Hakk-i Şefeh

HAKK-I ŞEFEH

Şefeh kelimesi sözlükte dudak anlamına gelir. Hakk-ı şefehin kelime manası da, "dudak hakkı" demektir. Bir fıkıh terimi olarak ise, insanların ve hayvanlarının su içme hakkı ile yemek pişirmek, abdest almak, gusletmek, çamaşır yıkamak gibi ev ihtiyacı için su alma hakkını ifade etmektedir. Aynı hak için, hakk-ı şürb tabiri de kullanılmaktadır. Bu haklar bakımından sular dörde ayrılmaktadır: a) Umuma ait olan ırmak, nehir, çay, dere gibi sulardan herkesin su alma ve sulama hakları vardır. b) Özel dereler ile ark, kanal gibi yerlerden akan sulardan kendisinin su içme ve hayvanını suvarma hakkı vardır; ancak sahibinin izni olmaksızın arazisini sulama hakkı yoktur. c) Bir kimseye ait havuz, kuyu ve çeşme sularından da kendisinin su içme ve hayvanını suvarma hakkı vardır. Ancak bu su kaynakları kişinin mülkü içinde ve su isteyenin arazisine girmesini istemiyorsa, suyu kendisi talepte bulunana getirmesi gerekir. Hatta mülk sahibi suyu vermekten kaçınırsa, başka yakınlarda da su yoksa, ihtiyacı olan bu kişinin zorla suyu alma hakkı vardır. d) Su bu kaynaklardan alınıp da su kabı, sarnıç, depo gibi bir yere alınmışsa, özel mülkiyet altına girmiş olur ve artık bundan kimsenin sahibinin izni olmaksızın ne sulama, ne de içme, hayvanını suvarma gibi ihtiyaçlar için su alma hakkı vardır. Ancak hayatî tehlikeye maruz kalan kişi, sahibinin izni olmaksızın bu sudan alabilir. Su alma veya sulama hakkı bulunan kişinin, bu hakkını kullanırken mal sahiplerine ve diğer hak sahiplerine zarar vermemeleri gerekir. (İ.P.)