Bitki yetiştirmek ve üretmek amacıyla tohumun toprağa gömülmesine ekim denir. Ekimde çoğu zaman tohumlar kullanıldığı gibi yumrular (patates, soğan vb. gibi) ve sebze fideleri (tütün, domates vb. gibi) de kullanılır. İşte tohumların ekiminde kullanılan makinelere, ekim makineleri adı verilir.
I. EKİM MAKİNELERİ
Üretimin artırılması demek; birim alandan örneğin dekardan daha çok ürün elde etmek demektir. Bunun için birim alandaki bitki sayısının artırılması ve her bitkinin faydalanabileceği "Yaşama Alanının" küçültülmesi gerekir. Ancak bir bitkinin yaşama alanı ise istenildiği kadar küçültülemez. Çünkü her bitkinin gelişebilmesi için yeteri kadar ışık, hava, nem, sıcaklık ve besin maddelerini sağlayabilecek optimum bir yaşama alanına ihtiyacı vardır.
Bitkiler arasındaki sıraların geniş olması halinde toprağı iyi gölgeleyemezler. Bu da yabancı otların büyümesine, toprağın kurumasına ve kaymak bağlamasına neden olmaktadır. Bu özelliklerden dolayı hububat vb. tohumlar dar sıralar halinde ekilmelidir.
Buna karşın geniş sıralı ekimde toprağın havalandırılması ve yabancı ot mücadelesini gerektiren bakım işleri makine ile kolayca yapılabilmelidir. Bu nedenle çapa bitkilerinin sıra arası geniş, sıra üzeri dar tutulur.
İşte bu özelliklerden dolayı bitki yaşama alanı büyüklüğü bitki çeşidine göre değişmektedir
Ekim normu ne demektir?
Birim alana ekilecek tohum miktarına ekim normu denir.
Ekim Normuna Etkili Faktörler Nelerdir?
Ekim normuna; iklim şartları, bitki çeşidi, tohumluk özellikleri ve ekim metodu etki etmektedir.
Ekim metotları
1. Serpme Ekim
2. Sıraya Ekim
1. Serpme Ekim: Tohumun elle veya gübre serpme makineleri ile toprağa gelişi güzel saçılmasına denir. Bu metot sık ekilen yem bitkilerinin ekiminde veya makinelerin çalışmadığı dik yamaçlarda kullanılır.
Serpme ekimin bazı sakıncaları vardır. Bunlar;
a) Birim alana atılan tohum miktarı değişir.
b) Tohumların yaşama alanı büyüklükleri farklı olur.
c) Tohumlar aynı derinlikte ekilmez.
d) Tohumların çıkışları farklı zamanda olur.
e) Olgunlaşma zamanları farklıdır.
f) Verim düşük olur.
2. Sıraya Ekim: Tohumların ekim makinesiyle ekilmesidir.
Sıraya Ekimin Faydaları
a) Tohumların çıkışları aynı zamanda olur.
b) En uygun yaşama alanı sağlanır.
c) Sıraya ekildiği için çapa ve mücadele işleri makine ile kolayca yapılabilir.
d) Tohumlar aynı derinliğe ekilir.
e) Olgunlaşma zamanı aynı olur.
Sıraya Ekim Metotları
a) Kesiksiz sıra metodu
b) Bant ekim metodu
c) Şerit şeklinde ekim metodu
d) Dar sıra ekim metodu
e) Çapraz ekim metodu
f) Eşit aralıklı tek dane ekim metodu
g) Küme ekim metodu
Bugün yurdumuzda en çok kullanılan ekim metotları kesiksiz sıra metodu ile eşit aralıklı tek dane ekim metodudur.
Kesiksiz sıra metodu; Tohumlar toprağa 15-20 cm aralıklar halinde ekilir. Tohumlar sıralara kesiksiz olarak dökülür. Bu metot hububatta ve yem bitkilerinde çok uygulanır.
Eşit aralıklı tek dane ekim metodu; Ayçiçeği, mısır gibi bitkilerin sıra arası ve sıra üstü mesafeleri eşit olacak şekilde ekilmesidir.
Ekim İşinde Başarılı Olabilmek İçin
1. Tohum yatağı iyi hazırlanmalı
2. Topraktaki nemin uygun olduğu zaman ekim yapılmalı
3. Tohum cinsine uygun ekim makinesi ve iyi ayarlanmış, tekniğine uygun ekim makinesi ile ekim yapılmalıdır.
Ekim makinesi seçerken şu hususlara dikkat edilmelidir.
