Aşı Tedavisi (immunoterapi)

Allerjik hastalıklar kalıtsal yani genetik kökeni olan hastalıklardır. Bilinen hiçbir tedavi allerjik genetik yapıyı ortadan kaldıramaz. Ancak, immunoterapi allerjik şikayetleri başlatan en önemli etken olan allerjenlere karşı duyarlılığı büyük oranda azaltabilir. Aşı tedavisi bilgi ve tecrübe gerektirir. Tedavinin EMNİYETLİ ve BAŞARILI olması için, allerji testlerinin uygulanması, aşı kararının verilmesi, planlanması ve sürdürülmesi mutlaka bu konuda ihtisas sahibi olan hekimler, yani ALLERJİ uzmanları ya da bu konuda deneyimi olan Klinik İmmünoloji uzmanları tarafından yapılmalıdır.

İmmunoterapi nedir ? Allerjik rinit, bronşiyal astım ya da arı allerjisi olanlarda, hastanın duyarlı olduğu allerjenlerin gittikçe artan dozlarda enjekte edilmesidir. Amaç, hastanın allerjik olduğu maddelere karşı duyarlılığını azaltmak ve allerjik şikayetleri önlemektir. İmmunoterapi kimlere uygulanır ? İlaç tedavilerinden yeterli oranda fayda görmeyen, şikayetleri yılboyu devam eden, ilaçları çeşitli nedenlerle kullanamayan ya da ilaca bağlı yan etkilerin gözlendiği ve aşı uygulanmasına engel bir başka sağlık sorunu olmayan hastalara uygulanır. İmmunoterapi nasıl etki eder ? İmmunoterapide kullanılan aşılar hastanın bağışıklık sistemine, duyarlı olduğu allerjenlere karşı "allerjik yanıt vermemelerini" öğretir. İmmunoterapinin yan etkileri var mıdır ? Enjeksiyonlardan hemen sonra bazen allerjik reaksiyonlar görülebilir. En sık gözlenen enjeksiyon yerinde kızarıklık ve şişlik oluşmasıdır.

Çok daha nadir olarak ta vücutta kızarıklık ve şişlik, nefes darlığı, öksürük gibi bulguların ortaya çıktığı şiddetli reaksiyonlar görülebilir. Bu reaksiyonlar genellikle enjeksiyonu takiben 20-30 dakika içinde geliştiğinden, hastaların aşıdan sonra uygulama yapılan yerde en az 30 dakika beklemesi gereklidir. Bu reaksiyonlar ivedi olarak tedavi edilir ve ortadan kaldırılır.

İmmunoterapinin bilinen başka bir yan etkisi yoktur.

Gebelikte immunoterapi uygulanır mı? Gebelik sırasında yeni bir immunoterapi programına başlanmaz. İmmunoterapi enjeksiyonları devam ederken hamilelik gelişen hastalarda ise, sorunsuz süren bir immunoterapi programına doz artırımı yapmadan devam edilebilir. İmmunoterapiye bağlı bebekte anormallik gelişmesi diye bir durum sözkonusu değildir. ANCAK, bu konuda çoğu merkezin genel yaklaşımı (gelişebilecek bir sistemik reaksiyon ve onun tedavisinde kullanılması gereken ilaçlar vs gibi durumlar gözönüne alınarak) gebelikte immunoterapinin kesilmesi gibi emniyetli bir yolun seçilmesidir. İmmünoterapide hastaların uyması gereken kurallar nelerdir? Aşıların faydalı etkileri en erken 12-18 ay içinde ortaya çıkmaya başlar. Bu nedenle özellikle ilk aylarda hastaların allerjilerine yönelik ilaç tedavilerine de devam etmeleri gereklidir.

Hastalar enjeksiyon için geldiğinde; bir önceki enjeksiyon sonrasındaki saatlerde sorun olup olmadığını, halen herhangi bir şikayetleri olup olmadığını doktorlarına ifade etmelidirler. Enjeksiyondan sonraki ilk saatlerde aşırı fiziksel aktivite ve sıcak banyo yapılmamalıdır. Herhangi bir nedenle başka bir hekim tarafından başlanmış olan "allerji dışı" ilaçlar hekime bildirilmelidir. Enjeksiyondan sonra en az 30 dakika süre ile enjeksiyon yapılan merkezden ayrılmamalıdır. Enjeksiyonlar nerede uygulanmalıdır?

