Hücre Zarı

Hücre zarı, oldukça karmaşık ve devingen yapısıyla, hücre canlılığının çok önemli bir bileşenidir. Hücre canlılığının ve özgün hücre işlevlerinin sürekliliğini mümkün kılan çok önemli bazı fonksiyonları yerine getirir ki, bunları kabaca şöyle sıralamak mümkündür:
-Hücre içi ortamın özgün bileşimini hücre dışı ortamdan ayırmak
-Hücre içi ile hücre dışı ortamlar arasında seçici bir şekilde madde alışverişini sağlayarak hücrenin atıklarını hücre dışı ortama vermek, hücre dışından hücreye gerekli maddeleri almak ve hücre içi ortamın özgün yapısını korumaya yardımcı olmak
-Komşu hücrelerle iletişimi ve madde alışverişini sağlamak
-Hücre zarı, mikroskopik incelemede iki koyu renkli tabaka arasında açık renk bir tabakadan oluşuyor gibi gözükse de, aslında iki tabakadan oluşan bir hücre organıdır (organel = organcık). Her iki tabaka da fosfolipit molekülleri içine gömülmüş çeşitli proteinlerden oluşur. Fosfolipit moleküllerinin uzun zincirli yağ asitlerinden oluşmuş kısımları suyla geçimsiz (suda çözünmez) ama yağda çözünür olduğu için, her iki tabakada bu kısımların hakim olduğu taraflar birbirlerine bakar ve hücre içi ile dışının sulu ortamıyla direkt olarak karşılaşmazlar. Görece simetrik olan bu iki tabaka, mikroskopideki açık renkli orta tabaka görünümünden sorumludur. Fosfolipidlerin suyla geçimli (suda çözünen) kısımları ise hücre zarının dış ve iç katmanlarında, sırasıyla hücre dışı ve içinin sulu ortamları ile temas halindedir. Çeşitli fonksiyonlara sahip hücre zarı proteinleri zar tabakalarının bu kısımlarında daha yoğun olarak bulunur ve mikroskopideki 2 koyu dış tabaka görünümünden bu iki kısım sorumludur.
-Yan yana duran iki hücrenin sitoplazma zarları arasında 150-200 A° ( angstrom) genişliğinde hücrelerarası bir alan vardır. Bu alan, hücreleri birbirine yapıştıran bir madde ile doludur. Hücre zarı girintili çıkıntılıdır. Bu yapı hücreler arasında adezyonu ve aynı zamanda hücreler arasındaki dokunma yüzeyini artırır.
-Hücre zarı, hücre içeriğini ayarlamada çok önemlidir. Hücre zarı bazı maddelerin geçişini engellerken bazılarının geçmesini kolaylaştırır. Bu özellik zarın yapısına ve zardaki deliklerin (por) büyüklüğüne bağlıdır. Bir hücre zarından zardan her türlü madde geçebiliyorsa bunlara ‘'’geçirgen”’, hiçbir maddeyi geçirmiyorsa ‘'’geçirgen olmayan”’ ya da ‘'’geçirimsiz”’, bazılarını geçiriyor ve bazılarını geçirmiyorsa da ‘’’seçici geçirgen”’ hücre zarı denir.
Kısaca özellikleri:
-Hücreyi dış ortamdan ayırır.
-Hücreye şekil verir.
-Madde giriş-çıkşını düzenler.
-Canlı yapıdadır.
-Kalınlığı 12nm’dir.
-Protein,yağ ve karbonhidratlardan oluşur.
-Aktif taşıma olayını düzenler.
-Hücrenin beslenmesine yardımcı olur.
-Komşu ve yabancı hücreyi bulur.
-Hücreyi alınacak hormonları tanır.
-Hücrenin yıpranan kısmını onarır.
-Metabolizma atıklarının dışarı atılmasını sağlayarak iç ortamı düzenler.
-Prokaryot hücreye sahip canlılarda zardaki solunum enzimleri sayesinde enerji üretimi sağlanır.