1. İşletmenin büyüklüğü
2. İşletmede yetiştirilen bitkilerin çeşidi
3. Ekim zamanının uzun veya kısa olması
4. Eldeki traktör gücü
5. Ekimle beraber gübreleme yapılıp yapılmayacağı
6. Toprak yapısı
7. Ekim metodu
İyi bir ekim makinesi şu özellikleri taşımalıdır
1. Tohumu zedelememeli
2. Ekim normuna göre ayarlanabilmeli
3. Ekim derinliği ve sıra arası mesafesi ayarlanabilmeli
4. Her ayaktan eşit tohum atılmalı
5. Çeşitli irilikte tohumları ekebilmelidir
Biz burada genelde bir ekim makinesinde bulunan tüm kısımları ortak olarak ele alıp inceleyeceğiz.
1. Tohum sandığı
Tohumların konulduğu yerdir. Genelde saçtan yapılır.
3. Tohum boruları
Tohumları ekici ayaklara ileten parçadır.
4. Gömücü ayaklar
Toprakta istenilen derinlikte çizi açan parçalardır.
5. Hareket iletim düzenleri
Ekim makinesinin ekici düzenlerinin hareketi makinenin tekerinden alınır.
6. Markör (çizek)
Tarladaki dönüşlerden sonra ekime devam edilirken sıra aralarında ekilmemiş dar alanların kalması istenmez. Bu işi markör sayesinde yaparız. Traktörle gidişte markör iz bırakır, dönüşte biz bu izden gelerek arada ekilmemiş alan kalmasını önlemiş oluruz.
7. Tohum kapatma düzeni
Gömücü ayağın açtığı çiziyi tohum döktükten sonra kapatan düzendir.
8. Kaldırma düzeni
Çekili tip ekim makinelerinde gömücü ayakları iş durumuna veya yol durumuna getiren düzenlerdir.
EKİM MAKİNESİNİN İŞE HAZIRLANMASI
Ekim makinesi ile ekim yapmadan önce şu hazırlıklar yapılır.
1. Makinenin traktöre bağlanması
2. Paralellik ayarı
3. Sıra arası ayarı
4. Sıra üzeri ayarı
5. Derinlik ayarı
6. Ekim normu ayarı
7. Markör (çizek) ayarı
1. Makinenin traktöre bağlanması: Çekili tip ekim makinelerinin çeki oku traktör çeki kancasına takılarak bağlanır. Asma tip ekim makineleri de traktöre, 3 nokta askı düzeni (hidrolik) yardımıyla bağlanır.
2. Paralellik ayarı: Ekimin düzgünlüğü gömücü ayakların yere paralel olarak çalışmasıyla mümkündür. Bunun için sağ-sol paralellik ve ön-arka paralellik ayarları yapılır.
3. Sıra arası ayarı: İyi bir ekimde sıralar arası mesafeler birbirine eşit olmalıdır. Bu ayar gömücü ayakları kirişe bağlayan kelepçelerden yapılır.
4. Sıra üzeri ayarı: Tek dane ekim yapan makinelerde önemlidir. Aynı sıraya ekilen tohumların birbirine eşit mesafede ekilebilmesi için gereklidir.
5. Derinlik ayarı: Gömücü ayakların üzerine etki eden yay basıncının ayarlanmasıyla ekim derinliği ayarlanır. Yay baskısı artarsa derinlik artar, azalırsa derinlik azalır.
6. Ekim normu ayarı: Bu ayar her makineye göre değişmektedir. Bu yüzden makinenin bakım ve kullanma kitabını çok dikkatli okuyup ayarı yapılmalıdır.
7. Markör (çizek) ayarı: Traktörün tarlada gidiş ve dönüşleri arasında boşluk olmamasını `sağlayan markör, ekim makinesinin her iki yanına monte edilebilen bir parçanın ayarlanması ile yapılır.
