Endüstriyel Elektronik Ders Notları

ENDÜSTRİYEL ELEKTRİK DERS NOTLARI

ÜNİTE 1: ELEKTRİK SANTRALLARI:
A.Elektrifikasyon hakkında bilgi:
Elektrik enerjisinin üretilmesi, iletilmesi ve dağıtılması işlemlerine Elektrifikasyon denir.

HAVA HATLARINDA KULLANILAN ELEMANLAR

İZOLATÖRLER:
İzolatörlerin Görevleri:
1.Elektriksel bakımdan iletkenleri topraktan ayırmak
2.İletken ağırlığı ile iletkenlere gelen ek yükleri karşılamak
İzolatörlerin Yapısı:
Cam veya porselenden yapılırlar. Cam izolatörün elektriki dayanımı porselene göre daha fazladır.
İzolatör Çeşitleri:
1.Mesnet tipi:Hava hattı iletkenlerinin üstüne tutturulduğu, bir veya çok parçalı izolatörlerdir.
2.Zincir tipi :Özellikle orta ve yüksek gerilim kullanılır. Birbirine eklenebilen birçok parçadan oluşur.
Zincir ve mesnet izolatörlerin karşılaştırılması:
a.Zincir izolatörde kırılan, çatlayan veya bozulan eleman yenisi ile kolayca değiştirilir. Oysa mesnet izolatör komple değiştirilmelidir.
b.Yüksek gerilimde kullanılacak mesnet izolatörler çok ağır ve kullanışsızdır.
c.Hat gerilimi yükseldikçe zincir izolatöre yeni elemanlar eklenebilir.
d.Zincir izolatör hattın esnekliğine yardım eder. Mesnet izolatörde hat kopması daha fazla olur.
İzolatörlerin direklere bağlanması:
Havai hatlarda izolatörler traverslere, özel olarak yapılmış A-B-C-D diye adlandırılan izolatör demirleri yardımıyla bağlanırlar.Bu demirler St 37 adıyla bilinen çelikten yapılırlar. İzolatör demirleri genellikle Y.G. de çimento harcı ile izolatörlere tutturulurlar. Alçak gerilimde alçı kullanılabilir.
İzolatörlerin seçilmesinde dikkat edilecek hususlar:
1.İşletme gerilimi
2.Hangi amaçla kullanılacağı
3.Kullanma açısı
4.İletken kesiti ve cinsi

İLETKENLER:
İletken çeşitleri ve kullanıldıkları gerilimler:
A.G. de çıplak veya izoleli tam Alüminyum, çıplak veya örgülü Bakır
O.G. de örgülü bakır veya Alüminyum
Y.G. de ise mekaniki dayanıklılığı arttırmak için Çelik özlü Alüminyum iletkenler kullanılır.
Havai hat iletkenlerinde aranan özellikler:
1.Yüksek elektrik geçirgenliği
2.Yüksek kopma dayanımı
3.Temin kolaylığı
4.Yüksek dirençte hafiflik
5.Korozyona dayanıklılık (paslanmazlık)
6.Montaj kolaylığı
İletkenlerin eklenmesi:
Alüminyum kolayca oksitlenip yüzeyinde yalıtkan bir tabaka meydana getirir. Bunu önlemek için sarı macun kullanılır. Ayrıca Alüminyum ve Bakır iletkenleri eklemek gerektiğinde elektro korozyon (pil etkisi) oluşmaması için özel bimetalik klemensler kullanılır.
Hava hatlarında kullanılan Alüminyum iletkenlerle, kesitleri 16 mm2 ve 16 mm2 den büyük Bakır iletkenler örgülü olmalıdır.
Örgülü iletkenlerin üstünlükleri:
1.Esnekliği fazladır.
2.Korona kayıpları azdır.
3.Titreşimlerde askı noktalarındaki zedelenmeler önlenir.
4.Deri olayı en küçük değere indirilir.
Havai hatlarda salgı (Fleş-Sehim-Sarkma):
İki direk arasında gerili bulunan iletkenin, kendi ağırlığı, üzerinde biriken kar veya buz yükleri sebebiyle sarkmasına sehim denir. Esas anlamda sehim iletken uçlarının bağlı olduğu iki izolatör arasındaki varsayılan doğru çizgi ile iletkenin en sarkık noktası arasındaki mesafedir.
Havai hatların çekilmesinde dikkat edilecek hususlar:
1.Hattın toprağa en yakın noktası en az 6 m, işlek yerlerde, yol ve kavşaklarda 7 m alınmalıdır.
2.İki hat arası mesafe en az 35 cm olmalıdır.

