Kadın ve Günümüz Kadını
Prof. Dr. Lütfullah Cebeci ile “Kadın ve Günümüz Kadını”Üzerine Mülakat
İlkadım Dergisi, 2005 Mayıs
-Kadın nedir? Kadının aslî görevleri nelerdir?
Allah Teala imtihan yoluyla tekâmül edebilecek özellikte bir varlık yaratıp, onu, onun için gelişme mekânı olarak hazırladığı dünyaya yerleştirdi. Bu varlık insan idi ve erkek kadın olarak iki türü vardı. İlki Âdem ve Havva olan bu insanları dünyaya gönderdi ve “size benden bir hidayet geldiği zaman, kimler benim hidayetime uyarsa, artık onlara bir korku yoktur ve onlar üzülmeyeceklerdir.” (Bakara 38) buyurarak bundan sonra olacakları onlara özetledi. Bundan anlaşılıyor ki insanın, kadını ile erkeği ile dünya serüveni ayette çizilen çerçevede sürecekti. Allah insanlara zaman zaman hidayet vasıtası olacak peygamberler ve kitaplar gönderecek, insandan onların direktiflerine göre yaşamalarını isteyecekti. Temel görevi, adına imtihan dediğimiz, bu kulluk olan insanın her bir türüne Allah Teâlâ farklı karakterler, farklı roller verdi. Dolayısıyla her tür, kendi çerçevesinde kulluk görevini yerine getirmekle sorumlu tutuldu. Fazileti, şerefi ve manevî dereceyi belirleyen kıstas, kadın ve erkeğe verilen roller değil, adına “takva” dediğimiz kulluk performansı ve samimiyeti olacaktı.
Erkek olarak yaratılmış bir insan, kendisine verilen yetki ve roller çerçevesinde vazifesini ne kadar tam yaparsa o derece manevî yüksekliğe ulaşır ve mükâfatlandırılır. Kadın olarak yaratılan bir başka insan da aynı şekilde kendisine verilen roller ve yetkiler çerçevesinde vazifesini ne kadar yaparsa, o derecede manevî yüksekliğe ulaşır, imtihanı başarmış olur ve büyük mükâfatlara ulaşır. Bu açıdan, her biri insan olmak ve aynı yüce imtihana tâbi tutulmak haysiyetiyle, İslam’a göre kadın erkek eşittir. İslam gerçekçi bir din olduğu için fıtratı inkar etmez, dolayısıyla da yaratılışları, karakterleri, güçleri, psikolojik durumları farklı olan kadın ve erkeği, basit eşitlik çerçevesi içinde ele almaz, manevî değer ve insanî yücelikler açısından eşit sayar. Buna göre bir erkek görevlerini ihmal ederek ve rollerini yerine getirmeyerek, hayvanlardan bile aşağı mertebeye inerken dünyevi olarak o erkeğin hâkimiyeti altında bir rol verilmiş bir kadın, cennette herkesin imrendiği yüksek bir mertebe kazanabilir. Bunun tersi de çıkabilir. Netice itibarıyla kadın, Allah’ın hitabına nail olmuş, dünyevî imtihan ve kulluk çerçevesinde en yücelere çıkmaya namzet şerefli bir varlıktır. Çünkü o insan cinsinin türüdür ve türler arasında bir üstünlük yoktur. Üstünlükler ve faziletler sonradan kazanılır, kim ne kadar gayret harcarsa, o kadar kazanma şansına sahiptir.
Bu anlatılanlar “Kadın nedir ve aslî görevleri nelerdir?” sorusuna Kur’an ayetleri çerçevesinde verebilecek en genel cevaplardan biridir. Yaratılışla ilgili bazı farklılıkları göz ardı ederek ve İslam’ın kadına bakışını değişik sunup, dinimizi itham etmek isteyenler ya cahilliğini ya da kötü niyetini göstermiş olur.
-Günümüz kadınının belirgin özellikleri nelerdir?
“Kadın nedir?” sorusunu, “İnsan nedir?” sorusu içinde ele alarak cevaplamaya çalıştık.
