CÂ'İL

CÂ'İL

Koymak, vaz'etmek, kılmak, yapmak, işlemek, zannetmek, vermek anlamlarındaki "c-a-l" kökünden türeyen câ'il, Allah'ın sıfatı olarak, yapan, yaratan, vâr eden demektir. Kur'ân'da bu isim 5 âyette geçmiş; insanı yeryüzünde halîfe olarak vâr etmesi (Âl-i İmrân, 3/55), melekleri ikişer, üçer, dörder kanatlı elçiler yapması (Fâtır, 35/1), İbrahim peygamberi insanlara önder yapması (Bakara, 2/124), bir gün yerin üzerindekileri kupkuru yapacağı (Kehf, 18/8) "câ'il" kelimesi ile ifade edilmiştir. Allah'ın gökleri ve yeri yaratması "halaka" fiili ile nuru ve karanlıkları var etmesi ise aynı âyette "ce'ale" fiili ile anlatılmıştır (En'âm, 6/1). "Ceale" fiili, bir varlıktan bir şey yapmayı ifade eder (Mesela bk. Zümer 39/6; Şûrâ 42/11; Nahl 16/81). Vâr etti, yaptı, yapıyor, etti, kıldı... anlamlarında Allah'ın faaliyetlerini bildirmek üzere Kur'ân'da, "ce'ale - yec'alü" fiili kullanılmıştır: "O Allah ki sizi yeryüzünün halifeleri yaptı (ceale)..." (En'âm, 6/165); "Allah isteseydi sizi bir tek ümmet yapardı (ceale)..." (Nahl, 16/93); "Kim Allah'a karşı gelmekten sakınırsa Allah O'na bir çıkış, kurtuluş yolu var eder. (yec'alhu)..." (Talâk, 65/2); "Biz müslümanları mücrimler gibi yapar mıyız? (nec'alü)" (Kalem, 68/35). (İ.K.)