HanÎf

HANÎF

Meyletmek anlamındaki "h-n-f." kökünden türeyen hanîf kelimesi sözlükte; dalâletten istikâmete meyleden kimseye; din ıstılahında ise Hz. İbrahim (a.s.)'ın tebliğ ettiği hak din üzere olan ve Allah'ın birliğini kabul eden mü'minlere denir. Çoğulu hunefâdır. Hz. Muhammed (a.s.)'in Peygamber olarak gönderildiği Hicâz bölgesinde, Yahudi, Hristiyan ve müşriklerin dışında az da olsa hanîfler vardı. Bunlar, putlara tapmıyorlar, Allah'ın birliğine inanıyorlardı.
Kur'ân'da "hanîf" kelimesi ikisi çoğul şekli olmak üzere 12 âyette geçmiştir. Kur'ân'da İbrahim (a.s.)'ın dininin hanif (Bakara, 2/135; Âl-i İmrân, 3/95), kendisinin de müslüman bir hanif (Bakara, 2/135; Nahl, 16/120) olduğu bildirilmiş, İbrahim'in dinine uyanlar ve "hanîf" vasfını kazananlar övülmüştür (Nisâ, 4/125; En'âm, 6/101). Hz. Muhammed (a.s.)'in tebliğ ettiği hak din İslâm da, İbrahim (a.s.)'ın tebliğ ettiği hanîf din de tevhîd esasına dayalı dosdoğru yol, dosdoğru dindir. "(Ey Rasûlüm!) De ki; Rabb'im beni sırat-ı müstakime (dosdoğru yola=İslâma) dosdoğru dine, Allah'ı birleyen İbrahim'in dinine iletti..." âyeti bu gerçeği ifade etmektedir (En'âm, 6/161). Hanîf esasına dayalı din, fıtrat dinidir. Allah, bütün insanları bu din üzerine yaratmıştır: "Sen yüzünü/özünü Allah'ı birleyici (hanîf) olarak dine, Allah'ın dinine çevir ki Allah insanları bu din üzere yaratmıştır. Allah'ın yaratması değiştirilemez. İşte doğru din budur. Fakat insanların çoğu bunu bilmez." (Rûm, 30/30) Kur'ân'da Allah'a ortak koşmadan hâlis olarak Allah'ı birleyenler (hunefâ) olunması (Hac, 22/31), hanîf olarak, hak dine yönelinmesi (Yûnus, 10/105) ve ibâdet edilmesi (Beyyine, 98/4) emredilmiştir. (İ.K.)