Ekim Makinesiyle Ekim Yaparken Dikkat Edilecek Hususlar
1. Mümkün olduğunca düzgün sıralar halinde ekim yapılmalıdır.
2. Ekim makinesinde tohum miktarı ile tohum akış düzeninde tıkanma olup olmadığı kontrol edilmelidir.
3. Mümkün olduğu kadar aynı hızda gidilmelidir.
4. Ekime ilk başlanıldığında tohumun yeterli derinlikte ekilip ekilmediği kontrol edilmelidir.
5. Markörün doğru ayarlanıp ayarlanmadığı kontrol edilmelidir.
6. Traktörün hidrolik düzeni yüzücü pozisyonda çalışılmalıdır.
7. Depo tamamen boşalmadan doldurulmamalıdır.
Ekim Makinesinin Bakım ve Muhafazası
1. Makine ile birlikte verilen bakım ve kullanma kitabı iyice okunmalı.
2. Makinenin ayar düzenleri çalışır vaziyette olmalıdır.
3. Yağlanması gereken yerler yağlanmalıdır.
4. Zincir ve kayış gerginlikleri kontrol edilmelidir.
5. Tekerlek havaları kontrol edilmelidir.
6. Aşınmış parçalar değiştirilmelidir.
7. Makine kapalı bir yerde muhafaza edilmelidir.
II. DİKİM MAKİNELERİ
Bazı bitkiler yumru, soğan, çelik, fide veya fidanla çoğaltılmaktadır. Böyle bitkilerin ekimi yerine dikimi söz konusudur. İnsan eliyle bu işlerin yapılması yorucu olup, zaman aldığından çeşitli makineler geliştirilmiştir. Dikim makineleri çoğaltılmak istenen bitkinin çeşidine göre isim alırlar. Örneğin:
-Patates dikim makineleri
-Fide dikim makineleri
-Fidan dikim makineleri
-Ağaç dikmek için çukur açma makineleri
1. PATATES DİKİM MAKİNELERİ
Patates bir çapa bitkisidir. Gelişme sırasında yapılacak çapalama ve boğaz doldurma ile söküm işlerinin kolay olabilmesi için dikim sırasında şu hususlara dikkat edilmelidir.
- Sıra arası uzaklığı; dikim yapan traktörün iz genişliğinin yarısı kadar olacak şekilde 62,5-75 cm arasında değişir. Sonradan yapılacak bakım ve söküm işleri aynı traktörle yapılırsa tekerleri sıraların tam ortasına gelir. Sıralar arasının her yerde eşit olmasına dikkat edilmelidir. Sıralar arasındaki farklılık 2-3 cm’yi geçmemelidir.
- Sıra üzeri uzaklığı; sıra arası, yumruların ağırlığı, yumruların sürme gözü sayısına bağlı olarak 25-38 cm arasında seçilir. Çok küçük yumrular için 20 cm, çok büyük yumrular için 45 cm de alınabilir. Bu uzaklığında her yerde eşit olmasına dikkat edilmelidir.
- Derinlik ve örtülen toprak tabakası kalınlığı; dikilen patateslerin bakımları sırasında zarar görmesini önleyecek, bununla beraber toprak ısısını iyi ayarlayabilecek şekilde seçilmelidir. Örtü tabakası ortalama 5 cm civarındadır. Derinlik ise patates yumrusunun üst kısmının tam toprak hizasına gelecek şekilde dikilmelidir. Sırtlara dikim metodu elle veya makine ile hasatta kolaylık sağlar. Bunun yanında anormal ısı değişmeleri ve nemin korunması açısından bazı sakıncaları vardır. Buna karşılık düz tarlaya dikimde bu mahzur kaldırılmakla beraber söküm zor olmaktadır.
Her türlü patates dikim makinesi dikim sırasında
-Dikim çizilerinin açılması
-Yumruların bırakılması
-Yumruların örtülmesi
işlemlerini bir arada yapar.
2. PATATES DİKİM MAKİNELERİ ÇEŞİTLERİ
a)Basit patates dikim makineleri
b)Otomatik patates dikim makineleri
a)Basit Patates Dikim Makineleri
1. Bağlantı
2. Destek tekeri
3. Çizi açıcı
4. Dikici organ
5. Kapatıcı
6. Çizek
7. Sinyal veya hareket
tekeri
8. Oturarak
9. Depo
Genellikle daha küçük çapta alanlar için kullanılır. Kullanılan yumruların filizlendirilmiş olmaları gerekir. İki veya daha fazla sıralı olabilirler. Bu makineleri çeken traktörlerin lastik genişlikleri 25 cm’den büyük, traktör iz genişlikleri 125 cm’den küçük olmalıdır.
b)Otomatik Patates Dikim Makineleri
1. Bağlantı
2. Dikici organ
3. Çizek
4. Çizi açıcı
5. Destek ve çizi açıcı
6. Kapatıcı
Bu tip makineler büyük alanların dikiminde kullanılırlar. Dikim için yumruların seçimi, makineye doldurma ve traktör sürücüsü dışında insan gücüne gerek yoktur. 2-4-6-8 sıralı olabilirler.
