Celvetİlİk

CELVETİLİK

Celvetiyye, Aziz Mahmud Hüdâyî (ö.1038/1628) tarafından kurulan Bayramiyye tarikatının bir kolunun adıdır. Aziz Mahmud Hüdâyî, Şereflikoçhisar'da doğdu. İstanbul'da Küçükayasofya medresesinde tahsilini tamamladı. Bu arada Halvetiyye tarikatına mensup Küçükayasofya camii şeyhi Nureddinzâde Muslihiddin Efendinin sohbetlerine devam etti. Mısır'da hocası Nâzırzâde ile beraber bulunduğu sıralarda Halvetiyye tarikatının Demirtâşiyye kolundan Kerîmüddin el-Halvetî'den "usul-i esmâ" terbiyesi gördü. Mısır'dan döndükten sonra, Bursa Ferhâdiye Medresesine müderris ve Cami-i Atîk Mahkemesine nâib tayin edildi. Hocası Nâzırzâde'nin vefatının üzerinde bıraktığı derin tesir dolayısıyla resmi görevlerden ayrılarak Muhyiddin Üftâde'ye intisap etti. Şeyh Üftâde, kendisini memleketi Sivrihisar'a halife tayin etti. Şeyhinin vefatı üzerene Rumeli'ye gitti. Trakya ve Balkanlar'da bir süre kaldıktan sonra İstanbul'a geldi. Küçükayasofya Tekkesinde sekiz yıl şeyhlik makamında bulundu. İstanbul'un çeşitli camilerinde vaaz edip ders okutan Aziz Mahmud Hüdâyî, Anadolu ve Balkanlardaki dini hayat üzerinde derin tesirler bırakmıştı. 1628 yılında vefat etti. Türbesi İstanbul'dadır. Kurucusu olduğu Celvetiyye tarikatı Selâmiyye, Hakkıyye, Fenâiyye, Hâşimiyye adlı dört kola ayrılmıştır. Aziz Mahmud Hüdâyî'nin Arapça ve Türkçe otuz kadar eseri bulunmaktadır. Başlıcaları şunlardır: "Nefâisü'l-mecâlis", "Miftâhu's-salât ve Mirkâtü'n-Necât", "Habbetü'l-Mahabbe" ve " Câmiu'l-Fezâilve Kâmiu'r-Rezâil" Bu tarikatta zikir sesli yapılır. Zikrin temelini "kelime-i tevhid" (lâilâhe illallah) zikri teşkil eder. Bu tarikat, nefis tezkiyesine önem verir. Yapılan ibadet ve zikirlerden amaç, insanın gerçek kulluğa erişmesidir. Halk ile ilişkiler geliştirmek isteyen bir sûfi, Hak ile sağlam bir halvete sahip olması gerekir. Böylece o, görünürde halk, gerçekte ise Hak ile beraber olur. (M.C.)