Bitkiler topraktan aldığı besinlerle gelişir, büyür, hasat olgunluğuna erişir. Ancak toprak sahip olduğu besin maddelerinin belirgin bir kısmını da kaybeder. Bitkinin topraktan aldığı besin maddelerinin tekrar toprağa verilmesi gübreleme ile sağlanmaktadır.
Gübre dağıtma makineleri
A-Organik gübre dağıtma makineleri
B-Suni (Mineral) gübre dağıtma makineleri
1. Çiftlik gübresi dağıtma mak.
2. Yeşil gübre dağıtma mak.
3. Şerbet dağıtma makineleri
Santrifüjlü suni gübre dağıtma makineleri
Bu dersimizde, gübrelemede kullandığımız, yurdumuzda imal edilen, santrifüjlü suni gübre dağıtma makinelerini tanıtacağız, bunların ayar ve bakımlarını öğreteceğiz.
Parçaları
1- Depo: Huni şeklinde olup, atılacak gübreyi taşır:
2- Karıştırıcı: Deponun alt kısmında topaklaşma veya köprü oluşturarak, akmayan gübreye akıcılık sağlar.
3- Fırlatıcı (Dağıtıcı) Kanatlar: Dağıtıcı disk üzerine yerleştirilmiş kanatlar olup, gübreyi uzağa veya yakına fırlatma görevi yapar. Fırlatma uzaklığı kanatların disk üzerindeki konumlarının değiştirilmesi ile ayarlanır.
4- Gübre Dağıtıcı Diskler: Dişli kutusundan sağladığı dönme hareketi ile gübreyi tarlaya saçar
5- Dişli (Şanzıman) Kutusu: Traktör kuyruk milinden gelen hareketi diske iletir.
6- Sürgülü Gübre Çıkış Deliği: Atılacak gübre miktarını ayarlamaya yarar.
Makinenin traktöre bağlanması: Önce traktördeki ayarsız alt bağlantı kolunu, sonra ayarlı kolu ve en son olarak üst bağlantı kolunu (orta kol) bağlayın. Aleti sökerken tam aksi sıra ile önce orta kol bağlantısını çıkarın.
Makinenin tarlaya götürülmesi: Traktörü bir dakika kadar çalıştırın. Aleti ana hidrolik kolu ile kaldırın. Yoldaki sarsıntılardan hidrolik sistemin zarar görmemesi için emniyet kilidini takın. Gergi zincirlerini gererek, yolda oynama ve salıntı yapmasına engel olun. Aleti tarlaya boş olarak götürün, gübreyi tarlada koyun.
Tarlada gübrelemeye başlamadan önce; traktör hidrolik kumanda kolunu pozisyon kontrol konumuna getirerek yükseklik ayarı yapın.
Pozisyon kontrol konumunda, hidrolik kolu hafifçe oynattığınızda; alet yukarı kalkar, bir seviyede durur, kola tekrar hareket verirseniz, biraz daha kalkar tekrar durur, yani,çeki kontrolde olduğu gibi en üst noktaya kadar çıkmaz.
Disklerin yerden yükseklik ayarı: Disklerin yerdenyüksekliği arttıkça, fırlatma genişliği artar, yani gübre daha geniş bir alana fırlatılır.
Fırlatma genişliği az Fırlatma genişliği fazlaResim 45 : Disklerin yerden yükseklik ayarıO halde disklerin yerden yüksekliği ne kadar olmalıdır? Atılan gübrenin özelliğine göre 55-85 santimetre kadar olmalıdır. Ancak en doğrusu aletin bakım kullanma kılavuzu veya alet üzerine yapıştırılmış bir etiket varsa, bunların talimatlarına uyulmasıdır. Eğer böyle bir talimat yoksa, size şu tavsiyede bulabiliriz.
http://www.bahce.biz/makina/gubre%20...ar/gubre_3.jpgToz gübre kullanılıyorsa, gübrenin uçuşup başka yerlere gitmesini önlemek için, disk yüksekliğini yerden 55 santimetre de tutunuz, dağılmayı önlemek için rüzgar perdesi kullanınız gerekirse disk meyilini aşağıya doğru ayarlayınız.
Resim 46 : Toz gübrede kullanılan rüzgar perdesi
Kristal ve granüle gübrelerde ise, disk yüksekliğini, yerden 75 santimetre yukarıda olacak şekilde hidrolik kumanda kolu ile ayarlamak gerekecektir.
