Traktörlerde hidrolik düzen vasıtasıyla alet ve makinelerin, traktöre bağlanması, taşınması, tarla şartlarında çalıştırılması ve ayarları kolaylaştırılmıştır. Örnek vermek gerekirse; hidrolik sistem vasıtasıyla alet ve makinelerin, katlanması, açılması, döndürülmesi, römorkların sağa-sola ve geriye kaldırılıp boşaltılması sağlanmıştır.
Traktörlerde ana hidrolik sistem arkada yer almakta olup, bazı traktörlerde ön tarafta ayrı bir hidrolik sistem vardır.
HİDROLİK SİSTEM PARÇALARI
1. YAĞ DEPOSU VE POMPA:
Hidrolik sistemde hareketi sağlayan ana madde hidrolik yağıdır. Hidrolik sistem için kullanılan yağ, vites kutusu veya diferansiyelde bulunan yağlama yağından sağlanır. Yağı buradan alıp ilgili yerlere basınçlı olarak ileten bir pompa mevcuttur.
2. HİDROLİK KUMANDA MERKEZİ VE KOLLARI:
Pompa vasıtasıyla, belli bir basınçla hareket verilen yağ, hareket kumanda merkezine gelir. Basınçlı yağ, burada yapılacak işe göre ayarlanan kollar vasıtasıyla hidrolik silindire gönderilir.
Hidrolik kumanda merkezine etki eden 4 adet kol vardır:
· İndirme-kaldırma kolu,
· Ön seçme kolu,
· Yavaşlatma kolu,
· Taşıma (kilidi) kolu
· İndirme-Kaldırma Kolu: Bu kol vasıtasıyla traktörün arkasında veya önünde, hidrolik kollara bağlanmış olan alet ve makinenin indirilip kaldırılması sağlanır.
Ön seçme kolu “ÇEKİ KONTROL’’ durumunda iken, indirme-kaldırma kolu en aşağıya alındığında alet ve makineler “YÜZÜCÜ POZİSYON’’ durumuna gelir. Yüzücü pozisyon durumunda alet ve makineler kendi ağırlıkları ile toprağa batarlar ve çalışırlar. Tırmık, çayır biçme makinesi, mibzer gibi aletlerle bu durumda çalışılır.
·Ön Seçme Kolu: Hidrolik kumanda merkezine etki eden ikinci koldur. Ön seçme kolunun iki pozisyonu vardır.
a) “Çeki kontrol’’ durumu,
b) “Pozisyon kontrol’’ durumu,
a) Çeki kontrol durumu: Genellikle ön seçme kolunun yukarıda olduğu pozisyondur. Her traktörün bakım ve el kitabında
Fiat Massey Ferguson
Resim 21 : Çeki kontrol konumunda ön seçme kolunun durumu
bu konular belirtilir. Ancak bakım ve el kitabı yoksa ve traktör üzerindeki yazılar silinmişse aşağıdaki işlemi yaparak kolun hangi konumda olduğu bulunur.
- Önce traktör çalıştırılır ve vites boşa alınır.
- Hidrolik sistemin bağlantı kollarına, kolayca takılabilecek bir alet bağlanır.
- Traktöre biraz gaz verilerek devri yükseltilir.
- Hidrolik indirme-kaldırma kolu yukarıya doğru kaldırılarak belli bir seviyede tutulur. Bu durumda alet ve makine tamamen yukarıya kalkarsa ön seçme kolu “ÇEKİ KONTROL’’ durumundadır. Eğer alet ve makine tam kalkmaz, belli bir seviyeye kadar kalkarsa “POZİSYON KONTROL’’ durumundadır. Yapılacak işe göre ön seçme kolunun durumu değiştirilir. Pulluk, diskaro, kültüvatör ve dipkazanla çalışırken ön seçme kolu “ÇEKİ KONTROL’’ durumunda olmalıdır.
b) Pozisyon kontrol durumu; hidrolik bağlantı kollarına bağlı olan alet ve makineyi belli bir yükseklikte tutarak, toprak üstünde çalışmasını sağlar. İlaçlama makineleri, balya makinesi, santrifüj gübre dağıtma makinesi gibi makinelerle çalışırken ön seçme kolu pozisyon kontrol durumunda olmalıdır.