3. PATATES DİKİM MAKİNELERİNİN PARÇALARI
a) Çizi Açıcı
Dikilecek yumrular için toprakta çizi açmakla görevlidir. Açılan çiziler patatesleri alacak şekilde ve eşit derinlikte olmalıdır. Yapılan araştırmalar hafif ve orta topraklar için en uygun çizi genişliğinin 10 cm, derinliğinin 8 cm olduğunu ortaya koymuştur. Çizi açıcılar, balta veya çapa şeklinde olabilir.
b) Depo
Dikilecek patatesleri taşıyan organdır. Altta çıkış yeri bulunur. Büyüklükleri 700-900 metre uzunluktaki gidiş yolu için ünite başına 120 kg. patates alacak şekildedir. Doldurma kolaylığı için yerden yüksekliği iyi seçilmelidir.
c) Dikici Organ
Basit dikim makinelerinde kullanılan dikici organlar, dikim borusu ve ses sinyali bölmeli, düşey ve yatay tamburlu, kepçeli zincirli olarak 3 gruba ayrılır. Otomatik patates dikim makinelerinde kepçeli zincir, kepçeli çark ve pensli düzenler kullanılır.
Basit dikim makinelerinde her sıra gidiş hızı 1,5-3,6 km/h arasında olduğundan 100-130 yumru atacak şekildedir. Otomatik makinelerde sıra üzerine bağlı olarak 5,4-16,2 km/h hızla gidildiğinde dakikada 200-600 yumru atılır.
d)Besleme Düzeni
Otomatik patates dikim makinelerinde bulunur. Arada boş kalan kepçelerin doldurulmasını sağlar.
e)Kapatıcılar
Çiziye düşen yumruları toprakla örten organlardır. Gidiş yönüne eğimli iç bükey disk kulakçık, özel sıyırgı demiri veya tırmık şeklinde olabilir.
f)Destek Tekeri
Makine ağırlığını üzerinde taşıyarak dikim derinliğinin her yerde eşit olmasını sağlarlar.
g) Hareket Düzeni
Patates dikim makinelerinin birçoğunda destek tekerleri aynı zamanda hareket iletim tekerleridir. Genellikle hareket iletim düzeninde transmisyon oranı değiştirilerek sıra üzeri ayarlanabilmektedir.
IV.FİDE DİKİM MAKİNELERİ
Patlıcan, biber, lahana, domates gibi bazı sebzeler ve tütün önceden sera ve yastıklarda yetiştirilerek fidelerle çoğaltılır. Fide dikim makineleri ile fide dikiminde şu işlemler sırayla yapılır.
-Sıralar çizilir
-Çukurlar açılır
-Fideler yerleştirilir
-Kökleri toprakla bastırılır.
-Can suyu verilir, bastırılır
-Gübre veya can suyu verilerek, bastırılır.
Bu sayılan işlerin elle yapılması zaman alıcı ve yorucu bir iştir. Ayrıca istenildiği gibi bir dikim yapılamaz. Bitki kökleri yukarı dönük olur, gelişme gecikir, tutma yüzdeleri düşer. Fide dikimi, makineyle yapılırsa bu sayılan işler zamanında yapılabilir ve tasarruf sağlanır.
http://www.bahce.biz/makina/ekim%20d...r/ekimdi21.gifhttp://www.bahce.biz/makina/ekim%20d...r/ekimdi22.gif
Resim 60 : Elle ve gübrelemeli makine ile dikilmiş fideler
1. FİDE DİKİM MAKİNELERİNDEN İSTENEN ÖZELLİKLER
-Fideler zedelenmemeli
-Toprağa dikey olarak yerleştirilmeli
-İstenilen derinliğe dikilebilmeli (20 cm’ye kadar)
-Sıra üzeri 12-100 cm arasında ayarlanabilmeli
-Bastırma 0,3 kg’lık bir kuvvetle çekilebilecek şekilde olmalıdır. Daha gevşek olursa hava alarak kuruyabilir.
