KelÂm

KELÂM

Sözlükte "söz, deyiş, cümle, hat ve işaret" gibi anlamlara gelmektedir. Sesle ifade edildiğinde lafz veya kavl; yazıyla ifade edildiğinde hat veya kitabet; işaretle ifade edildiğinde ise, remz veya resm adını alır. Kelâm, Allah'ın bir sıfatı ve Kur'ân'ın lafızları için de kullanılır.
Yüce Allah'ın sübûtî ve kemal sıfatlarından olup Allah'ın zatı ile kaimdir. Kelâm, Allah'ın seslere, harflere ve bu harflerden meydana gelen kelime ve cümleleri tertip etmeye muhtaç olmaksızın mütekellim olmasıdır. Nitekim O, hem peygamberlerine kitap indirmiş, hem de bazı peygamberler ile de konuşmuştur: "Musa tayin ettiğimiz vakitte gelince Rabbi onunla konuştu."(Â'raf, 7/143); "De ki; Rabbimin sözlerini yazmak için denizler mürekkep olsa ve bir o kadarını da katsak, Rabbimin sözleri tükenmeden denizler tükenirdi."(Kehf, 18/109). Kur'ân Allah kelamıdır ve mahluk değildir. Kelâm sıfatı, nefsî ve lafzî olmak üzere ikiye ayırılmıştır. Nefsî kelâm Allah'ın Zâtı ile kâim, mahiyetini idrak edemediğimiz ezelî bir sıfattır. Lafzî kelâm ise nefsî kelâma delâlet eden ses ve harflerden müteşekkil olan Kur'ân'ın lafzıdır. Bu lafzî kelâm ezelî olmayıp, hadistir. Kelam, İslâmî bilim dallarından biridir. İlk dönem İslâm bilginlerine göre Kelâm, Allah'ın zatını mebde' ve meâda ilişkin sıfat ve fiilleri bakımından İslâmî ilkelere göre konu edinen bir ilimdir. Son dönem İslâm bilginlerine göre ise kelâm, ma'lumun (bilinenin) hallerini, dinî inançların yakinî delillerden çıkarılmasına vesile olması bakımından, konu edinen bir ilimdir. İnançlardan maksad, amelî konular olmayıp bizzat inanılması istenen hükümlerdir. Örneğin Allah vardır, birdir, ortağı yoktur. Alim, kâdir, işiten ve görendir. Kainatı yaratan, insanlığa peygamberleri gönderip kitapları indirendir ve ölüleri diriltendir. (F.K.)