Sosyal hazine; dostluk ve arkadaşlık

Dostluk başka, arkadaşlık başka

Arkadaşlık ve dostluk en sık karıştırılan kavramlardır. Arkadaşlık ayrı, dostluk ayrıdır. Ancak, tanışalı henüz birkaç ay, hatta birkaç hafta olmuş insanlar birbirlerine “Dostum” diyerek hitap ediyorlar. Bu da, dostluk kelimesini ve anlamını ayaklar altına alıyor.

Arkadaşlık ve dostluk kademe kademedir. Her birinin ve her bir kademenin önemli olduğu da bir gerçektir. Arkadaşlıklar kolay kurulurken, dostluk için çaba, fedakârlık ve zaman gerekir.

Dostluğun yolu arkadaşlıktan geçer. Arkadaşlık ve dostluk için ortak kıstas ise ‘sevgi’dir. Daha sonra ‘güven’ gelir; ancak güven, dostluklarda daha ön plandadır. İnsanın arkadaşıyla yapabilecekleriyle, dostuyla yapabilecekleri farklılıklar gösterir.
Aileden sonra, her gün iletişimde olduğumuz arkadaşlar zümresi, bizim çevremizi saran ikinci bir çevredir. Kendimizi ait hissettiğimiz arkadaş çevresi, iyi yada kötü alışkanlıklar kazanmamızda da oldukça etkilidir.

Çocuklar ve gençlerin terbiyesi için yaş ilerledikçe, özellikle kimlerle arkadaşlık ettiği, nerelere gidip geldiği, inceden inceye önem kazanır. Bununla ilgili olarak bir hadis-i şerifte şöyle buyrulur: “Günahkâr ve isyankâr arkadaşlardan sakın, zira (bu durum) senin de onlardan olduğun (şeklinde) anlaşılır.” (Camiü’s sağir)

Yine bir hadis-i şerifte şöyle buyrulur: “Kişi arkadaşının dini üzerinedir. Öyle ise her biriniz kiminle arkadaşlık kuracağına dikkat etsin.” (Ebu Davud, 4833)

İnsan üzerindeki büyük etkilerinden dolayıdır ki arkadaş ve dost seçiminde çok dikkatli olunması tavsiye edilmiştir. İnsan, arkadaşlarından çeşitli alışkanlıklara sahip olur ve birçok şeyi onlardan alır. Bir insan diğer bir insan üzerinde daha çok telkin gücüne sahiptir. Şu halde, arkadaşların iyi yada kötü olmasının, insanın terbiyesinde ve gelişiminde çok büyük önemi vardır. Sen kendini düşünmezsen, başkaları düşünür ve seni yoldan çıkarabilir.

Hiçbir maksat ve çıkar düşünmeden, sadece Allah için kurulan dostluklar, uzun ömürlü olur; Ahirette de devam eder. “Dostlar o gün birbirlerine düşmandır, takva sahipleri müstesna.” (Zuhruf, 67)

İyi seçilmiş, üstün karakterli ve örnek şahsiyete sahip bir arkadaş, kişinin kurtuluşuna sebep olduğu gibi; kötü arkadaş da kişinin zarar görmesine sebep olabilir. Kötü arkadaşlıklar ve dostluklar yüzünden pek çok insanın başına kötü olaylar gelmektedir. Rasgele yapılan arkadaşlıklar yüzünden kötü alışkanlıklar edinen, suça itilen çocuklar ve yetişkinler yaşadıkları her anın acısını ömür boyu çekeceklerdir.

Hz. Muhammed (sav) buyuruyor ki: “İyi arkadaş ile kötü arkadaş örneği; misk taşıyan ile körük çeken (demirci) insan gibidir. Misk sahibi sana kokusundan verir yada sen ondan satın alırsın. Körük çekene gelince ya elbisesini yakar ya da sen onun pis kokusunu alırsın.” (Feyzü’l Kadir, 5/507)

Dostluğun güven dolu dünyası

İnsanın hayatı boyunca tanıdığı ve arkadaş olduğu insanların içinden, tüm hayatının vazgeçilmezleri arasına giren birkaç iyi dost, kişinin hayatının daha verimli geçmesine yardım eder. İyi bir dost, hayatınız boyunca doğru yolu bulmanıza, göremediklerinizi görmenize yardımcı olur.

Dost tabiri; sevgi ve muhabbeti kalbe tam olarak yerleşen, samimi ve candan kişiler için kullanılmalıdır. Dostluk, yalnızca uygulamada ortaya çıkar ve uygulamada süreklilik kazanır. Hayatımızda dost dediğimiz birkaç iyi adam, bu dostluk mertebesine uzun bir süreçten ve imtihandan geçerek gelmişlerdir. Bu kişiler, sizin dünya görüşünüze, hayat felsefenize, kültürel ve sosyal yapınıza, eğitim seviyenize, yaşam kalitenize göre belirlediğiniz, farkında olmadıkları bir sınavı geçerek sizin dostunuz olmuşlardır.

İyi bir dost, rahat konuşulan, duygu ve düşüncelerinizi rahatlıkla ve açıkça paylaşabildiğiniz, yanında kendinizi rahatsız hissetmeyeceğiniz insandır.

