EDÂ

EDÂ

Sözlükte "bir şeyi yerine ulaştırma, bir borç veya görevi yerine getirme, ödeme ve ifa etme" anlamına gelen edâ, fıkıh terimi olarak, dinî veya hukukî bir görevin usulüne uygun bir şekilde zamanında yerine getirilmesini ifade etmektedir. Kur'ân'da geçen "edâ" ve "edâ etme" ifadeleri de, genel olarak bu anlamdadır (Bakara, 2/187, 283; Nisâ, 4/58).
Dinen veya hukuken aranan bütün şart ve vasıfları toplayıp toplamaması bakımından edâ; kâmil, kâsır ve kazâya benzeyen edâ şeklinde üçe ayrılır.
İbadetler edâ vakti itibariyle, herhangi bir vakit tayin edilmeyen mutlak ibadetler ve belirli bir zamanda yapılması gereken mukayyet ibadetler olmak üzere ikiye ayrılır. Mukayyet ibadetler de, geniş zamanlı ve dar zamanlı ibadet şeklinde ikiye ayrılır. İbadetin edası için belirlenen vakit, namazda olduğu gibi hem bu ibadete hem de aynı cinsten başka ibadete imkân veriyor ise, geniş zamanlı ibadet; oruçta olduğu gibi aynı cinsten başka ibadet yapılması mümkün değilse dar zamanlı ibadet söz konusudur. İster geniş ister dar zamanlı olsun, edası için belli vakit tayin edilen ibadetlerin bu vakit içinde yapılması gerekir; meşru bir mazeret bulunmadıkça vaktinden sonraya bırakılması caiz olmaz. Buna göre farz ve mükellefiyetlerin zamanında ifa edilmesi edâ, bu borcun daha sonra telafi edilmesine kazâ denir.
İslâm muhakeme hukukunda edâ kavramı, şahitliğin ifası için kullanılmaktadır. Şahidin duyu organları vasıtasıyla doğrudan muttali olduğu bilgi ve olayı, mahkeme huzurunda açıklamasına şahitliğin edâsı denilmektedir.
Şahıslar hukukunda edâ kavramı, kişinin bir fiil ve hukukî işlemi bizzat yapması anlamına gelmektedir. Bu bağlamda kullanılan edâ ehliyeti de, kişinin dinî ve hukukî hak ve borçları bizzat kullanmaya ehil oluşunu ifade etmektedir. (bk. Ehliyet) Borçlar hukukunda ise, borcun konusunu teşkil eden edimin yerine getirilmesi manasına gelen ifâ kavramı ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Hadis ıstılahında ise, hocanın talebesine hadis rivâyet etmesine denir. (bk. Tahammül ve Edâ) (İ.P.)