CİnÂyet

CİNÂYET

Sözlükte "günah işlemek, işlenen suç ve günah" anlamlarına gelen cinâyet, bir fıkıh terimi olarak, mala ve cana yönelik hukuka aykırı fiiller ile hacda ihram veya harem sebebiyle yapılması yasak olan işleri ifade etmektedir.
Geniş anlamda mala ve cana yönelik hukuka aykırı fiiller için cinâyet tabiri kullanılmakla birlikte, mala yönelik işlenen suçlar daha çok gasp veya itlaf başlıkları altında incelenmiştir. Cinâyet kavramı ise, daha çok dar manada, cana yönelik işlenen adam öldürme ve müessir fiil suçları karşılığında kullanılmıştır. Bu manada cirah kavramı da kullanılmaktadır.
İslâm hukukçuları cana yönelik cinâyetleri, adam öldürme, müessir fiil ve anne karnındaki çocuğa yönelik cinâyetler olmak üzere üçe ayırmaktadırlar. Adam öldürme, Hanefîlere göre amd, şibh-i amd, hata, hataya benzer ve sebebiyet vermek şeklinde beşe ayrılır. Müessir fiiller ise, kişinin uzuvlarına yönelik, beden bütünlüğünü ihlal eden fiillerdir.
Hac veya umrede cinâyet sayılan işlerin yapılması halinde, eyleme göre ceza gerekir. Yapılan işin cinâyet olup olmadığının bilinmesi ya da bilinmemesi; bu fiilin kasten veya hata ile veya yanılarak yapılması arasında bir fark yoktur. Kıran haccına niyet eden kimsenin, ihram yasaklarından birini işlemesi halinde, biri umrenin, diğeri de haccın ihramı olmak üzere, her bir cinâyet için iki ceza ödemesi gerekir. Tavafın abdestsiz yapılması gibi sadece umre veya haccı ilgilendiren fiillerde ise tek bir ceza öder. Hac ve umre ile ilgili veya ihram yasakları ile ilgili cinâyetler; hac ve umreyi bozup kazayı gerektiren cinâyetler, bedene, dem veya sadaka vermeyi gerektiren cinâyetler olmak üzere dörde ayrılırlar. (bk. Bedene; Dem) Hac için ihrama giren kimsenin Arafat vakfesinden önce, umre için ihrama giren kimsenin de, tavafın en az dört şavtını tamamlamadan önce cinsî münasebette bulunması hac veya umreyi bozar, bunların kaza edilmesi ve cinâyet sebebiyle de bir koyun veya keçi kesilmesi gerekir. Bedene veya dem gerektirmeyecek derecedeki cinâyetlerle ilgili olarak ise, sadaka-i fıtır miktarı sadaka vermesi gerekir. Bunlar, vücudun bir organından daha azına güzel koku sürmek, başının veya sakalının dörtte birinden azını tıraş etmek gibi cinâyetlerdir. (İ.P.)