Tabiat belgesellerini seyredenler bilirler; fillerin tıpkı birbirine ‘dost’ diyen insanların yaptıkları gibi dostluk ve dayanışmaları vardır. Bu dostluk ve dayanışma, fillerin yaratılışlarından gelen ve yaşadıkları ortamda gerek duydukları bir duygudur.
Bir fil hastalandığında yada yaralandığında, sürüdeki diğer yetişkin filler, hasta fili korumak ve ayakta tutmak için etrafında toplanırlar. Hasta file yaslanarak onun yere yığılmasına mani olurlar. Çünkü hasta yada yaralı bir fil, bir kez yere yığılırsa bir daha ayağa kalkamayabilir.

Fillerin bu dayanışması ve dostluğu, bugün yaşadığımız toplumda birçok kişiye örnek olmalıdır. Bir fil bile ait olduğu sürüdeki başka bir file yardım ederken, birçok insan, sahte dostluklar gösterdiği için dostuna yada arkadaşına sırt çevirebiliyor.
Bizi dinamik hale getiren, birlikteliğin gücünü hissettiren pek çok dost ve arkadaşın yanında; bizi olumsuzluklara boğan, enerjimizin tükenmesine sebep olabilecek olumsuz düşünce yapısında olan insanlar da tanırız. Peki, yanınızda olacak kişi yada kişilerin hangi özelliklerde olmasını istersiniz?

İçinde bulunduğumuz çevrede öyle insanlar vardır ki, kelimelere ve duygulara sığmaz. Başımız sıkıştığında, kalbimizi burkan bir derdimiz olduğunda; bizi dinleyecek, bizim hissettiklerimizi hissedebilecek insanlar vardır. Yaşantımızın sonuna kadar onların yanımızda yer almalarını isteriz. Dost, her geçen gün değeri artan bir hazinedir. Ancak bu hazinenin değeri duygusal bağların pekiştirilmesiyle artar, yoksa bu hazine siz farkında olmadan ellerinizin arasından kayar gider.

Hayırlı dostun özellikleri

Hepimiz dost ve arkadaşlarımızı, içinde yaşayacağımız toplumu seçerken inançlı, ahlaklı, insanlara faydalı, sevgi dolu insanları tercih etmeliyiz. Kötü arkadaştan, nefsinin kölesi olmuş insanlardan, sapkın toplumlardan uzak durmalıyız. Dost ve arkadaş seçerken onların güzel ahlaklarının yanında, akıllı, cömert, sadık, güvenilir ve iyi huylu olmalarına da dikkat edilmelidir.

Hz. Mevlâna bir rubaisinde: “Birlikte oturduğun dostlarla bir gönül topluluğuna eremezsen, onlar senden su ve toprak sıkıntısını gidermezse, öyle dostlarla düşüp kalkmaktan vazgeç! Yoksa kerem sahibi kimseler sana canlarını helal etmezler.” derken; başka bir rubaisinde insanlara dostluğun gerekleriyle ilgili mesajlar veriyor: “Dostlar, dostlar! Birbirinizden ayrılmayın! Başınızdan kaçamak hevesleri atın! Mademki hepiniz birsiniz, ikilik havası çıkarmayın. Vefa Sultanı emrediyor: ‘Vefasızlık etmeyin!”

Bir hadis-i şerifte ise “Yalnız bulunmak, kötü arkadaşlarla bulunmaktan; Salihlerle arkadaşlık, yalnızlıktan hayırlıdır.” buyrulmuştur.

“Ey gönül! Dostun hayalinin nakşı bizimle beraber oldukça, bizim için bütün ömür bir temaşadır” demiş, Hz. Mevlâna bir rubaisinde. Bir dostun hayali bile insanın hayatına neşe ve anlam katar.
Kaçımız böyle bir dosta sahibiz ve kaçımız böyle bir dostuz acaba? Aradığınız dostu ve dostluğu, sizi kötü yola sevk edebilecek; Allah’a uzak, kötü yerlerde vakit geçiren insanlarda bulamazsınız. Aradığınız dostluğu Allah’a yakın insanlarda, bu insanların derinliklerine inerek bulabilirsiniz.

Tüm toplumlarda huzurlu, mutluluk düzeyi yüksek bir hayatın güvencesi; arkadaşlık ve dostluk bağlarıdır. Hayatımızın her döneminde çeşitli arkadaşlıklar ve dostluklar kurarız. Bu dostluk ve arkadaşlıklar sayesinde birbirimize destek olur, hayatın zorluklarına karşı mücadele ederiz. Dostluk ve arkadaşlık kavramları, bu dünyada daha rahat ve yüksek mutluluk düzeyi ile yaşamamızı sağlayan bir güçtür.

Atalarımız “Bana arkadaşını söyle sana kim olduğunu söyleyeyim.” diyerek, arkadaşlarımızı seçerken son derece dikkatli olmamız gerektiğini belirtmişlerdir. İnsanı doğru ve güzel olana iyi arkadaşlar ve dostlar götürür, kötüler ise yanlış yola saptırır.