Çünkü o zaman soruya tam cevabı vermiş oluruz. Aksi takdirde yanlış anlaşılmalar kaçınılmaz olur. Nitekim bu konuda özellikle İslam dini ile ilgili olarak müşahede ettiğimiz yanlışlıkların temelinde kanaatimce kadını, insan cinsinin bir türü oluşuna vurgu yapmadan tarif etmeler yatmaktadır. İşte bundan dolayı günümüz kadınının belirgin özelliklerini tespit ederken ve bunların sebeplerini araştırırken de işe insandan başlamalı ve kadınların olduğu gibi, günümüz erkeklerinin belirgin özelliklerini de görmemiz gerekiyor. Çünkü bunlar karşılıklı erişimlerle ve aynı şartların neticesi olarak meydana geliyor.
Günümüz insanının, kadını ve erkeği ile dünkünden çok farklı olduğunu söyleyebiliriz. Aslında dünyada eskiden beri hiç değişmeyen bazı haller vardır. Değişen, nispetler ve dış görünüşlerdir. Habil ve Kabil’den beri, iyi ile kötünün mücadelesi devam etmektedir. Dolayısıyla Hz. Âdem’in neslinden itibaren iyi insanlar, kötü insanlar, inananlar ve inanmayanlar, ahireti tercih edenler ve dünyayı tercih edenler hep olmuştur, kıyamete kadar da hep olacaktır. İyiler temelde hep kendilerine benzemişlerdir, kötüler de. Cenab-ı Allah Mekke müşriklerinin saçmalıklarından bahsederken, “Onlardan öncekiler de onların dedikleri gibi demişlerdi. Onların kalpleri birbirine benzedi.” (Bakara 118) buyurarak, kötülerin yanlışlarının hep aynen devam ettiğini, aynı düşünce yanlışlarını yaptıklarını, kafalarının hep aynı tarzda çalıştığını bildirir. Nitekim günümüzde İslam’a karşı çıkanlar da aynı fikirleri yeni elbiseler içinde sunup duruyorlar. Öz değişmiyor, elbiseler, kelimeler, dış görünüşler değişiyor ve bu aslında bir değişme değil.
İnsan da aslında, kadın olsun erkek olsun öz olarak değişmiyor; değişen insanın elbiseleri, kelimeleri, hayat tarzı, kullandığı aletler ve teknikler. Hangi asırda ve hangi coğrafyada olursa olsun insan yine aynı insan; zaafları var, ümitleri var, kısa ve uzun vadeli planları var. Kâh kendini her şeyin sahibi ve hâkimi, her şeye gücü yeten bir padişah sanıyor, kâh hayal kırıklıkları içinde stresler ile boğuşuyor, hem dünya hem de kendisine küsüyor. Kimi inanıyor, imanın ona sunduğu huzur dolu hayatı yudumluyor, kimi inançsızlık ve günah bataklıklarında ne olduğunu, nasıl başlayıp nasıl bittiğini anlamadığı bir hayatın ızdırabını tadıyor. Bu dün de böyleydi bugün de böyle. İnsanın fıtratındaki müspet ve menfi özellikleri hep aynen devam ediyor. Ama bunların hayat tarzına yansıması şekil değiştiriyor.
