İstikbal-i kıble

İstikbal-i kıbleSual: Namazın şartlarından olan istikbal-i kıble ne demektir?
CEVAP
Namazı Kâbe’ye karşı kılmak demektir. Mekke’de bulunan Kâbe binasının istikametine Kıble denir.

Sual: Kıble, Kâbe’nin binası mıdır?
CEVAP
Hayır, kıble Kâbe’nin arsasıdır. Yani, yerden Arşa kadar, o boşluk kıbledir. Bunun için deniz ve kuyu diplerinde, yüksek dağlarda ve uçaklarda, bu cihete doğru namaz kılınır. Göz sinirlerinin çapraz istikameti arasındaki açıklık Kâbe’ye rastlarsa, namaz sahih olur. Bu açı 45 derece kadardır.

Sual: Kıbleden kaç derece sapılırsa namaz caiz olur?
CEVAP
Yaklaşık 45 derecedir. Hastalık sebebiyle ve hırsız korkusu ile kıbleden çok ayrılmak da caizdir.

Sual: Hastalık, malın çalınma tehlikesi, yırtıcı hayvan tehlikesi, düşman görme tehlikesi varsa, vasıtadan inince, tekrar binemeyecekse, iki namazı [öğle ile ikindiyi ve akşam ile yatsıyı, üç mezhepten birini taklit edip] cem ederek de kılamayan ne yapar?
CEVAP
Namazını gücü yettiği tarafa doğru yönelerek kılar.

Sual: Vapurda, trende ve uçaklarda kıbleye dönmek şart mıdır?
CEVAP
Evet.

Sual: Kıbleyi bilmeyen kimse, araştırıp namaz kılsa, daha sonra kıldığı istikametin kıble ciheti olmadığı anlaşılsa, namazı iade etmesi gerekir mi?
CEVAP
Kıbleyi bilmeyen kimse, kendisi araştırır, zannına göre karar verdiği cihete doğru kılar. Sonradan yanlış olduğunu anlasa bile namazını iade etmez. Çünkü kıble ve namaz vakitleri fazla zan ile kabul olur. (El-ihtiyar)

Sual: Bir kimse, araştırmadan kıbleye doğru kılmış olsa namazı sahih olur mu?
CEVAP
Kıble cihetini bilmeyen kimse, bir bilene sormadan veya kendi araştırmadan namaz kılarsa, kıbleye rastlamış olsa bile namazı kabul olmaz. (El-ihtiyar)

Sual: Bir kimse kıbleyi araştırarak namaza durup bir rekat kıldıktan sonra, salih biri gelse, "Yanlış durmuşsun" diyerek eli ile kıbleye döndürse, namazı sahih olur mu?
CEVAP
Evet, namaz sahihtir.

Sual: Kıbleyi bulmak için Türkiye’de pusulanın güneyi göstermesi kâfi midir?
CEVAP
Bir yerin, pusula doğrultusu ile hakiki kutup doğrultusu arasındaki açıya, sapma açısı denir. Her yerin sapma açısı başka başkadır. Bir yerde kıble ciheti (yönü), pusula ile bulunurken, kıble açısına, sapma açısını eklemek veya duruma göre çıkarmak gerekir. İstanbul’un sapma açısı takriben + 3, kıble açısı ise 28 derecedir. Bunun için, İstanbul’da pusula ile anlaşılan güney yönünden 28 + 3 = 31 derece doğuya dönünce, kıbleye dönülmüş olur.

Erzurum’un kıble açısı + 4 derecedir. Sapma açısı da yaklaşık -4 derecedir. Şu halde, pusulanın gösterdiği güney yönü tam kıble istikameti olur.

Trabzon, Rize, Gümüşhane, Bayburt, Erzincan, Elazığ, Bingöl, Diyarbakır, Mardin, Urfa gibi şehirlerde de, pusulanın gösterdiği güney yönü, çok az bir farkla kıble istikameti olur. Bu kadar farkın da, zararı olmaz.