Pozisyon kontrol durumunda pullukla sürüm yapıldığı takdirde pulluk toprağa batmaz.
Reaksiyon (karışım) kontrol durumu; Bu durum modern traktörlerde mevcuttur. Tarlanın engebeli durumlarında ve toprak altının yer yer sert veya yumuşak olduğu durumda, eşit derinlikte ve düzgün bir sürüm yapılamaz. Asılı tip toprak işleme alet ve makinelerinden (pulluk gibi) gelen darbeler (impuls) üst veya alt bağlantı koluna, oradan hidrolik düzene iletilir ve pulluk otomatik olarak yukarı kalkar, engel geçince tekrar eski derinliğine ulaşır. Alet ve makine çeki ve pozisyon kontrol durumlarının, her ikisinin etkisiyle çalışır. Bu nedenle bu iki durumun karışımıdır.
·Yavaşlatma Kolu: İndirme-kaldırma kolu ile kaldırılmış olan alet ve makineyi indirirken kol yavaş duruma alınır. Böylece alet ve makinenin yere sert inerek hasar görmesi önlenmiş olur.
·Taşıma (Kilidi) Kolu: Traktöre bağlı olan alet ve makinelerle, işe gidiş ve dönüşlerde alet ve makine hidrolik düzenle yukarı kaldırılmış durumdadır. Alet ve makine yukarıda olduğu için hidrolik silindire devamlı bir yük bindirir ve basınç yapar. Bu nedenle de hidrolik silindirine zarar verir. Hidrolik silindir üzerindeki bu basıncı kaldırmak için “Taşıma Kilidi’’ mevcuttur. İşe gidiş ve dönüşlerde bu kilit kullanılarak kilit kolu kilitlenir. Tarla çalışmalarında ise kilit muhakkak açılmalıdır. Bu kilit mekanik veya hidrolik olabilir.
HİDROLİK KALDIRMA MİLİ VE KOLU
Hidrolik kumanda merkezine etki edilmek suretiyle hidrolik silindirine basınçlı yağ gelir ve hidrolik pistonuna hareket verir. Piston kolu kaldırma kolunu iter, kaldırma kolu ise kaldırma milini döndürür. Kaldırma mili uzun kolu yukarı kaldırır. Uzun kol ise alet veya makinenin bağlandığı sağ-sol askı kollarını yukarıya kaldırır. Kaldırma mili, hidrolik piston ve silindiri kapalı kısım içindedir, dışarıdan görülmezler. Hidrolik askı kolları ise traktörün dışından görülür.
HİDROLİK ASKI KOLLARI
Tarım alet ve makineleri traktöre üç noktadan askılı olarak bağlanırlar ve bu şekilde taşınırlar.
Üç nokta askı sisteminin parçaları şu şekildedir.
1) Üst bağlantı kolu
2) Sol askı kolu
3) Gergi zincirleri
4) Alt bağlantı kolları
5) Sağ askı kolu
A ve B askı kolları bağlantı delikleri.
Üst Bağlantı Kolu: Uzatılıp kısaltılmak suretiyle, bağlanan alet veya makinenin ön-arka paralellik ayarının yapılmasını sağlar. Üst bağlantı kolunun gerek alet ve makineyi, gerekse traktöre bağlanan tarafındaki deliklerin içinde bulunan yuvarlak muylularla bu muylulara takılan miller arasında boşluk olmamalıdır.
Askı Kolları: Kaldırma kolları ile alt bağlantı kollarını birleştiren parçalardır. Bazı eski model traktörlerde sadece sağ askı kolu ayarlıdır. Yeni model traktörlerde ise her iki askı kolu da üzerinde bulunan ayar kolları ile uzatılıp kısaltılabilir. Bu kollarla traktöre bağlanan alet ve makinenin sağ-sol paralellik ayarı yapılır.
Alt Bağlantı Kolları: Üç nokta askı sisteminde makinenin bağlantı millerinin takıldığı iki koldur.
Gergi Zincirleri: Alet ve makine taşınırken, sallanmasını ve arka lastiklere sürtünüp zarar vermesini önler. Tarlada çalışma şartlarında gergi zincirleri gevşetilir. Ancak tekerleklere dört parmak kalıncaya kadar gevşetme yapılır.
Kaynak:Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü
