Özkaynaklar

Özkaynaklar


• Öz kaynak (öz sermaye), işletme sahip veya ortaklarının işletmeye yapmış oldukları sermaye yatırımlarının tutarını gösteren ödenmiş sermaye ile sermaye yedekleri, kar yedekleri, geçmiş yıllar karları ve dönem net karını kapsar. E¤er varsa, geçmiş yıllar zararları ve dönemin zararı öz sermayeden düşülür.

• Tekdüzen Hesap Planında öz kaynaklarla ilgili bazı hesaplar şunlardır:

500 Sermaye

501 Ödenmemiş Sermaye (-)

520 Hisse Senedi İhraç Primleri

522 Maddi Duran Varlıklar Yeniden Değerleme Artışları

523 İştirakler Yeniden Değerleme Artışları

540 Yasal Yedekler

541 Statü Yedekleri

542 Olağanüstü Yedekler

590 Dönem Net Karı

591 Dönem Net Zararı (-)

Ödenmiş sermaye, tek şahıs işletmelerinin ve ticaret şirketlerinin muhasebe kayıtlarında ne şekilde görülür?

• Ödenmiş sermaye, ortakların şirkete koymayı taahhüt ettikleri esas sermayeden ödemiş oldukları tutarı ifade eder. Buna göre; ödenmiş sermaye, esas sermaye ile ödenmemiş sermaye arasındaki fark olmaktadır. Sermaye ile ödenmemiş sermaye için ayrı hesaplar bulunmasına karşın, ödenmiş sermaye adını taşıyan bir hesap yoktur.

• Sermaye, işletme sahibi ya da ortakların işletmenin kuruluşunda koymayı taahhüt ettikleri (üstlendikleri) sermaye paylarının toplamını ifade eder. Tek kişi işletmelerinde kuruluş sermayesi, işletme sahibinin işletmeye koyduğu varlıklar ile (varsa) borçları arasındaki farktan oluştuğundan bu tutar "500 Sermaye Hesabı" nın alacağına kaydedilir. Ticaret şirketlerinde ortakların taahhüt ettikleri sermaye tutarı "501 Ödenmemiş Sermaye Hesabı" nın borcuna, "500 Sermaye Hesabı" nın alacağına kaydedilirken, sermaye taahhütlerini yerine getirmeleri halinde "501 Ödenmemiş Sermaye Hesabı" alacaklandırılır.

Sermaye yedekleri hangi nedenlerle meydana gelir?

Bu yedeklerle ilgili muhasebe işlemleri nelerdir?

• Bir öz sermaye unsuru olan sermaye yedekleri şu nedenlerle meydana gelebilir:

- Anonim şirketlerde çıkarılan hisse senetlerine nominal değerinden daha yüksek değerle satılması (ihraç primleri)

- Varlıkların yeniden değerlemesi (yeniden değerleme artışları).

• Sermaye arttırımına giden anonim şirketlerin nominal bedelin üzerinde bir fiyat üzerinden hisse senedi çıkarması durumunda ihraç fiyatı ile nominal bedel arasındaki fark "520 Hisse Senedi İhraç Primleri Hesabı" nın alacağına kaydedilir.

• Maddi duran varlıkların yeniden değerleme sonrası net aktif değerlerindeki artışlar "522 M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları Hesabı" nın alacağına kaydedilir.

• Yukarıda sözü edilen üç hesap da öz kaynak (öz sermaye) hesaplarıdır.

Kar yedekleri denilince ne anlaşılmalıdır?

Ne tür kar yedekleri vardır?

• Kar yedekleri net karın, öz sermaye yapısını sağlam tutmak, işletmenin devamlılığını ve gelişmesini ve ortaklar ile alacaklıların haklarının korunmasını sağlamak ve öz sermayede faaliyet sonunda doğabilecek azalışları (zararları) karşılamak amacıyla dağıtılmayarak işletmede alıkonulan kısmıdır.

• Öz sermayenin bir unsuru olan kardan yedek ayrılması sermaye şirketleri için söz konusudur. Yedekler Türk Ticaret Kanunu, şirket ana sözleşmesi ve genel kurul kararlarına göre ayrılır; ayrılış nedenlerine göre de yasal yedekler, statü yedekleri ve olağanüstü yedekler adlarını alırlar.

Dönem net karı ya da zararı nedir ve ne şekilde muhasebeleştirilir?

• İşletmenin tüm gelir ve gider hesapları "690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı" na devredilerek kapatıldıktan sonra söz konusu hesap alacak kalanı verirse, bu kalan işletmenin vergi öncesi karını oluşturur. İşletmenin vergi mükellefi olması halinde vergi karşılıkları düşülür. Sonuçta vergi sonrası kar, "590 Dönem Net Karı Hesabı" nın alacağına aktarılır.

• İşletmenin tüm gelir ve gider hesapları "690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı" na aktarıldıktan sonra bu hesap borç kalanı verirse, faaliyet dönemi zararla sonuçlanmış demektir. Zarar nedeniyle vergi ödenmesi gerekmeyeceğinden vergi karşılığı düşülmeyerek, zarar tutarı "591 Dönem Net Zararı Hesabı" nın borcuna aktarılır.