âdet zamanı geçinceye kadar bekler. Âdet zamanı belli olan kadın, bir defa başka sayıda hayz kanı görse, âdeti değişmiş olur. Temiz gün sayısı da böyledir. Mesela, âdeti 5 gün, temizlik hâli 20 gün olan bir kadın, hayz hâlini 7 gün görse âdeti değişmiş 7 gün olmuş olur.

Âdeti 7 gün olan kadının kanı, 8 gün devam eder sonra kesilirse, âdeti 8 güne çıkmış olur. Fakat 11. gün tekrar gelirse, 7 günden sonrası istihaza kanı olur. 7 günden sonraki namazlarını kaza eder. Normal âdeti 7 gün iken 5 günde kan kesilirse, gusledip namazını kılar.

Âdetin başlayış ve bitiş vaktini bilmek çok önemlidir. Mesela, âdeti 5 gün olan kadının özrü, 10 günü 3 dakika aşmış olsa, âdet zamanı olan 5 günden sonra gelenler, istihaza kanı olur. 10 gün geçmeden yani 10 günden birkaç dakika önce kesilmiş olursa, hepsi hayz olur. Bunun için her kadının, kendi hayz ve temizlik gün sayısını ezberlemesi gerekir.

Ramazanda, sahurdan sonra, hayzdan veya nifastan kesilen, o gün yiyip içmez. Fakat, o günü kaza eder. Hayz veya nifas gündüz başlarsa, o gün yiyip içer. Hayz olmayıp istihaza kanı gelen kadın, idrarını tutamayan veya bir yerinden devamlı kan akan kimse gibi özürlü olur. Kan aksa da, namazını kılar, orucunu tutar. Özürlü olduğu için, her namaz için, o namazın vakti girince abdest alması gerekir.
Fakat Maliki’yi taklit ederse, abdesti bozulmuş olmaz.

Nifasın en çoğu 40 gündür. Daha sonra gelen kan istihaza kanıdır. Nifasta da âdet günü vardır. Mesela, nifas âdeti ilk çocuğunda 25 gün ise, bundan sonraki çocuğunda 25 gün olur.

Sual: Bir kadın, gece temiz yatıp, uyanınca çamaşırında kan görse, hayzı ne zaman başlar?
CEVAP
Gördüğü andan itibaren hayzı başlamış sayılır. İsterse hayzı gece başlamış olsun fark etmez. Mesela, gece yatsıyı kılmadan yatıp, güneş doğduktan sonra uyansa, hayzı gece başlamış olsa bile, o günün yatsı ve sabah namazını, temizlenince kaza etmesi gerekir. Çünkü hayzı güneş doğduktan sonra başlamış sayılıyor.

Sual: Hayzlı iken yatıp, uyanınca temiz olduğunu gören bir kadının hayzı ne zaman bitmiş olur?
CEVAP
Yatarken bitmiş olur. Yatsı namazını kılmadan önce yatıp, sabah namazı vaktinde uyansa, yatarken hayzı bitmiş sayılacağı için, yatsı namazını kaza etmesi gerekir.

Sual: Hayzım kesilince, bunun hayz mı, yoksa sarı akıntı mı olduğunu bilemiyorum. Hayz sanarak namaz kılmasam veya hayz olduğu halde akıntı sanarak, namaz kılsam, günah olur mu?
CEVAP
Kasıtlı olmadığı için günah olmaz.

Sual: Hayzlı iken, abdest almak veya gusletmek caiz midir?
CEVAP
Evet, caizdir. Fakat, bu abdest ile namaz kılınmaz, Kur’an-ı kerim okunmaz. Hayzlı kadın, her namaz vaktinde abdest alıp, seccadesi üzerinde, o namazı kılacak kadar zaman oturup, tesbih okursa, salevat getirirse, dua ederse veya herhangi bir zikir yaparsa, en iyi kılmış olduğu bir namazın sevabını kazanır. (Ey Oğul İlmihali)

Sual: Hayzlı bir kadın rüyada ihtilam olursa ne yapması gerekir?
CEVAP
Yıkanırsa iyi olur. Yıkanmasa da günah olmaz. Hayzı bitince zaten yıkanacaktır. Hayzlı iken tırnak kesebilir, saç kesebilir, fakat ihtilam olduktan sonra cünüp olacağı için bunları yapamaz, yaparsa mekruh olur.

Sual: Arefe günü 1000 ihlâs süresi okumak istiyorum. Fakat o gün hayz olabilirim. Hasta olmamak için ilaç almam caiz mi?
CEVAP
İlaç almak caizdir.

Sual: Muayyen günlerde iken bir kadın ölürse şehit olabilir mi? Yani bu hâl şehitliğe engel midir?
CEVAP
Hayzlı veya cünüp ölmek şehitliğe mani değildir. Eshab-ı kiramdan Hanzala hazretleri, [gusletmeye vakit bulamadan orduya katıldığı için] savaşta cünüp olarak şehit olmuştur. Şehitliğe mani olan imansızlıktır.