DİREKLER:
Kullanıldığı Yere Göre Direkler:
1.Taşıyıcı direklerüz bir hat boyunca iletkenleri taşımak amacıyla kullanılırlar.
2.Durdurucu direkler:Taşıyıcı direklere bağlanan iletkenlerin gergin durması ve sarkmaması için, genel olarak 7 direkte bir yada en fazla 3 km de bir kullanılan direklerdir.
3.Geçit direkleri:Hava hattının çekildiği yol boyunca yer alan demiryolları, kara yolları, su yolları ve haberleşme hatları ile diğer önemli iletim hatlarını aşmada kullanılan, kopmalara ve devrilmelere karşı daha dayanaklı özel yapım direklerdir.
4.Köşe direkleri:Hattın yön değiştirmesi gereken, köşe teşkil eden yerlerde kullanılan direklerdir.
5.Son direkler:Hava hattının başladığı veya bittiği yerlerde kurulan ve hattın bir taraflı tüm çekmesine dayanıklı direklerdir.
6.Dağıtım direkleri:Hava hattının kollara ayrıldığı yerlere konulan direklerdir.
Yapıldıkları malzemeye göre direkler:
1.Ağaç direkler:Mekanik dayanıklılığı yüksek köknar, ardıç, ladin, karaçam, akçam gibi ağaçlardan yapılan, A.G ve O.G. lerde kullanılan direklerdir. 30 kV. ‘a kadar olan gerilimlerde kullanılırlar. Boyları 8-22m. arasındadır.


Kullanıldığı yere göre değişik tiplerde monte edilirler.
a.Lenteli (Gergi telli):Lente çekme kuvvetinin tersi yöne konur.
b.Payandalı:Payanda çekme kuvveti yönünde konur.
c.A tipi:İki direğin A şeklinde bağlanmasıyla elde edilir.
d.İkiz (Çift):İki direğin yan yana birbirine bağlanmasıyla elde edilir.
2.Beton direkleremir, çimento, su ve öteki katkı maddeleri ile yapılırlar.
Yapılış bakımından 2 tiptir:
a.Santrifüj beton direkler:Kesiti daire ve içi boştur.
En az 25mm2 olan Bakır topraklama iletkeni beton direk içerisinden geçirilip 40-50 cm aşağıdan çıkarılır. Şayet Beton direğin demir kısmı kesintisiz ise üst taraftan nötr hattına, alt taraftan da topraklama levhasına bağlantısı yapılır.
Beton direklerde izolatörlerin bağlantısı için kullanılan konsol ve traversler de betondan yapılır.
Direkler arası mesafe 40 m. İse 9 m. lik, 50 m. İse 9,5 m. lik beton direkler kullanılır.
b.Vibre beton direkler:Tahta kalıp içine beton dökülerek yapılan, kesidi dikdörtgen biçiminde olan, üzerinde delikler bulunan direklerdir.
3.Demir direkleremirden yapılmış, galvanizle kaplanmış veya boyanmış direklerdir.
Yapılışına göre çeşitleri:
a.Yuvarlak boru tipi
b.A tipi
c.Kafes tipi
Direklere etki eden kuvvetler:
1.Dikey kuvvetler:
a.Direğin kendi ağırlığı
b.Konsol ağırlığı
c.İzolatör parçalarına ait ağırlık
d.Ek parça ve gereç ağırlığı (Trafo, şalter vb.)
e.En az 80 kg. çalışacak teknisyenin ağırlığı
f.İletken ve koruma teli ağırlığı
g.Tellerde biriken kar ve buz yükü ağırlıkları
2.Yatay kuvvetler:
a.İletkenlerin çekme kuvvetleri
b.İletken, konsol ve direğe etki eden rüzgar kuvvetleri

TRAVERSLER (KONSOLLAR):
İletkenleri taşımaya yararlar. İletkenlerin izolatörlere bağlanması, izolatörlerin de direklere tutturulması traversler ile olur. Beton veya demirden yapılırlar.
Direklerde kullanılacak travers sayısı şunlara bağlıdır:
a.Kullanılacak iletken sayısı
b.Gerilme kuvveti ve ağırlığı
c.İzolatör tipi
d.Direk tipi
A.G. hatlarında traversler üzerindeki izolatörlere bağlı iletkenler arasındaki mesafe Cu. iletkenler için 40 cm. , Al. iletkenler için 50 cm. dir. Genelde 5-6 iletken için 3 travers, 3-4 iletken için 2 travers, 1-2 iletken için 1 travers kullanılır.
A.G. de aydınlatma ve sanayi yükleri için düzenlenen dağıtım şebekelerinde 3 faz 4 telli hatlar kullanılır. Ayrıca bir de sokak fazı eklenir. Yani direkteki iletken sayısı 5’tir. Nötr hattı hepsinde aynı iletkendir. İkinci derece yolar ve sokaklar 1 fazlı olarak yani 2 veya 3 telli olarak düzenlenir.

KORKULUKLAR:
Şehir içinde çocukların A ve kafes direklere çıkmalarını önlemek için kullanılan, genelde sivri uçlu parçalardır