HidÂne

HIDÂNE

Sözlükte "göğüs, kanat; çocuğu kucağına almak, beslemek; bir şeyi yanına almak" anlamlarına gelen hıdâne, bir fıkıh terimi olarak, küçük çocukları yanında bulundurma, bakım, gözetim ve terbiye etme hak ve vazifesi demektir. Kur'ân'da çocukların bakım, gözetim ve terbiyesi ile ilgili genel hükümler bulunmakla birlikte, hıdane konusunda özel bir hüküm bulunmamaktadır. Hz. Peygamber'in hadisleri ve uygulamalarında da sınırlı açıklamalar getirilmiştir. Bu nedenle fıkıh kitaplarında yer alan hıdâne ile ilgili görüşler, fakihlerin bu sınırlı açıklamalardan hareketle, şahsî müşahade ve tercihleri ile dönemlerindeki tecrübe birikimlerini yansıtmaktadır. Klasik fıkıh kaynaklarında, çocuk üzerinde, şahıs, mal ve terbiye bakımından üç çeşit hak ve sorumluluk söz konusudur. Bu hak ve sorumluluklar, çocuğun maddeten ve manen geliştirilmesi, korunması amacına matuftur. Bu nedenle, çocuğun bakım ve terbiyesini üstlenecek kişinin en azından akıllı, buluğ çağına ulaşmış, güvenilir ve güç yetirebilir olması şarttır. Bunun yanında, çocuğun hayat, sıhhat ve ahlâkını koruyacak, dinî eğitimini sağlayacak durum ve kıvamda olması gerekir. Erkeğin Müslüman olması aranırken, annede bu şart koşulmamıştır. Fakihler evliliğin sona ermesi halinde önceliğin kadına ait olduğu, annenin bulunmaması halinde babaya ait olduğunu belirtmişlerdir. Ancak hâkim, görevini hakkıyla ifa etmeyen veya bundan kaçınan kişiden çocuğu alarak diğer yakınlarına verebilir. Çocuğun, bakıma ihtiyacı kalmayıp kendi işlerini görebildiği çağa gelince, babasına verileceği genel olarak kabul edilmiştir. (İ.P.)