Biyoloji Ders Notları_10

Yapısında C, H, O bulunduran biyomolekül-lerdir. Canlılık olayları ile ilgili olduklarından organik maddeler adını alırlar organik maddelerden bazıları enerji verici olarak, bazıları yapı maddesi olarak, bazıları da düzenleyici olarak görev yaparlar. Biyolojik olarak önemli olan bazı organik bileşikler şunlardır:
- Karbonhidratlar
- Yağlar
- Proteinler
- Enzimler
- Nükleikasitler
- ATP
- Vitaminler v.b.

NOT: Fotosentezde ve kemosentezde ATP sentezlenir. Bu enerji besinin yapısının oluşumunda kullanılır. Başka hayatsal faaliyetlerde kullanılmaz.


Dehidrasyon Sentezi: Monomerlerin (Yapıtaşlarını) birleşerek polimer (organik bileşikler) oluşturmalarıdır. Her birleşmede su açığa çıkar.

Önemi:

1. Monomerlerin sayısını azaltmak, kapladığı alanı küçültmek
2. Monomerlerin hücre dışına kaçışını önlemek
3. Hücrenin acil su ihtiyacını karşılamak
4. Hücrenin ihtiyacı olan maddeleri oluşturmak
5. Hücrenin osmotik basıncını düşürmek

Hidroliz (Sindirim): Polimerlerin su yardımıyla monomerlere parçalanmasıdır.

Önemi

1. Hücre zarından geçebilecek, solunumda kullanılacak monomerleri oluşturmak
2. Dehidrasyon sentezi için hammadde oluşturmak
3. Hücredeki fazla suyu kullanmak
4. Hücrenin osmotik basıncını yükseltmek


KARBOHHİDRATLAR


Yapısında C, H, O bulunun maddelerdir. Bütün canlı hücrelerde bulunur. En seri, en kolay enerji üretiminde kullanılan organik bileşiklerdir. Fotosentez sonucu oluşan bu organik bileşikler üç sınıfta toplanır.


Monosakkaritler

Karbonhidratların monomer birimlerini teşkil ederler.

3 C , 6 C arasında değişir.

3 C = Triozlar

4 C = Tetraozlar

5 C = Pentozlar ® Riboz, deoksiriboz

6 C = Hegsozlar - Glikoz - Fruktoz - Galaktoz)


Disakkaritler

İki monosakkaritin dehidrasyonu sonucu oluşur. Monosakkaritleri birbirine bağlayan bir glikozit bağı vardır.


Polisakkaritler: Çok sayıda monosakkaritin dehidrasyon sentezi sonucu birleşmesiyle oluşur. Monosakkarit sayısı n ise n - 1 sayıdan su ve glikozit bağı oluşur.


Glikojen: Hayvansal depo karbonhidratlarıdır. Karaciğer ve kasta depolanır. Glikoz molekülünden oluştuğu için vücudun enerji deposudur. Büyük moleküller olduğu için hücre zarından geçemezler, suda çözünürler.


Nişasta: Bitkisel depo karbonhidratlardır. Glikozdan oluşur. Ara sıra yan dal yapan düz zincirlerdir. Suda çözünmezler


Seliloz: Bitki hücrelerinde hücre çeperinin yapısını oluştururlar. Suda çözünmezler. Ters bağlanmaların olduğu düz zincirlerdir. Endüstriyel amaçlı kullanılır. Hayvanlarda ve insanlarda selilozu parçalayan enzimler yoktur.



YAĞLAR

Yapısında C, H, O bulunur. İlaveten P, N. v.b elementler bulunabilir.

Biyolojik olarak önemli yağlardan bazıları;

Nötr yağlar: Depo yağlarıdır.


NOT: Yağ asidi karbonları arasındaki bağlar tek ise yağlar doymuş yağlardır. Bu yağlar katı yağlardır.
Yağ asidi karbonları arasındaki bağlar çiftli ise yağlar doymamış yağlardır. Sıvı yağlardır.

Fosfolipitler: Hücre zarının yapısında bulunurlar.


Steroitler: Hormonların yapısında bulunurlar.

Yağların Önemi

1. İkinci derece enerji kaynağıdır.

2. Vücut ısısını korur.

3. Organları ve vücudu dış etkenlere karşı korur.

4. Göçmen kuşlarda ve kış uykusuna yatan hayvanlarda yedek enerji kaynağıdır.

5. İkinci derece yapı maddesi olarak kullanılır.

6. Vitaminlerin kullanımı kolaylaştırırlar.




PROTEİNLER


Yapılarıda C, H, O bulunur. İlaveten N, P, S, Fe Mg vb. elementler bulunur. Canlının en önemli yapı maddesidir. Enerji amaçlı en son kaynaktır.

Proteinlerin yapı taşları amino asitlerdir.

NOT: Amino asit çeşidini (R) Radikal kısım belirler.


Dipeptit Yapısı: İki amino asidin dehidrasyon sentezi sonucu birleşmesiyle oluşur. Amino asitleri birbirine bağlayan peptid bağıdır.


Polipeptit yapısı: Çok sayıda amino asidin birleşmesiyle oluşur. n sayıda amino asit yapıya girerse n-1 sayıda su ve peptit bağ oluşur.


ENZİMLER

Biyolojik katalizorlerdir.

Katalizor: Reaksiyonları hızlandıran, bozulmadan tekrar tekrar kullanılan, aktivasyon enerjisini düşüren maddelerdir.

Aktivasyon enerjisi: Reaksiyonun başlaması için gerekli minumum enerjidir.


