HALEF (Halefiyyet)

HALEF (Halefiyyet)

Sözlükte "bir şeyin yerine geçen şey, bedel; sonraki nesil veya kişi" gibi anlamlara gelen halef, fıkıh literatüründe aslın zıttı olarak, aslın yerine geçen manasına kullanılmaktadır. Meselâ, hastalık veya su bulunmaması sebebiyle abdest veya gusül alma imkânı olmaması halinde teyemmüm bunların halefi olarak yerine geçer. Aynı şekilde müvekkilin yerine iş gören vekil, onun halefidir. Aslın yerine geçme işine de halefiyyet denir. Genel olarak, aslın ifası mümkün olmaması halinde halefi onun yerine geçer. Gasp edilen malın aynen iadesi mümkün olmaması halinde misli veya kıymetinin verilmesi bu çerçevedendir. Aynı şekilde, namazın vaktinde iadesi mümkün olmaması; abdest veya gusül alma imkânı bulunmaması halinde bunların halefi olan kaza veya teyemmüm yerlerine geçebilir. Halefiyet şahsî, aynî ve küllî, cüzî şeklinde tasnif edilmektedir. Şahsî halefiyet, bir hukukî ilişkide, bir kimsenin başka birinin yerine geçmesi, onun yerine kaim olmasıdır. Kefil, vekil bu tür bir halefiyettir. Aynî halefiyyet ise, bir malın diğerinin yerine kaim olmasıdır. Buna ikâme prensibi de denir. Küllî halefiyyet, mirasta olduğu gibi bir mâmelekin tamamının bir başkasına intikal etmesidir. Cüzî halefiyyet ise, belirli bir malın başkasına intikal etmesidir. Miras hukukunda belirli bir malın vasiyet edilmesi halinde, bu malı alan kişi cüzî haleftir. (İ.P.)