Dönen Varlıklara Ait Dönemsonu İşlemleri

Dönen Varlıklara Ait Dönemsonu İşlemleri


• Dönem sonu işlemlerinin say›m, değerleme ve envanter kayıtları şeklinde bir sıra izlediğini biliyoruz. Buna göre, önce kasadaki para mevcudu sayılarak, ayrıntılı bir şekilde belirlenir. Sonra, bulunan kasa mevcudu ile Kasa Hesabı’nın borç kalanı karşılaştırılır. Bunun sonucunda üç durumla karşılaşılabilir.

1. Kasadaki para mevcudu ile Kasa Hesabı’nın kalanı aynı tutardadır. Bu durumda hesap kalanı bilançoda aynen görünecektir. Başka bir işleme gerek yoktur.

2. Kasadaki para mevcudu Kasa Hesabı’nın kalanından azdır. Bu durumda kasa noksanı vardır. Bu noksanlık (fark) bir geçici hesaba (Sayım ve Tesellüm Noksanları) borç kaydedilirken, Kasa Hesabı’na alacak kaydedilir.

3. Kasadaki para mevcudu Kasa Hesabı’nın kalanından fazladır. Bu durumda Kasa Hesabı’na fark kadar borç kaydedilirken, bir geçici hesaba (Sayım ve Tesellüm Fazlaları) alacak kaydı yapılır.

• Kasa noksanlığı veya fazlalığı durumlarında farkın nereden kaynaklandığı araştırılır, bulunan nedene bağlı olarak gerekli düzeltme kayıtları yapılır. Makul bir süre içinde, bu farkların nedenleri bulunamazsa, geçici hesaba kaydedilen "kasa noksanı" dönem giderlerine, "kasa fazlası" ise dönem gelirlerine eklenmek üzere hesaba katılır.

Dönem sonunda Alınan Çekler Hesabı ile sayım sonunda bulunan çek mevcudu arasında fark olursa, bu fark için ne yapılır?

• Dönem sonunda çekler de, kasada olduğu gibi sayılıp kontrol edilir ve Alınan Çekler Hesabı’nın borç kalanı ile karşılaştırılır. Hesap kalanı ile henüz tahsili beklenen mevcut çeklerin tutarı farklı olursa; fazla ya da noksan olması durumuna ve bu farkın nedenine göre gerekli düzeltme kayıtları yapılır. İşletmenin Bankalar Hesabı ile işletmenin dönem sonunda bankalardan talep ederek aldığı banka hesap özetlerinin karşılaştırılmasında hangi durumlarla karşılaşılabilir ve karşılaşılan duruma göre hangi işlemler veya kayıtlar yapılır?

• Eğer işletme, dönem içinde birden çok banka ile mevduat hesabı ilişkisinde bulunmuş ise, önce her bir bankadaki mevduatın izlendiği yardımcı hesaplar ile "Bankalar" ana hesabı karşılaştırılır. Bunlar arasında uygunluk sağlandıktan sonra, Bankalar Hesabı’nın yardımcı hesapları ile her bir bankadan gönderilen hesap özetleri karşılaştırılır ve varsa farkları giderecek kayıtlar yapılır. Gerçekleşen bütün işlemler hesaplara eksiksiz geçirilmiş olsa bile, genellikle dönem faizlerinden kaynaklanan farklarla karşılaşmak olasıdır. Mevduat hesabına tahakkuk eden faizler; Bankalar Hesabına borç, Faiz Gelirleri Hesabına alacak kaydıyla muhasebeleştirilir. Dönem sonunda Menkul Kıymetler grubunda yer alan Hisse Senetleri Hesabı, Özel Kesim Tahvil,

Senet ve Bonoları Hesabı ve Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları Hesabı kalanları ile bu değerlere ait sayım ve değerleme sonuçları karşılaştırıldığında hangi durumlarla karşılaşılabilir ve karşılaşılan duruma göre hangi işlemler veya kayıtlar yapılır?

• Dönem sonunda hisse senedi, tahvil vb. menkul kıymetlerin mevcut ve tam olup olmadıkları sayılıp kontrol edilir ve alış bedelleriyle ait oldukları hesap kalanları karşılaştırılır. Noksanlık veya fazlalık varsa, gerekli düzeltme kayıtları yapılır. Menkul kıymetlerin borsa rayici ile değerlenmesi durumunda, borsa rayicinin alış bedelinden düşük olması halinde, aradaki fark kadar karşılık ayırmak suretiyle gider yazılır. Dönem sonunda Alıcılar Hesabı ile Alacak Senetleri Hesabının envanter işlemleri nasıl yapılır?

• Alacaklar ile ilgili envanterin ilk aşamasında, eğer işletmede kullanılıyor ise, yardımcı (her bir müşteriden alacağın izlendiği) hesaplarla ana hesap karşılaştırılır ve uygunluğu sağlanır. Daha sonra borçlularla doğrulama yoluyla, hesapların mevcut

alacakları doğru olarak göstermesi sağlanır. Tahsili şüpheli duruma düşen alacaklar varsa, bunlarla ilgili kayıtlar yapılır.

• Alacak senetlerinin tasarruf (peşin) değeriyle değerlenmesi durumunda; nominal değerle peşin değer arasındaki fark Reeskont Faiz Gideri Hesabı’na borç, Alacak Senetleri Reeskontu Hesabı’na alacak kaydıyla muhasebeleştirilir. Dönem sonunda sayım sonucu bulunan mal mevcutları ile Ticari Mallar Hesabı arasında fark olursa, bu fark ve ticari mal hareketleri ile ilgili diğer hesaplar için hangi işlemler ve kayıtlar yapılır?

• Dönem sonunda stoktaki mallar veya satılan mallar ile ilgili değişik durumlarla karşılaşılabilir. Mal, hareketlerinin sonucu, işletmenin esas faaliyet konusunun sonucu olarak ortaya çıkması ve işletme yönetiminin başarısını değerlemek temel ölçütlerden

birisi olması nedeniyle, mal ile ilgili envanter işlemleri büyük önem taşır.

• Mal hareketlerinin izlenmesinde genellikle "aralıklı" veya "devamlı" envanter yöntemlerinden birisi kullanılır. Her iki yöntemde hesaplardan elde edilen bilgiler farklı olur. Aralıklı Envanter Yöntemi’nde satılan malların maliyeti ile ilgili kayıtlar dönem içinde yapılmaz, dönem sonunda stoktaki mal mevcuduna bağlı olarak, bir defada yapılır. Devamlı Envanter Yönteminde ise her satış işleminde satılan malların maliyet kaydı da yapılır. Dönem sonunda satışların maliyetiyle ilgili ayrıca bir kayıt yapmak gerekmez. Esasen iki kayıt yöntemi arasındaki temel fark da budur.

• Dönem sonu işlemlerinin amacı, Ticari Mallar Hesabı’nın borç kalanı ile stokta mevcut malların maliyet bedelini eşitleyerek bunun bilançoda "mevcut mal" olarak görünmesini sağlamak ve mal hareketleriyle elde edilen "brüt satış hasılatı" ile bu hasılatı elde etmek için katlanılan giderleri; "satışların maliyetini" karşılaştırarak "brüt mal satış karı veya zararı" bilgisine ulaşmaktır.

• Bu ünite kapsamında, bu amacı tüm dönen varlıkların gerçeğe en uygun değerleriyle bilançoda gösterilmesini sağlamak şeklinde özetleyebiliriz