NOT :Apoenzim, faaliyet göstermeyen, enzimin çeşidini belirleyen kısımdır.
Kofaktör ve koenzim faaliyet sağlayan kısımdır


Enzimlerin Özellikleri:

1. Enzimler protein yapılıdır. DNA lar tarafından sentezlenir.

2. Bütün biyokimyasal reaksiyonlar enzimler vasıtasıyla gerçekleşir.

3. Her enzimin etki ettiği madde (Substurat) kendine özgüdür.

4. Enzimler aktif bölgelerine uygunluk gösteren maddelere bağlanarak reaksiyon verirler.

5. Enzimlerin reaksiyonları çift yönlüdür.

6. Yıpranan enzimler parçalanıp tekrar sentezlenir.

7. Enzimler hücre dışında da çalışabilir. Örn: Saprofitlerin faaliyetleri

8. Enzimler maddelerin (Substurat) yüzeylerinden etki etmeye başladıkları için yüzey arttıkça reaksiyon hızı artar.

9. Her enzimin çalıştığı belli bir pH derecesi vardır. Bazı enzimler Asidik, bazıları bazik ortamda çalışırlar. Bütün enzimler Nötr ortamda çalışabilir.
Enzimlerin Adlandırılması
Substuratların sonuna az eki getirilerek isimlendirilir.

Örnek: Lipit => lipaz
maltoz => Maltaz

Enzim Hızını Etkileyen Faktörler

1. Substurat miktarı

Substurat miktarı arttıkça reaksiyon hızı artar; ancak ortamdaki enzim miktarı sabit ise belirli bir süre sonra reaksiyon hızı sabit kalır.

2. Enzim Miktarı

Substurat miktarı sabit ise belirli bir süre hızlanan enzim hızı daha sonra sabitlenir. Substurat miktarı sonsuz ise enzim hızı sürekli artar.


3. Sıcaklık
Enzimler protein yapılı oldukları için düşük sıcaklıkta çalışmaz, yüksek sıcaklıkta ise yapısı bozulur.


4. pH derecesi
Bazı enzimler asidik ortamda, bazıları bazik ortamda iyi çalışırlar. Bütün enzimler nötr ortamda daha iyi çalışır.

5. Substurat yüzeyi
Substrat yüzeyi arttıkça enzimin hızı artar.

6. Su miktarı
Ortamdaki su miktarı % 15 in altına düştüğünde enzim hızı durur. Çok su da enzim hızını yavaşlatır.

7. İnhibitörler ve aktivatörler


VİTAMİNLER - MİNERAL MADDELER

Vücutta düzenleyici fonksiyonu görülür. Sindirime uğramazlar. Sindirim sisteminden direkt kana emilirler. Yeşil bitkiler ihtiyaç duydukları vitaminleri kendileri sentezler. Hayvanlarda ve insanlarda vitamin sentezi çok azdır. Sadece bazı provitaminleri gerçek vitaminlere çevirirler. Çoğu vitaminleri dışarıdan hazır almak zorundadırlar.
Vitaminler suda ve yağda eriyenler olarak ikiye ayrılır. A, D, E ve K vitaminleri yağda çözünürler. Karaciğerde depolanabilirler.
B ve C vitaminleri suda çözünür, vücutta uzun süre kalamazlar. Depolanmazlar.
Vitaminler çok az miktarda bile etkili olurlar. Eksikliğinde çeşitli hastalıklar ortaya çıkar.


Vitamin Adı Önlediği Aksaklıklar
A vitamini --- Gece körlüğü
D vitamini --- Raşitizm
E vitamini --- Kısırlık ve üreme bozukluğu
K vitamini --- Kanın pıhtılaşmaması
B vitamini --- Beriberi - kansızlık
C vitamini --- Skorbit (Diş etlerindeki kanama)

A vitamini

Balık yağı, yumurta sarısı, süt, peynir, karaciğer, yeşil sebzelerde bulunur. Büyüme ve gelişmeyi sağlar.
Vücudu enfeksiyonlara karşı korur.
Gece körlüğünü önler.

D Vitamini

Balık yağı, karaciğer, yumurtada bulunur.
Ültraviyole ışınların etkisiyle deride üretilir.
Vücuttaki Ca, P dengesini sağlar.
Kemiklerin gelişmesini sağlar.
Çocuklarda raşitizmi önler


E vitamini

Yeşil sebze, karaciğer, et ve bitkisel yağlarda bulunur.
Üreme organlarının gelişmesini sağlar ve kısırlığı önler


B1, B2,B6, B12, B5

Tahılların kabuklarında, et, süt, karaciğer ve yeşil sebzelerde bulunur. Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin vücut içinde kullanılmasında katalizör olarak görev yapar.
Kansızlığı önler.

C vitamini

Yeşil sebze ve meyvelerde bulunur.
Bağ dokusunun oluşması için gereklidir.
Skorbit hastalığını önler.
Vücudu enfeksiyonlara karşı korur.


ATP Molekülü

Yapısında C, H, O, N, P elementleri bulunur.

NOT: ATP hayatsal faaliyetlerde kullanılan enerji çeşitidir.

ATP ‘nin Özellikleri

1. Hücre içinde sentezlenir.
2. Enerji ihtiyacında hemen üretilir. Hemen yıkılır. Depo edilmez. (Yüksek enerji fosfat bağlarında enerji depo edilir.)
3. ATP’nin sentezlenmesine dehidrason, parçalanmasına hidroliz denir.
4. ATP sentezi enerji isteyen, ATP hidrolizi enerji veren reaksiyondur.
5. ATP enerji; kimyasal enerjiden (solunum) Güneş enerjisinden (Fotosentez) oluşabilir.