Günümüz kadınına bu açıdan baktığımızda, dün şartlar gereği bastırdığı fıtrî duygularını ve karakterlerini, bugün ortamını bulduğu için gün yüzüne çıkardığını; kimi fıtri duygu ve güzelliklerini de, ortamın menfi etkileri yüzünden ve eğitim yolu ile törpülemeler sonucu ya kaybettiğini ya da gün yüzüne çıkacağı zaman için kalbinin derinliklerinde çoğu zaman varlığını bile unutmuş olarak sakladığını görüyoruz. Binaenaleyh bence günümüz kadının belirgin özellikleri yerine, günümüzde çoğu kadınlarda dışa vurulan özelliklerden ve bu özelliklerin bugün niye güçlendirildiğinden bahsetmek gerekir. Çünkü Allah Teala, “Nefse ve onu şekillendirene, o nefse hem fücurunu hem de takvasını ilham edene yemin olsun ki kim onu (nefsini) tezkiye eder, temizlerse felah bulmuştur; kim de onu kirletirse zarar etmiştir.” (Şems 7–10) buyururken işaret ettiği gibi, kadın olsun, erkek olsun her insana potansiyel olarak hem olumlu hem olumsuz özellikler vermiştir ve onu bu özellikleri çerçevesi içerisinde imtihan etmektedir. İnsan iradesini kimi zaman olumsuz özelliklerini güçlendirme yönünde kullanarak nefsini mânen kirletmekte ve sermayesini kaybetmekte, kimi zaman da, yahut kimi insanlar da, erkek olsun kadın olsun, iradesini iyi özelliklerden yana kullanarak kendisini mânen yüceltmektedir. Elbet bu iradeye sevgiler, arzular, ümitler, çevre, ana-baba ve hele eğitim gibi birçok şey etki etmektedir.
Günümüzde kadınlarda bazı özellikler gün yüzüne çıkıyorsa bu, iradeyi etkileyen şeylerle ilgilidir. Hiçbir değişme ve gelişme sebepsiz yere ve kendiliğinden olmaz. Günümüzde insanı en çok etkileyen, çeşitli gelişmiş vasıta ve metotlarla yapılan eğitimlerdir. Eğitimi burada sadece olumlu mânâda ele almıyorum. Çünkü günümüzde maalesef eğitim, insanları olgunlaştırmaktan çok yozlaştırma yolu olmaktadır. İnsanın hangi yönlerini eğitim yolu ile geliştirirseniz ve daha doğrusu yönlendirirseniz, o yönde değişimlerin olacağı şüphesizdir. Bu bakımdan kadın olsun erkek olsun insanın yaratılıştan getirdiği özelliklerini eğitim yolu ile iyiye doğru da yönlendirebilirsiniz, kötüye doğru da. Buradaki iyi ve kötü izafîdir. Ölçünüz ne ise, iyiniz ve kötünüz de ona göredir.
< style="font-weight: bold;">-Burnunu göstermekten utanan kadının yerini günümüzde utanmaz kadınlar alıyor gibi... Sizce, kadın utanma duygusunu niçin kaybediyor?
Allah Teâlâ Kur’an-ı Kerim’de “Erkekler kadınlar üzerine hâkimdirler” (Nisa 34) buyuruyor. Bu ayeti, meşhur mânâsının yanı sıra ve ona bağlı olarak şöyle de anlayabiliriz.
“Yeryüzünde işleri esas olarak idare edenler erkeklerdir. Çünkü Allah buna uygun özellikler, güç ve kudret vermiştir.” Öyle ise dünyadaki menfi gelişmelerin sorumluları da esas itibarı ile erkeklerdir. Kadınlarla ilgili olarak dün ve bugün olumsuz bir takım gelişmeler olmuş ise bunun sorumlusu da erkeklerdir. Son asrın gelişmelerine ve meydana çıkan akımlara bakın, hepsinin gerisinde erkekleri bulursunuz. Mesela feminizmi kimler başlatmış ve teşvik etmiştir? Reklamlarda kadınları öne çıkaran kimlerdir? “Başımız kapalı olarak okumak istiyoruz” diyen kızlarımıza ille başını açacaksınız” diyenler kimler? Kadınları istismar edenler ve kendi konumlarını, yetkilerini kötüye kullanarak, kadınların zaaflarından istifade edenler kimlerdir? Bütün bunların neticesinde gençliği ve güzelliği gidip de daha zayıf ve güçsüz kalınca vefasızlık edenler kimlerdir? İstisnaları olmakla birlikte, bu soruların cevapları hep erkeklerdir. Allah’ın kadına karşı “hâdimiyetle birlikte bir hâkimiyet” (Elmalılı, Nisa 34) görevi verdiği dolayısıyla da ahirette görevini kötüye kullananları fecî bir şekilde cezalandıracağı gerçeğini önemsemeyen facir ve kâfir erkekler... Demek ki bir de bu konumunun farkında olan ve sırtındaki büyük yükün hesabını verebilmek için endişeli olan, Peygamberinin, “Hepiniz birer çobansınız ve her biriniz sürüsünden sorumludur.” fermanını unutmayanlar da var. Bu benzetmedeki çoban ve sürü kelimelerine takılmadan, bunlarda bir hakaret manası aramadan, ana mesaja bakacaksınız.