Dekara Atılacak Gübre Miktarı'nıayarlayabilmek için, 540 devir/dakika kuyruk mili dönüşünde, hangi traktör ilerleme hızında, gübre çıkış deliğinin hangi açıklıkta olacağının bilinmesi lazımdır.
Bunun için; bugün her gübre atma makinesi üzerine yapıştırılarak verilen ayar tablolarından faydalanılır.
Sonraki sayfada örnek olarak verilen ayar tablosunda: Dağıtılacak gübre çeşidine göre traktör kuyruk milinin 540 devir/dakikasında, traktör ilerleme hızı ve gübre çıkış deliği açıklık değerleri verilmiştir.
Tablo’nun kullanılması:NOT: Kuyruk mili n = 540 d/dak. Disk yüksekliği = 70 cm.Kullanılan Gübre
Traktör hızı km/saat
Gübre çıkış deliği açıklık ayar konumlarında atılan gübre miktarları kg/da
3
5
7
9
11
13
16
19
4
1
10,6
37,9
74,4
100,2
126
145,5
138
Süperfosfat
6
0,66
7,2
25,3
49,6
66,8
84
96,9
91,8
Granüle
8
0,5
5,3
18,9
37,2
50,1
63
72,75
69
10
0,4
4,3
15,1
29,8
40
50,4
58,5
55,2
12
0,33
3,6
12,7
24,8
33,4
42
48,5
45,9
4
5,68
17,2
55,3
88,8
116
156,3
181,7
183
Amonyum
6
3,78
11,4
36,8
59,2
77,2
104,1
120,8
121,8
Sülfat
8
2,83
8,6
27,6
44,4
58
78,1
90,8
91,5
Kristal
10
2,27
6,9
22,1
35,5
46,4
62,6
72,7
73,1
12
1,89
5,7
18,4
29,6
38,6
52,1
60,5
60,9
İş genişliği İ = 14,5 m.
Bunu bir örnek gübreleme ile açıklayalım. Dönüme 15 kg süperfosfat (granüle) gübresi atılmak isteniyorsa, makinenin ayar değerleri aşağıda açıklanan şekilde bulunur.
* Tablonun orta bölümünden 15 kg/dekar değeri veya buna en yakın değer 15,1 değeri bulunur.
* 15,1 değerinin bulunduğu sütunun yukarısına çıkılarak en üst sırada gübre çıkış deliği açıklık ayar değeri “7” rakamı bulunur.
* 15,1 değerinin bulunduğu hizada sola doğru gidilerek en sol da bulunan sütundan da traktör ilerleme hızı 10 km/saat değeri bulunur.
http://www.bahce.biz/makina/gubre%20...ar/gubre_8.jpg http://www.bahce.biz/makina/gubre%20...ar/gubre_9.jpg
Resim 48 : Fiat 55-46,65-46 tip traktörlerin traktörmetresiTraktör el gazı oynatılarak yukarıda bir örneği verilen; Türk Fiat 55-46, 65-46 tip traktörün traktörmetresinde motor devri 1970 devir/dakika ya getirilir. Traktör kuyruk mili bu esnada 540 devir/dakika yapmaktadır.http://www.bahce.biz/makina/gubre%20...r/gubre_10.jpg* Daha önce bulunan 10 km/saatlik ilerleme hızını traktör kuyruk mili 540 devir/dakikada (motor 1970 devir/dakikada) dönerken traktörün kaçıncı vites kademesinde yapabileceği; ya traktörmetreden ya da bu örnekte olduğu gibi traktörmetre üzerinde okunamıyorsa aşağıda açıklanan hesaplama yöntemiyle bulunur.
Resim 49 : Kullanılacak vites kademesinin bulunması
* Bulduğunuz vites kademesinde çalışmaya başlayın.
Makine içine bir miktar gübre konularak kontrol edilir. Fazla atılmış ise gidiş hızı artırılır veya sürgü kapatılır, az atılmış ise hız azaltılır veya sürgü açılır.
Katlama Payı
*Gübre fırlatma uzaklığı
* Disklerin devir sayısına
* Kanatçıkların konumuna
* Disklerin yerden yüksekliğine
* Disklerin meyiline
* Gübrenin çeşidine
* Tarla yüzeyine
* Rüzgar olup-olmamasına
göre değişmektedir.
