HevÂ

HEVÂ

Sözlükte "istek, meyil, heves, sevme, düşme" gibi anlamlara gelen hevâ, bir terim olarak, nefsin, akıl ve din tarafından yasaklanan kötü arzulara karşı olan eğilimi demektir. Kur'ân'da hevâ kelimesi on âyette tekil, on sekiz âyette çoğul (ehvâ) olarak geçmektedir. Kur'ân'da, bayağı arzularına esir olan kişi "hevâsını tanrı edinen" diye tanıtılmış (Furkân, 25/43; Câsiye, 45/23) ve hevâ başlıca sapıklık sebeplerinden biri sayılmıştır. Hevâlarına uyanlar tam bir sapıklığa düştükleri gibi, bunların peşinden gidenler de Allah'ın yolundan sapmış olurlar (Mâide, 5/77; En'âm, 6/56). Kur'ân'da, mü'minler hem kendi hevâlarına hem de kâfir, zalim, hak yoldan sapmış, kalpleri mühürlenmiş kimselerin hevâlarına uymamaları emredilmiştir (bk. Bakara, 2/120). Allâh Teâlâ "Eğer hak onların hevâsına uysaydı gökler, yer ve bunlarda bulunanların düzeni bozulurdu" (Mü'minûn, 23/71) buyrulmak suretiyle hevâya uymanın doğuracağı zararlara dikkat çekmiştir. Tasavvufî hayatın en önemli ilkeleri olan riyâzet ve mücahedenin temel amacı, nefsi her türlü dünyevî tutkulardan arındırıp mânevî hazlara yöneltmektir. Hadis, akaid, kelâm ve mezhepler tarihi literatüründe, genellikle sünnet çizgisinden saparak inanç ve davranışları beşerî görüş ve arzular doğrultusunda oluşturma eğilimleri için "ehvâ", bu eğilimleri birer akım haline getirenler için de "ehl-i ehvâ" tabiri kullanılmaktadır. (M.C.)