EhlÜ'l-hal ve'l-akd

EHLÜ'L-HAL VE'L-AKD

Klasik fıkıh literatüründe, devlet başkanını seçmek ve gerektiğinde azletmek yetkisine sahip olan heyet anlamında bir terimidir. Bu kavramın, Şîa ile Ehl-i Sünnet arasında imamet, halifenin iş başına getiriliş usulü ve meşruiyeti konularının tartışılmaya başlamasıyla literatüre girdiği söylenebilir.
Şîa, imamın nas ile belirlendiğini, buna göre Hz. Peygamber'in kendisinden sonra Hz. Ali'yi halife olarak belirlediği görüşünü ileri sürmektedirler. Ehl-i Sünnet ise, halifenin ümmetin hakimiyetini temsil ettiğini ve ümmetin seçimiyle iş başına gelmesi gerektiğini kabul etmiş; devlet başkanının ehlü'l-hal ve'l-akd denilen bir heyet tarafından belirlenmesi gerektiğini ağırlıklı olarak işlemeye başlamışlardır. Ehlü'l-hal ve'l-akdin gerek sayısı gerekse nitelikleri konusundaki görüş ayrılıkları, dört halife döneminin farklı şekillerde yorumlanmasından kaynaklanmaktadır. Bunun yanında görüş ayrılıklarında, âlimlerin içinde bulunduğu siyasî ve sosyal şartlar ve mevcut siyasî yapıyı eleştirme veya meşru gösterme gayretleri de etkili olmuştur. Hz. Peygamber'in "ümmetim delalette birleşmez" (İbn Mace, Fiten, 8) mealindeki hadisine göre ehlü'l-hal ve'l-akdin sınırlı sayıda seçici yerine, toplumun görüşünü aksettirebilecek şekilde çok kişiden oluşması daha uygundur. Bu heyeti oluşturacak kimselerin erkek olması şart değildir. Hz. Peygamber'in kadınlarla biat etmesi ve gerektiğinde onlarla istişare etmesi buna işaret etmektedir. (İ.P.)