HaŞvİyye

HAŞVİYYE

Sözlükte "yastık ve benzeri eşyanın içini dolduran şey, lüzumsuz ve gereksiz söz" anlamına gelen "haşv" kelimesine nispet ekinin ilâvesiyle oluşan haşviyye, genellikle birtakım manasız dinî telakkilere sahip bilgisiz kimseler için kullanılır. Bu kavramın ilk kez Hicrî II. yüzyılın başlarında ortaya çıktığı tahmin edilmektedir. Haşviyye ekolüne mensup olanlar Allah'a sıfat nispet etmek hususunda, O'na cisim diyecek kadar ifrata düşmüşlerdir. Dinî konularda akıl yürütmeyi reddederek sadece nakle itibar etmişlerdir. Ancak bunu yaparken özellikle ülûhiyyet meselesinde nasslar arasında bağlantı kuramayarak teşbih ve tecsîme kadar varan anlayışları benimsemiştir. İtikadî, amelî ve ahlâkî konularda Hz. Peygamber'e atfedilen rivâyetleri kabul ettiklerini iddia etmişlerdir. Ancak Allah'a nispet edilen yüz, göz, el, ayak gibi uzuvları aynen kabul etmiş ve O'nu cismanî bir varlık olarak düşünmekte bir sakınca görmemişlerdir. Öyle anlaşılıyor ki İsrailiyat'a veya diğer din ve kültürlere dayanan pek çok asılsız rivâyet, Haşviyye anlayışının kaynakları arasında yer almıştır. (F.K.)