BUDAMA NEDİR ?
Meyve ağaçlarının düzgün ve kuvvetli bir taç oluşturmalarını, uzun zaman iyi ve bol ürün vermelerini, verimden düşen ağaçların tekrar verimli hale getirmek için ağaçların toprak üstü organlarına uygulanan kesme, bükme, tomurcuk, sürgün ve yaprak alma işlemlerinin tümüne budama denir.
BUDAMANIN FAYDALARI
vGövde üzerinde ana dalların sayıları ve dağılışları düzenlenerek meyve ağaçlarının sağlam, düzenli ve dengeli bir taç oluşturmaları sağlanır.
vMeyve ağaçlarının en kısa sürede ürün vermesine yardımcı olunur.
vGüneş ışığından ağacın iyi bir şekilde faydalanması sağlanmış olur.
vBudama ile meyve iriliği,meyve kalitesi ve meyve kabuk renklenmesi artar.
vAğaç büyüklüğü ve dalların sıklığı direk kontrol altına alınabilir.
vPüskürtülerek yapılan ilaçlamanın etkinliği artırılabilir.
vHastalıklı ve kuru dallar alınarak mücadeleye yardımcı olunur.
vAlet ve ekipmanların çalışabilmesi için gerekli boşluklar oluşturulmuş olur.
vVerimden düşen ağaçlar budama ile gençleştirilerek yeniden verimli ağaçlara dönüşmeleri sağlanır.
vBazı meyve türlerinde görülen bir yıl çok bir yıl az veya hiç ürün vermeme durumu azaltılmış olur.
vHasat daha kolay yapılır.
BUDAMA ZAMANI
Budama zamanı, meyve ağacının toplu büyümesini, kesime karşı göstereceği tepkiyi, verimini, fizyolojik ve ekonomik ömrünü etkiler. Budama kış ve yaz (yeşil) olmak üzere iki ayrı ve zıt mevsimlerde yapılır.
Kış budama zamanı, kışı ılık geçen yerlerde meyve ağaçlarının kış dinlenmesine girmelerinden sonra ki süre, budama bakımından en uygun bir zaman dilimidir. Ancak kışı sert geçen yerlerde şiddetli donlardan önce, budamanın yapılması doğru olmaz. Meyve ağaçlarını budamak için en uygun dönem, yaprak dökümünü izleyen günlerle ilkbahar gelişme periyodunun başlaması arasında geçen dönemdir.
Yaz budaması, yaz boyunca meyve ağaçlarında sürgünlerin seyreltilmeleri, uç alma, bükme, eğme, dalların açılarının genişletilmesi veya daraltılması işlemlerinin tümüdür. Yaz budamasında amaç meyvelerin daha iyi renklenmelerini sağlamak, kış aylarında yapılacak budama işlemlerini azaltmak ve derim işleri ile kültürel işlemleri kolaylaştırmaktır. Yaz budaması özellikle meyve ağaçlarının şekillendirme yıllarında yapılması gerekli olan önemli bir teknik işlemdir. Meyve ağaçlarında, yaz budaması ilkbahar gelişme periyodunun sonu ve yaz gelişme periyodu içerisinde sürgünler odunlaşmaya başladıktan sonra yapılabilir.
YAZ DÖNEMİNDE DALLARIN AÇISININ AÇILMASI
AMAÇLARINA GÖRE BUDAMA ÇEŞİTLERİ
·ŞEKİL BUDAMASI (TERBİYE) :Meyve ağaçlarının toprak üstü organı olan taca verilecek şekil ekolojik şartlara ve ağacın morfolojik yapısına göre değişir. Günümüzde dünyada ve ülkemizde en yaygın olarak verilen şekil ‘Merkezi Lider Terbiye Sistemi’ dir. Bu terbiye sistemi elma, armut, kayısı, kiraz, vişne erik, şeftali gibi birçok meyve türü için en uygun şekildir. Biz burada elma türüne bu şeklin verilişini kısaca anlatacağız
http://www.erzincanbk.gov.tr/meyvebu...r/image005.jpg
"Merkezi Lider Terbiye Sistemi: Bu tip budama şeklini çöğür, MM111, MM106 gibi kuvvetli veya yarı bodur gelişen anaçlar üzerine aşılı olan elma çeşitlerinde uygulamak mümkündür. Genç elma ağaçları için kolay terbiye sistemi merkezi lider sistemidir.
