KÖle

KÖLE

Köle, tarihte hukukî, iktisadî ve sosyal bakımdan hür insanlara göre daha aşağı bir statüde bulunan bir sınıfın adı olup, bu sınıfı ifade etmek için abd, rakabe, memlûk kavramları da kullanılmaktadır. Kadın köleler için ise, özel olarak câriye, eme, memlûke denir.
Tarihin eski çağlarından beri yeryüzünde mevcut ve yaygın bir olgu olan kölelik, İslâm'ın öngördüğü ve teşvik ettiği bir durum değildir. İslâm'ın geldiği devrede kaynağı itibarıyla köleler, harplerde esir alınanlar, hür oldukları halde zorla kaçırılıp hürriyetten yoksun bırakılanlar ve köle soyundan gelenlerden oluşmaktaydı. Bunun dışında, borçları sebebiyle köleleştirilenler de bulunmaktaydı. İslâm, geldiği dönemde sosyal bir gerçeklik olan bu olguyu tedricen tasfiye etmeyi planlamış, bu arada, kölelerin durumlarını iyileştirmeyi sağlayacak ön tedbirleri almış ve altyapıyı kurmaya öncelik vermiştir. Bu amaçla, köleliğin sun'î kaynaklarını kaldırmıştır. Köleliğin ıslah ve zamanla tasfiyesi amacıyla İslâm'da, kölelerin eğitilmesi, hürriyete hazırlanarak faydalı bir kimse haline getirilmesi ve hür kılınması konusunda teşvik ve tedbirler getirilmiştir; sürekli olarak ve değişik vesilelerle köle azat edilmesi tavsiye edilmiş, hatta keffaretlerde olduğu gibi, bazı durumlarda bunu dinî bir zorunluluk haline getirmiştir. (İ.P.)