Âdetli iken ölen de şehit olabilir. Uykuda iken abdestsiz ölen de şehit olabilir. Cünüp ölse de şehit olabilir. Kapalı gezen ve beş vakit namazı kılan şehit olarak ölür. Tabii ehli sünnet olmak şartı da vardır.

Sual: Hayzlı kadın, abdest alıp ölse, abdestli ölmüş olur mu?
CEVAP
Hayır.

Sual: Bir kadının hayzlı veya nifaslı iken, diş dolgu ve kaplama yaptırmasında bir mahzur var mıdır?
CEVAP
Mahzuru yok. Abdestli de olsa fark etmez. Fakat ilk gusülden itibaren Maliki mezhebini taklit etmesi gerekir.

Sual: Öğle ezanı ile ikindi ezanı arasında 3-4 sefer akıntısı olan bir hanım özür sahibi midir? Akıntısının ne zaman olduğunu hissetmediği zaman da oluyor. Abdestinden devamlı şüpheleniyor. Bu durumda ne yapması gerekir?
CEVAP
Hanefi’de özürlü olabilmek için iki namaz arasında en az bir kere gelmesi gerekir. Yani günde beş kere akıntı gelmesi lazım ki özürlü olasınız. Maliki’de ise günde bir kere gelse hatta üç beş günde bir kere gelse bile yine özürlü oluyor. Onun için Maliki’yi taklit ederseniz akıntılar abdesti bozmaz, isterse namazda gelsin mahzuru olmaz.

Sual: Maliki’yi taklit eden, kadın hallerine (hayz, nifas), Hanefi’deki gibi mi uyacak yoksa Maliki mezhebindeki gibi mi?
CEVAP
Maliki esas alınır.

Sual: Doktor bir bayanım. Bayanlarda mensturuel sıklusun yani aylık âdet döngüsünün dönemlerine bağlı olarak miktarı ve kıvamı değişen fizyolojik yani doğal akıntı vardır. Bu akıntı meselesi abdest ve namaz konusunda bayanların yaşadığı en büyük sıkıntı. Ancak benim birçok kapalı arkadaşım var ve hiçbirinin böyle bir şeyden yani Maliki mezhebini taklitten haberleri yok. O zaman kadınlar Maliki’yi neden taklit etmiyorlar?
CEVAP
Bilmedikleri için. Çekinip rahatça soru soramamalarından bu sıkıntıyı çekiyorlar. Maliki’yi taklit etseler rahat edecekler. Bu akıntılar ne abdestlerini ne de namazlarını bozacak. Ayrıca, iç çamaşırına akıntı bulaşmış ise, temizini bulmak zor olursa, bunu değiştirmeden namaz kılabilir. Maliki’de necaseti temizlemek farz değil. İhtiyaç hâlinde necasetle namaz kılmak caizdir.

Sual: Doğal akıntı sarı akıntı mı, rengi nasıl? Evlide bekârda değişir mi? Menapozdan sonra da doğal akıntı olur mu? Bu doğal akıntı nedir, diğerlerinden farkını nasıl anlayacağız?
CEVAP
Nisaiye uzmanı bayan doktorumuz diyor ki: Doğal akıntı denilen şeyin rengi aslında şeffaf-beyaz arasıdır. Ancak bu akıntı çamaşırda veya pamukta birikince ve biraz bekleyince sarımsı renk alır. Dolayısıyla çamaşırda görülen sarı renk doğaldır. Evlide bekârda aynıdır. Menapozdan sonra olmaz, ancak eğer hormon hapı kullanılıyorsa, bir rahatsızlık varsa olabilir.

Sual: Maliki’yi taklit ederken nelere dikkat edeceğimi kısaca yazar mısınız?
CEVAP
Diş dolgusu veya idrar kaçırma, yahut bir akıntı sebebiyle Maliki mezhebini taklit eden Hanefi, sadece gusülde, abdestte ve namazda, kendi mezhebinin şartlarına ilaveten Maliki’nin farzlarına uyup müfsitlerinden kaçar. Hanefi’den farklı olan durumlar şunlardır:
1- Gusülde niyet, müvalat ve delk farzdır. Müvalat, uzuvları ara vermeden yıkamaktır. Delk, yıkanan yerleri el veya havlu ile hafif sıvazlamaktır. Sadece dokunmak da delk yerine geçer. Gusülde saçlar hilallenir.

2- Abdestte, niyet, müvalat, delk, başın tamamını meshetmek farzdır.

3- Kendi ön edep yerine, elinin içi ile dokunan erkeğin abdesti bozulur.

4- Mestin üst ve altı tamamen meshedilir.

5- Namaz aynen Hanefi gibi kılınınca Maliki’deki farzlara da uyulmuş olur.