Evrensellİk

EVRENSELLİK

Doğruluğun ve geçerliliğin ölçüsü olarak bütün insanların onayını temel alan; dünyayı, içinde yaşayanları zaman ve mekân itibariyle kapsayan şey veya değerin özelliğidir. Aynı hususu cihanşümûl terkibiyle açıklamak da mümkündür. Bu durumda cihanı alakadar eden ve dünyayı kapsayan şey demektir. (F.K.)
Hz. Muhammed son peygamber, Kur'ân son kitap, İslâm da ilâhî mesajın insanlara tebliğ edildiği, son ve kamil dindir. Artık ondan sonra, başka bir peygamber, başka bir kitap ve din gelmeyecektir (Ahzâb, 33/40). Bu nedenle, İslâm'ın evrensel olması, dünyanın diğer bölgelerinde yaşayan insanlara ve kıyamete kadar bütün zamanlara uzanması gerekir (Âl-i İmrân, 3/19, 83, 85; Sebe', 34/28). Nitekim İslâm'ın temel kaynağı Kur'ân'ın mesajları, kıyamete kadar bütün zamanları kapsayacak ve bütün insanları ve hatta cinleri de içine alacak özellik taşımaktadır (Rahmân, 55/31-35). İslâm'ın evrensel oluşunun en önemli sonuçlarından biri; hükümlerinin, mümkün olduğunca, bütün milletler için eşit olmasıdır. Bu sebeple Yüce Allâh, hükümleri, milletlere ve âdetlere göre değişmeyen, aklın anlayabildiği illetlere bağlamıştır. Değişik asırlarda yaşayan İslâm bilginleri, bu illetleri esas alarak, âyet ve hadis bulunmayan alanlarda, kıyas ve diğer hüküm çıkarma yöntemlerini kullanarak hükümler koymuşlardır. İslâm'ın evrensel oluşunun sonuçlarından bir diğeri ise, Kur'ân âyetlerinde ve Rasûlullâh'ın her devir için geçerli olan bağlayıcı hadislerinde küllî kaideler (genel prensipler) verilip, fazla detaya girilmemesidir. Meselâ, bu meyanda Kur'ân-ı Kerim'de, "Allâh size kolaylık murat eder, zorluk istemez" (Bakara, 2/205); hadislerde de, "Kanlarınız, mallarınız ve ırzlarınız birbirinize haramdır" (Buharî, Hudud, 9), "Zarar ve zarara karşılık zarar yoktur" buyurulmaktadır (Malik, Kada, 26). (İ.P.)