<>Kadın, kadınımız, dün “hayâ” dediğimiz utanma duygusuna sahipken, daha doğrusu fıtratındaki bu duygu dün çok canlı ve güçlü iken neden zayıflamış? Sorunun cevabında yine hâkim konumdaki, eğitici durumdaki erkekler var. Kimi kadınlar fıtratça zayıf olarak zaten fırsat bekliyor olabilir. Ama çoğu babasının, kocasının, hocasının zoru ile utanmayı, onların ifadesi ile de, bazı şeylerin utanma ile alakası olmadığını öğrendiler. Birçok tecrübe, hatıra ve hadise bunun şahididir. Yine birçok hâdise, her şeye rağmen kadınların, temeli iman; imanının temeli de utanma duygusu olan İslam mesajına, erkeklerden daha yakın olduğunu, onları rahat istismar edebilmek için de erkeklerin onları bundan engellemeye çalıştıklarını göstermektir.
<>
- Bir diğer husus da kadının evde fazla durmadığı... Günümüz kadınları adeta sokaklara, caddelere taşınmış vaziyette. Günümüz kadını neden sokakları evine tercih ediyor? Neler yapmalı ki kadın tekrar evine dönsün?
İnsanları cezalandırmak istediğiniz zaman, devamlı olarak bir yerde tutar, dışarı çıkmasına izin vermezsiniz. Çünkü insan sosyal bir varlıktır. Kadın da bir insan olarak zaman zaman evinden çıkmak, hava almak ihtiyacındadır. Günümüz kadını bu ihtiyacı daha fazla hissediyor olabilir. Çünkü eskiden evlerimiz avlulu ve bahçeli idi, evlerimizin içinde ve dışında çiçeklerimiz, ağaçlarımız, irili ufaklı hayvanlarımız vardı. Kadın, erkeği ile birlikte bağda bahçede hem çalışır, hem kır havası alırdı. Böylece de farkında olmadan bu ihtiyacını giderirdi. Ama bugün hele şehirlerde, apartmanlara sıkışmış kalmış insanın ağaç görmeye, çiçek koklamaya, toprağa basmaya, hayvanlarla oynamaya, açık ve temiz havaya ihtiyacı her zamankinden daha fazla... Hele kadın ve çocukların... Çoğu zaman bu ihtiyacı çarşı ve pazarlarda gezerek gideriliyor. Kadınlar alışveriş olmasa da çarşılara çıkmak ihtiyacını hissediyor. Elbette bunun psikolojik ve sosyolojik başka birçok sebebi var.
Kadını eve döndürmek, çarşı ve pazarların ekonomik ve ahlak tehlikelerinden kurtarmak için, önce onun açık hava ve gezme ihtiyacını meşrû yollarla karşılamak gerekir. Bu arada hele günümüzde pazar hareketlerinin temelinde kadınların olduğunu unutmak lazım. Ticaret erbabı, kadınların ve çocukların fıtratındaki bazı duyguları istismar ederek israf ekonomisinin canlı tutulmasını sağlamakta birçok olumsuzluğun sebebi olmaktadırlar. Bu bakımdan kadınların çarşı ve pazarlarda zaruret miktarı yer almasını sağlamak, inanıyorum ki bazı problemlerimizi çözecektir. Uzun uzun anlatılması gereken bu hususların böyle kısaca sunulması bazı yanlış anlaşılmalara sebep olacaktır. Özellikle şunu ifade edeyim ki sözlerimde kesinlikle kadınları küçümsemek yok. Allah’ın yarattığı ve ona verdiği bazı fıtri duyguların istismarından bahsediyorum.
-Kadın-erkek eşitliği veya eşitsizliği üzerinde çok sözler söylendi. Siz bu konuda neler söylemek istersiniz?