Meyve bahçesine dikilecek fidan dallı veya kamçı şeklinde dalsız olabilir. Eğer fidan kamçı şeklinde dalsız fidan ise dikimden sonra 75 cm’den tepesi vurulur. Tepesi vurulurken son göz aşı noktasının ters tarafında olmalıdır. Eğer bir veya iki yaşlı dallı fidan dikilecekse 4-5 adet geniş açılı yan dal bırakılır, tepesi de en üstteki yan dalın 25 cm üzerinden vurulur. Toprak seviyesinden itibaren 40-45 cm ye kadar olan dallar dipten çıkarılır.
TEPE KESİMİ
Birinci Yıl
Dikimi takip eden yaz ayları başında şekil verme işlemlerine başlanır. Sürgünler 7,5-10 cm olunca yaz budamasına başlanır. Fidanın üst tarafına yakın dik büyüyen bir dal lider olarak seçilir. Dar açılı çıkan dalların açıları kürdan, mandal, kamış gibi malzemelerle genişletilmelidir. Yaz aylarında süren sürgünlerden 4-6 tanesi ana dal olarak seçilir.
Diğer sürgünler çıkartılır. Lidere yakın olup onunla rekabet edecekler çıkartılır. Böylece birinci oluşturacak dallar seçilmiş olur.Durgun dönemde birinci katı oluşturan dalların en üstündekinin 50-60 cm yukarısından liderin tepesi vurulmalıdır. Yan dalların ucu ¼ oranında kesilir. Yan dalların ucu lider seçilen daldan aşağıda olmalıdır.
İkinci Yıl
Birinci katın 50-60 cm üzerinden ikinci bir kat oluşturulmalıdır. İkinci kat olarak 3-5 dal seçilir. Dalların açıları geniş olmalı, gövde ile dal arası açı 45-600 arasında olmalıdır. Yeni oluşturulan ikinci katın dalları birinciden daha kısa olmalıdır. Böylece alttaki dallar gölgelenmez. Ana dalların ucu son göz aşağı bakacak şekilde 1/3 oranında kısaltılmalıdır.
Üçüncü Yıl
Her yıl ana dalların ve liderin ucundan 1/3 oranında kesilir. Ağaç çeşidine, toprak ve iklim durumuna göre 8-12 ana dal olgun verim çağında bir ağaçta bulunmalıdır. İhtiyaca göre 3. bir kat da oluşturulabilir. Ölü dallar, hastalıklı ve kırılmış dallar budanır. Bu işlemlere ileriki yıllarda da devam edilir.
·ÜRÜN (VERİM) BUDAMASI :
Şekil verme işlemi tamamlanan ağaçlarda fizyolojik denge oluşturulmuştur. Kurulan bu dengenin uzun süre muhafaza edilmesi gerekir. Ürün budamasında dikkat edilecek hususlar:
ØAna dallar tek tek ele alınmalı, bunlar üzerinde dikine büyüyen birbiri üzerine gelen dallar var ise çıkartılmalıdır.
ØAna veya yardımcı dallardan çıplaklaşmaya yönelenler kısa kesilerek boş yerlerde yeni dalların oluşturulmasına çalışılır.
ØMeyve dallarından bir kısmı özellikle yaşlı olanları kesilerek atılır.
ØKuru, hastalıklı veya zayıflamış dallar diplerinden kesilerek çıkarılır.
ØBir ana veya yardımcı dal üzerinde fazla miktarda meyve dalı oluşmuş ise bunlar arasında seyreltme yapılır.
Ø Verim budamasında dal bükme ve eğmelerine yer verilmemeli, dallar ancak bağ olarak kullanılmalıdır
ØMeyve ağırlığı nedeniyle eğilerek açıları genişlemiş dallar diğer dallara bağlanarak eski hallerine getirilir.
·GENÇLEŞTİRME BUDAMASI :
Verimden düşmüş yaşlı ağaçlarda yeniden kuvvetli sürgünler oluşturarak yeni bir taç oluşturulmasına gençleştirme budaması denir. Gençleştirme budamasında önce kurumuş, sık ve birbiri üzerine gelen dallar çıkarılır. Geri kalan dallarda da kısa budamalar yapılarak ağacın tacı küçültülmüş ve yeniden kuvvetli sürgün oluşumu sağlanmış olur. Gençleştirme budaması yapılan ağaçların ana dalları ve gövdeleri üzerinde birçok obur dallar, kuvvetli sürgünler oluşur. Bunlardan yalnız yeni tacın oluşumu için gerekli olanlar bırakılır, diğerleri tamamen çıkartılır.