İmmunoterapi enjeksiyonları mutlaka bu konuda ihtisas sahibi olan hekimler, yani ALLERJİ uzmanları ya da bu konuda deneyimi olan Klinik İmmünoloji uzmanları kontrolünde ve reaksiyon geliştiğinde acil tedavilerin uygulanabileceği merkezlerde, deneyimli sağlık personelince yapılmalıdır. Aşılar kesinlikle evde ya da iş yerinde yapılmamalıdır. Bu çok hatalı bir davranıştır.

Aşıların içinde ne var?

Aşıların içinde, sadece deri testleriyle hastanın allerjik olduğu allerjenler (polenler veya ev tozu akarları gibi) vardır.

Aşılar özel tekniklerle ve steril şartlarda hazırlanmaktadır. Tedavinizde Sağlık Bakanlığı tarafından onaylı ve ruhsatlandırılmış aşılar kullanılmaktadır. İmmünoterapi ile birlikte ilaç tedavisine devam edilecek mi? İmmunoterapiye başlar başlamaz allerjik şikayetlerin kaybolmasını beklemek doğru değildir. Çünkü bu tedavinin faydalı etkileri en erken 6 ay-1 yıl içinde ortaya çıkmaya başlar. Bu nedenle özellikle ilk aylarda hastaların allerjilerine yönelik ilaç tedavilerine devam etmeleri gereklidir. Aşı tedavisine başlandı diye ilaçları birden kesmek, allerji şikayetlerinin şiddetlenmesine neden olacaktır.

Allerji ilaçlarına ne kadar süreyle ve hangi dozlarda devam edileceği size bildirilecektir. İmmunoterapiden ne oranda fayda göreceğim tedavi öncesinden belli midir ? Bu değişik faktörlerin bir arada bulunmasına bağlıdır. Deneyimli bir Allerji Uzmanı, tedaviye başlamadan önce bu faktörleri ayrıntılı olarak değerlendirir ve daha sonra aşı kararını verir. Allerji testi ile allerjik olduğu tespit edilen herkese aşı başlamak modern allerji bilimine uygun değildir. Ancak ne yazık ki deneyimsiz ellerde bu tür uygulamalar sıklıkla gerçekleşmektedir. İmmunoterapinin etkili olup olmadığı nasıl değerlendirilir ?

Aşı tedavisinin faydalı olup olmadığına, belli aralıklarla hastanın allerjik şikayetleri derecelendirilerek, aşı öncesi dereceler ile karşılaştırılmasıyla karar verilir. Bunun dışında bilinen daha faydalı bir yöntem yoktur. Belli aralıklarda allerji deri testleri veya kan tetkiklerinin tekrar yapılması SADECE arı allerjisi için yapılan immunoterapilerde faydalıdır. İmmunoterapi ne kadar süreyle uygulanır ?

Aşılar ortalama 4 yıl süreyle uygulanır. Bu her hasta için standart değildir. Gerekirse daha uzun süreler uygulanabilir. Bunun herhangi bir zararı yoktur. ANCAK, bir hasta ortalama 18 ay süreyle aşılardan hiç fayda görmemiş ise, o tedaviye devam edilmesi uygun değildir. İmmunoterapi enjeksiyonları hangi aralıklarla yapılır ?

Tedavinin başlangıcında haftada 1 veya 2 gibi sık aralıklarla uygulanır. Belli bir doza gelindiğinde (idame dozu) bu süre uzar, haftada bir, onbeşgünde bir, ayda bir gibi aralıklara sırasıyla geçilir.

SIKLIKLA SORULAN DİĞER BAZI SORULAR VE CEVAPLARI:

İmmunoterapi hakkında bazı hastaların ve hekimlerin yanlış düşünce ve bilgileri vardır. Sık karşılaştığımız bu “endişeli” sorulara birkaç örnek vermek gerekirse:

Aşıların için de kortizon var mı?

Hayır.

Aşılar alışkanlık (!) yapar mı ? Hayır.

Aşılar kilo aldırır mı ?

Hayır. Aşılar başka hastalıklara neden olur mu ?

Hayır.

Aşılar akciğerlerimi “bozar” mı?

Hayır.