Daha önce de bahsettiğimiz gibi, bir insan yani Allah’ın yeryüzündeki bir kulu ve halifesi olarak kadın ve erkek eşittirler. Bakınız Rabbimiz ne buyuruyor;
“Erkek ve kadınlardan her kim, mümin olarak iyi bir iş yaparsa, onu hoş bir hayatta yaşatırız ve onların ecirlerinin yaptıklarının en güzeline göre veririz.” (Nahl 97)
Allah Teala erkek olarak yarattığı insana belli bazı özellikler vermiş ve o özellikleri çerçevesinde imtihana tâbi tutuyor, kadın olarak yarattığı insana da belli bazı özellikler vermiş, onu da o özellikler çerçevesinde imtihana tabi tutuyor. Kadın ve erkeğin yaratılışlarındaki farklılıkları inkar ederek basit eşitlik fikri, kadınları istismar etmek için veya kadınların zararına bir yoldur. Kadına değer vermek isteyenler, onun zarif ve narin yapısını görmeli, ince ruh halini hesaba almalı; zayıflıklarını istismar etmek yerine ona yardımcı olmalı ki o da erkeğe yardımcı olsun, insanlığı birlikte yüceltsinler.
< style="font-weight: bold;">-Güzellik yarışmaları konusundaki görüşlerinizi öğrenebilir miyiz?
Dün burnunun ucunu göstermekten utanan ninelerimize karşılık günümüz kadınının gittikçe utanmaz oluşunun nedenlerinden bahsederken, baş sebebin hâkim durumdaki erkekler olduğunu söylemiştim. Aynı şekilde güzellik yarışması olarak sunulan çirkinlik yarışmalarının baş mimarı da erkeklerdir. Bunun için önce bu yarışmaları organize edenlere bakın, bunu göreceksiniz. Güzellik yarışmaları her şeyden önce kadına bir hakarettir. Allah Teala kadın-erkek her insanı özel olarak yaratmıştır. İnsan, fabrikasyon bir imalat değildir. Tabiri caiz ise nadir bir el işçiliğidir. Çünkü Rabbimiz hani İblis’e demişti ki, “Ellerimle yarattığım (insan)a secde etmekten seni alıkoyan nedir?” (Sad 75). Sakat görünen insanlar bile, imtihan sırrı çerçevesinde çok özel olarak o şekilde yaratılmışlardır, yani fabrika hatası fason imalat değildir. Allah’ın kudreti onları da diğerleri gibi yaratmaya elbet yeterdi.
Binaenaleyh her insan güzeldir, hele her kadın güzeldir. Güzellik sadece gözlerin gördüğünden ibret değildir. Güzellik yarışmaları yapıp, güzelliği dış görünüşteki bazı ölçülere hapsedenler, diğer güzelliklere haksızlık ediyor, cinayet işliyorlar. Çünkü nice güzel görünenler vardır ki içlerinde sakladıkları çirkinlikler ortaya dökülse en günahkâr insanlar bile fersah fersah uzaklarından giderler.
< style="font-weight: bold;">- Son olarak söyleyeceğiniz bir şey var mı?
İslam’ın kadın konusuna bakışı genellikle yanlış anlaşılmıştır. Bunun sebebi bazen eksik izahlar, bazen yanlış izahlar, bazen de kastî ve düşmanca yaklaşımlar ve bu yaklaşımların sonucu olan saptırmalardır. Bunun en sivri örneklerinden biri Prof. Dr. İlhan Arsel’in şeriat ve kadın konusunda tarafgirâne kitabıdır. İslam’ın bir bütün olarak göz önüne alınmadığı her değerlendirme yanlış netice vermeye mahkûmdur yanlış netice almak isteyenler de parçacı bir yaklaşımla konuları ele almaktadır. Bu yüzden kadın konusu da İslam’ın bütünlüğü içinde değerlendirildiğinde, insaf ehli kimseler için oldukça orijinal ve mantıklı gelecektir. Cevaplarımın okunurken kısa zaman içinde verilmiş olduğunun unutulmamasını rica ederek saygılar sunarım.
(alıntı)
