HavÂtir

HAVÂTIR

Sözlükte "aklına gelmek, hatırlamak, içine doğmak" anlamına gelen hutûr kökünden türeyen hâtır kelimesinin çoğuludur. Kavram olarak ise, insanın iradesi dışında zihnine gelen veya kalpte hissedilen iyi veya kötü duygu ve düşünceler anlamında kullanılmaktadır. Tasavvufta, sâlikin kalbine Hak'tan, melekten, nefisten veya şeytandan gelen hitaplar, sesler anlamına gelir. Hiçbir vasıta olmadan doğrudan doğruya Allah'tan gelen hitaba rabbâni veya hakkâni hâtır, melekten gelene melekî hâtır veya ilham, nefisten gelene nefsâni hâtır veya hâcis, şeytandan gelene şeytâni hâtır veya vesvese denilir. Hak hâtırı son derece güçlüdür; taşıdığı mesaj açık ve kesin olup yanılma ve yanlış anlama söz konusu değildir. Melekten gelen hâtır bir teşviktir. Nefisten gelen hâtır ya bedenin zorunlu ve doğal ihtiyaçlarıyla veya bunun üstündeki aşırılıklarla ilgilidir. İhtiyaçtan fazla olan arzular yerine getirilmemelidir. Şeytandan gelen hâtır ise, insanı kötülüklere kışkırtır; çirkin ve haram olan şeyleri çekici gösterir. Hâtırın dinî hükümlere uygun olması bunun melekten, aykırı bulunması da nefis veya şeytandan geldiğini gösterir. (M.C.)