Sual: Kıbleye karşı ayak uzatmak, ya da ihtiyaç gidermek için mahzurlu olan kıble açısı ne kadardır?
CEVAP
Göz sinirlerinin çapraz istikameti arasındaki açıklık, Kâbe’ye rastlarsa, Hanefi ve Maliki’de namaz sahih olur. Bu açı takriben 45 derecedir.

Sual: Vasıta veya uçak, otobüs hangi yöne giderse o yer kıble mi sayılır?
CEVAP
Hayır, yine kıbleye dönmeye çalışmak gerekir.

Sual: Namazda niyet ederken, kıble yönünü ve vaktin girdiğini düşünmeli midir?
CEVAP
Kıbleye döndüğümüzü biliyorsak mesele yok. Yani seccadeyi başka tarafa sermiş olsalar, böyle serilmeyecekti diyebiliyorsak kıbleye dönmüş sayılırız. Vaktin girdiğini de bilmek gerekir. Bilmeden rastgele namaz olmaz.

Tam İlmihal’de diyor ki:
Kıble cihetini bilmeyen kimse, araştırmadan kılarsa, kıbleye rastlamış olsa bile, namazı kabul olmaz. Fakat, rastlamış olduğunu, namazdan sonra öğrenirse kabul olur.

Kıbleyi araştırıp da, karar verdiği cihete kılmazsa, rastladığını anlasa bile, tekrar kılması lazım olur.

Sual: Tam İlmihal’de, (Kıble yönünü bilmeyen kimse, araştırmadan kılarsa, kıbleye rastlamış olsa bile, namazı kabul olmaz. Fakat, rastlamış olduğunu, namazdan sonra öğrenirse kabul olur) deniyor. Bu kısmı anlayamadık.
CEVAP
Araştırma yapmadan kıldığı için namazı kabul olmuyor.
Sonra kıbleye kıldığını öğrenince namazı kabul oluyor. Öğrenmezse kabul olmuyor. Ne tarafa kıldığı bilinmediği için kabul olmuyor. Öğrenince ne tarafa kıldığı biliniyor.

Abdestli bir kimse, abdestli olup olmadığını bilmese, namaz kılsa kabul olmaz. Çünkü abdesti olduğunu bilmiyor. Ama abdestli olduğunu hatırlarsa namazı kabul olur.

Sual: İnşaat yapıyoruz, WC kıbleden ne kadar dönük olmalı?
CEVAP
En az 45 derece. 90 olursa en iyisi.

Sual: Dünyada namaz kılınırken kıbleye dönülür. Fezada nasıl olur? Mesela Amerika Mars'a astronot yolladı içlerinde Müslüman olanlar da var. Onlar Mars’a ulaştıklarında orada 6 ay kaldılar, bu sırada namaz kılmayı isteyen bir astronot nereyi Kıble olarak almalı? Namaz saatlerini nasıl ayarlamalı?
CEVAP
Dünyaya doğru dönünce kıbleye dönülmüş olur. Ellerindeki aletlerle dünyanın ne tarafta olduğunu bilirler. Bilmediklerini kabul edelim, o zaman da dünyanın ne tarafta olduğunu tahmin ederler zannettikleri yöne doğru kılarlar.

Namaz vakitleri güneşe göre ayarlanır. Marsa gidebilen, teknik imkan ve bilgiye sahip bu insanların güneşe göre namaz vakitlerini de tayin etmeleri zor olmaz. Marsa gidebiliyorsa namaz vakitlerini de hesaplayabilir.

Sual: Tam İlmihal’de, abdestin sünnetleri bildirilirken, (Abdest aldığı kabı dolu bırakmaktır. İbriğin ağzını kıbleye karşı durdurmalıdır. Yolcu, kıble cihetini, ibriğin ağzına bakarak kolayca anlar) deniyor. Şimdi ibrikle abdest alınmıyor, hem alınsa bile, çocuklar başka yöne çeviremez mi?
CEVAP
Eskiden köylerde misafir odaları bulunurdu. Yabancı birisi gelince yani bu misafir doğru oraya giderdi. Orada yatakları da hazır idi. Muhtar onların yemeğini verirdi. Köy bekçisi bu işle vazifeli idi. Seccade de kıble istikametine serilirdi. Bazı odalarda şu yazı asılı olurdu:
Ey misafir kıl namazı, kıble şu canipte [yönde]dir,
İşte leğen, işte ibrik, peşkir [havlu] ise iptedir.