-Fideler en az % 95 oranında tutmalıdır.
2. FİDE DİKİM MAKİNELERİNİN PARÇALARI
1. Traktör 7. Dikici üniteler
2. Gübre deposu ve gübre boruları a. Çizi açıcı b. Diskler
3. Bağlantı kirişi c. Bastırıcılar d. Sıyırıcı çubuklar
4. Traktöre bağlantı düzeni e. Oturak
5. Fide tablası 8. Dikilen fideler
6. Çizek
Fide dikim makineleri 2-6 sıralı olarak yapılırlar. Fideler, dikim organına elle verildiği için çalışma hızları çok düşüktür (1 km/h altında). Çok sıralı makinelerde üniteler bir kirişe mafsallı olarak bağlanır.
a)Çizi açıcılar
b)Fide dikim organı
1. Fideler veriliyor
2. Fideler yatay durumda ve kıstırılmış
3. Dikilmek üzere olan fide
a. Çizi açıcı e. Tutucu
b. Esnek diskler f. Oturak
c. Bastırıcı ve hareket tekerleri g. Disk hareket dişlileri
d. İşaret h. Kapatıcı çubuklar
c) Baskı tekerlekleri ve sıyırıcı çubukları
d) Sulama ve Gübreleme Ünitesi
Can suyunu veya dikim sırasında gübreleme yapılmak isteniyorsa gübreyi taşırlar. Dikim sırasında disklerin toprağa bıraktığı fideler can suyu ve gübreyle sulanır ve gübrelenir.
1. Bağlantı çatısı üst kısmı 7. Bağlantı noktaları (traktöre)
2. Bağlantı çatısı alt kısmı 8. Hareket iletme kolu
3. Bağlantı laması 9. Hareket tekeri
4. Gübre atıcı çubuk 10. Gübre çıkış noktası
5. Borular 11. Gübre ayar sürgüsü
6. Boruların alt kısmı
e) Fide Tablası ve İşçi Oturağı
Fide dikim makineleriyle dakikada 40-50 fide dikilebilir. Kullanılan traktörlerde düşük vites kademeleri bulunmalıdır. Her sıra için makine ağırlığı 100-120 kg. dır.
V. FİDAN DİKME MAKİNELERİ
Fidanların elle dikimi zor ve zahmetli olduğundan fidan dikme makineleri geliştirilmiştir.
Fidan dikme makineleri 1-2 yıllık fidanları önceden hazırlanmış topraklara 30 cm. derinliğe kadar dikebilirler.
Fidan dikme makineleri genellikle iki taşıma tekerleği üzerine bindirilen çatı, çeki düzeni fidan kutuları, işçi oturma yeri, hendek açma gövdesi, baskı tekerleri, toprağı düzeltme parçası, otomatik kaldırma ve derinlik ayar düzenlerinden oluşur.
1. Ok
2. Derinlik ayarı 5. Kabartıcı tırmıklar
3. Açma demiri 6. Oturak
4. Baskı tekerlekleri 7. Fidan kutusu kolu
Çalışma sırasında açma demiri 12 cm. genişliğinde bir hendek açar. Üzerinde bulunan kanatlar fidan dikilinceye kadar hendeğin yan duvarlarını tutarak yıkılmayı önler. Gövdenin sağında ve solunda oturan işçiler sıra ile birer fidanı alarak yan kanatların arkasından hendeğe sokarlar ve köklere toprak yıkılıncaya kadar ucundan tutarlar.
V.ÇUKUR AÇMA MAKİNELERİ (TOPRAK BURGUSU)
Çukur açma makineleri meyve ve orman ağaçları dikiminde kullanıldığı gibi çeşitli çit ve bağ direklerinin dikilmesi için gerekli çukur açma ve bağ çubukları dikiminde kullanılır. Elle çukur açmaya göre iş kapasiteleri yüksektir. Fidanın çeşit ve büyüklüğüne göre açılacak çukurların çapları 20-100 cm. arasında değişir. Maksimum derinliği 100 cm. kadardır.
Çoğunlukla traktör kuyruk milinden hareket alacak şekilde yapılırlar.