Ayrıca, sağlam temeller üzerine kurulmuş dostluklar ve arkadaşlıklar, toplum düzeninin sağlam temellere dayanmasını da sağlar. Dostluk ve arkadaşlık değerleri yüksek olan insanların yaşam kaliteleri de yüksek olur.

Teşvik edilecek ve sakınılacak dostluklar

Samimi olanla dostluk, değişmez olanla dostluk ve bilgisini kullanmayı bilenle dostluk teşvik edilmesi gereken dostluklardır. Samimi olmayanlarla dostluk, yaltakçılarla dostluk, gereksiz ve boş konuşanlarla dostluk ise zararlı olan dostluklardır.
Samimi insanlarla kuracağımız dostluk, kötü ve art niyetli duygulardan, düşüncelerden arınmış, sevgi, saygı, güven gibi duygulara dayandırılmıştır. Bu tür dostlarla hayatımız güç kazanır.

Bizim için değişmez olan insanlar vardır. Bu insanlar bizim bir parçamız gibidir. Bizden uzaklaşmaları, dişli bir mekanizmanın bir dişlisini kaybetmesi gibi etki yapar hayatımızda.

Samimi olmayan insanlarla yapılan dostluklarda riyakârlık ve çıkarcılık hâkimdir. Sahte güven ve sevgi gösterileri, zorluklarla karşılaşıldığında tersine döner ve bizi yaralar.

Yaltakçı olanlarla zaten hiçbir zaman dostluk ve güven ortamı oluşmaz. Çünkü bu tür insanlar dostluk kisvesiyle çıkar peşindedir. Yaptıkları hesaplar hep tek taraflı ve kişiseldir. Gereksiz ve boş konuşurlar, vaktinizi çalar, sizi diğer insanlardan uzaklaştırırlar. Siz ise sadece bu insanların gevezeliklerine dinleyicilik yaparsınız. Bedelini ise geri getiremeyeceğiniz zamanınızla ödersiniz.

Aşağıdaki soruların cevapları, dostlarınız ve sizin için yeni duygular oluşturacaktır.

•Onlarla niçin dost oldum?

•Beni onlarla yakınlık kurmaya iten duygular nelerdi?

•Dostum olan kişi için ben de bir dost muyum?

•Size göre dostu olmayanın dünyada sahip olduğu şey nedir?

•Hangi sevinç ve mutluluk seviyesi kavuşan iki dostun sevinciyle boy ölçüşebilir?

•Hangi ölüm bir dost kaybetmekten daha acıdır?

•Dostluğun olmadığı yerde insanca değerler gelişebilir mi?

İmam-ı Gazali Hazretlerinin nasihatleri

Ey oğul! İki çeşit dost ve kardeş vardır. Birisi, başına bir bela geldiği zaman seni korur; diğeri mutluluk ve ikbal günlerinde senin dostundur.

Belâ gelip ikbalden düştüğünde, dostluk yüzünü gösteren kardeşi, hakiki kardeş ve dost bil, dostluğunu korumaya çalış. Saadet günlerindeki dosta pek güvenme. Sıkıntılı günlerinde dostluk bağını uzatmıyorsa, onu düşmanların düşmanı bil.

Ayrıca şu insanlarla dostluk ve arkadaşlık edilmemelidir:

• Yalancı ile dostluk ve arkadaşlık yapmayın! Çünkü sizi sürekli aldatır. Doğruyu yanlış, yanlışı ise doğru gibi gösterir. Sizi iyilikten, doğruluktan, hak ve adaletten uzaklaştırır.

• Ahmak insanlarla dostluk ve arkadaşlık yapmayın! Çünkü size yardım etmek isterken size zarar verir.

• Cimri insanlarla dostluk ve arkadaşlık yapmayın! Çünkü o sizin fazlaca ihtiyaç duyduğunuz bir zamanda, yardımı sizden esirger.

• Korkak insanlarla dostluk ve arkadaşlık yapmayın! Çünkü sizi ele verir, tehlike anında sizi yalnız bırakarak kaçar.

• Fasıklarla dostluk ve arkadaşlık etmeyin! Çünkü o da sizi bir lokma yemek için veya daha azına feda edebilir.

Dostluk, çıkarların ötesinde bir duygudur. İki insanın gerçek manada dost olabildiği yerde uygarlık vardır. İki insanın bile dost olamadığı bir yerde ise aklın bulabildiği en iyi düzen de kurulsa uygarlık yoktur.

Bu dünyayı seninle sevmişim ben
Benim sensiz bu dünya nemdir ey dost

diyor, isimsiz bir ozanımız.

Eskilerin, eskimeyen şu sözleri ne güzeldir:

•Bana arkadaşını söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim.

•Üzüm üzüme baka baka kararır.

•Gül, güller arasında yeşerir.

•İyi arkadaş insanı cennete, kötü arkadaş da cehenneme götürür.

Evet, her insan dostlarından ve arkadaşlarından iyi yada kötü bir şeyler alır. Öyle ise bizler kendilerinden iyi şeyler alacağımız insanlarla dostluk ve arkadaşlık kurmalıyız.

NİYAZİ F. ERES