Yani kıbleyi gösteren alametler var idi. Şayet kıblede tereddüt ederse birisine sorabilirdi.

Sual: Helada kıbleye karşı dönmenin dini hükmü nedir?
CEVAP
Helada ve kırda abdest bozarken kıbleye önünü ve arkasını dönmek mekruhtur. Unutulursa, üstünü kirletmek tehlikesi varsa veya başka bir mazereti varsa, kıbleye önünü veya arkasını dönmek mekruh olmaz. (Hidaye)

Küçük çocukları kıbleye karşı tutarak abdest ettirmek, tutan büyüğe mekruh olur.

Sual: Türkiye takviminde kıble saati diye bir şey var. Bu nedir?
CEVAP
Her şehir için gösterilen Kıble Saati Vakti'nde, güneşe doğru yüzünü dönen kimse, Kâbe yönüne dönmüş ve o yerin kıblesini bulmuş olur.

Kıbleye saygı
Sual: Otururken arkamızı kıbleye gelecek şekilde oturmak veya kıbleye karşı ayak uzatmak caiz midir? Eski camilerde vaaz kürsüsünün arkası kıbleye gelmiyordu, yeni camilerde arkaya gelecek şekilde yapılıyor. Bu uygun mudur?
CEVAP
Muteber din kitaplarımızdaki bilgiler şöyledir:
1- Yatarken ve otururken, kıbleye karşı ayak uzatmak mekruhtur.
2- Mushaf’a karşı ayak uzatmak mekruhtur. Mushaf yüksekteyse mekruh olmaz.
3- Tuvalette kıbleyi öne veya arkaya getirmek mekruhtur.
4- Mushaf’ı kıbleye karşı oturarak okumak sünnettir.
5- Ezanı başından sonuna kadar, kıbleye karşı okumak sünnettir.
6- Her zaman otururken, kıbleye karşı oturmak sünnettir. Bir hadis-i şerif meali:
(Her şeyin en güzel ve en uygun bir şekli vardır. Oturma şeklinin en güzeli de, kıbleye karşı oturmaktır.) [Ebu Davud]

Bunların istisnaları da vardır:
İmamın, oturduğu yerde kıbleye karşı kalması mekruhtur. Cemaate dönmesi veya sağa, sola dönüp oturması lazımdır. Kabir ziyaret ederken, kıbleyi arkada bırakıp, meyyitin yüzüne karşı oturup selam vermek müstehabdır. (İhya)

Araştırmadan kıbleye dönmek
Sual: Kıbleyi araştırmadan namaz kılan, sonra da kıbleye isabet ettiğini anlarsa namazı sahih olur mu?
CEVAP
Bir kimse, camilere bakmadan, bilen birine sormadan ve araştırma yapmadan namaz kılarsa, kıbleye rastlamış olsa bile, namazı kabul olmaz. Fakat rastlamış olduğunu, namazdan sonra öğrenirse sahih olur. Namaz arasında, öğrenirse sahih olmaz. Kıbleyi araştırıp da, karar verdiği yöne kılmazsa, rastladığını anlasa bile, tekrar kılması gerekir.

Kıbleyi araştırmak
Sual: Kıbleyi bilmeyen, kâfir ve fasıklara sorup öğrenebilir mi?
CEVAP
Cami bulunmayan, hesap, yıldız, pusula gibi şeylerle de anlaşılamayan yerlerde, kıbleyi bilen, salih müslümanlara sormak gerekir. Kâfirlere, fasıklara ve çocuklara sorulmaz. Bunlara yönleri anlamak için güneşin ne taraftan doğduğu ve battığı sorulabilir. Böylece kendi araştırır. Karar verdiği yöne doğru kılar. Sonradan, yanlış olduğunu anlarsa, namazı iade etmez.