Ayrıca gübre fırlatırken alete yakın olan kısımlara çok, uzak olan kısımlara az gübre fırlatılır. Halbuki istenilen husus, fırlatma uzaklığı içinde her yere eşit miktarda gübre fırlatılmasıdır. İşte bunu sağlamak için katlama denilen işlem yapılır. Katlama gidişte atılan gübrenin uç kısımlarına, dönüşte biraz, uç kısımlarına tekrar gübre düşecek şekilde yakından gelmekle sağlanmaktadır?
Resim 50 : KatlamaGübreleme esnasında arkayı kontrol ederek atılan gübre miktarında azalma olup-olmadığı kontrol edilmelidir. Azalma varsa anlamı, depo içindeki gübrenin sıkışma, topaklaşma ve benzeri sebeplerden akışını azalttığı veya kaybettiğidir. Bunu engellemek için depo içindeki gübre karıştırılmalı ve karıştırıcının görevini yerine getirmesine yardımcı olunmalıdır.
http://www.bahce.biz/makina/gubre%20...r/gubre_12.jpgEğimli arazide çalışma ve yan rüzgarlar dağılım düzgünlüğünü bozar. Rüzgarlı havalarda branda bezinden veya naylondan bir rüzgar siperi kullanılabilirse de bununla makinenin iş genişliği 3-5 m’ye düşer.
Resim 51 : Gübrelemede rüzgar siperliği kullanımı
Kullanma ve Bakım
Kullanma:
* Asılı tiplerde özellikle santrifüj dağıtıcılarda çalışma sırasında yükseklik değiştirilmemeli, traktörün ön seçme kolu pozisyon kontrolde olmalıdır.
* Engebeli yerlerde fazla hızlı çalışılmamalıdır.
* Katlamalar iyi yapılmalı, gerekirse işaret kullanılmalıdır.
* Ayar düzenleri sık sık kontrol edilmelidir.
* Santrifüj dağıtıcılarla rüzgarlı havalarda perde yoksa çalışılmamalıdır.
Bakım:
* Toz insanlar için olduğu kadar traktör ve makine içinde zararlıdır. Çalışmadan sonra traktör ve makine iyice temizlenmelidir.
* Aşınmış ve kırılmış parçalar değiştirilmelidir.
* Parlak olan yerlere koruyucu yağ sürülmeli ve yağlanmalıdır.
* Santrifüjlü gübre atma makinesinde dişli kutusu yağı kontrol edilip gerekirse SAE 90 numaralı yağdan katılmalıdır.
* Mafsalların temizliğine ve yağlanmasına dikkat edilmelidir.
Emniyet Kuralları
* Bazı gübre çeşitleri insan sağlığı için zararlıdır. Bunun için koruyucu maske takılması ve rüzgar yönüne dikkat edilmelidir.
* Kullanma kitabı çok dikkatlice okunmalı verilen bilgilere harfiyen uyulmalıdır.
* Kuyruk mili ve zincirler muhafazasız çalıştırılmamalıdır.
* Arıza veya herhangi bir sebeple durmada kuyruk mili derhal durdurulmalıdır.
* Destek tekeri ile ön aksa inen yük sınırlandırılmalıdır.
İyi Bir Mineral Gübre Dağıtıcıda Aranacak Özellikler
* Bütün gübre çeşitlerini (Toz, Kristal, Granül) dağıtabilmeli,
* Gübrenin özelliğine göre hassas olmalı,
* Üst kısmında bir tel ızgara bulunmalı (topaklanmış gübreler böylece ufalanır),
* Mafsallı şaftı emniyet kavramalı veya kesme pimli olmalı,
* Gübre dozu ayar skalası makinenin üzerine yapıştırılmış veya perçinlenmiş olmalı,
* Gübre sandığında, gübre köprü yapmamalı, bir karıştırıcısı olmalı,
* Rüzgara karşı da gübre dağıtabilecek durumda olmalı,
* Tarlanın düz ve engebeli oluşu dağıtmasına etki etmemeli,
* Gübre dozu ayarı basit ve emniyetli olmalı,
* Küçük miktardan (50 Kg/ha) büyük miktarlara kadar (1200 Kg/ha) gübreyi toprak şartları ve arazi türüne (iniş, bayır, donmuş toprak) bağlı kalmaksızın dağıtabilmeli,
* Bütün iş genişliği boyunca eşit gübre dağıtabilmeli,
* Deposu yeteri derecede büyük olmalı ve çok kısa zamanda doldurulabilmeli,
* Gübrenin yıpratıcı etkisine karşı sağlam olmalı,
* Temizlenmesi kolay olmalıdır.
Kaynak:Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü
