Kepekler

KEPEK
Kepek sorununuz varsa yalnız değilsiniz, Amerika?da milyonlarca kişi kepekten şikâyet etmektedir. Kronik kepek, kaşınmayla beraber kafa derisinin ince bir tabaka halinde dökülmesidir. Kepek, bulaşıcı olmamasına ve nadiren ciddi bir sorun haline gelmesine rağmen, utandırıcı ve inatçı bir sorundur.

İyi haber, kepeğin kontrol altına alınabilmesidir. Hafif şiddetli kepek vakalarında, başın şampuanla günde bir kez hafifçe yıkanması gerekmektedir. İnatçı kepek vakalarında ise medikal şampuanlara ihtiyaç vardır. Araştırmacılar, maya şeklindeki mantarların kepeklenmeyi arttırdığını ya da kepeklenmeye neden olduğunu belirlemişlerdir. Bu buluş, kepek için en iyi tedavinin uygulanmasını sağlamıştır.



Bulgu ve Belirtiler
Birçok kişi için kepek belirtileri aşikârdır; kaşınan kafa derisinden dökülen, yağlı görünümlü beyaz ölü kabuklar omzun üstüne düşerek, hoş olmayan bir görüntü yaratır. Bu belirtiler, kepek için yeterli olmayabilir. Deri üzerinde pulların oluşmasının birçok nedeni vardır:

Kuru Cilt: Özellikle kışın, soğuk havalarda ve fazla ısıtılmış mekânlarda oluşan kuru cilt, fazla kaşıntılı ve pul pul dökülen derinin en sık nedenidir. Bu pul pul döküntüler, kepeğe göre daha küçük ve daha kuru bir formdadır.

Seboreik dermatit: Bu durum, sık görülen bir kepek nedenidir. Kırmızı ve yağlı derinin sarı pullarla veya beyaz döküntülerle kaplanması ile belirir. Seboreik dermatit, sadece kafa derisini değil, ter bezleri, kaş, burun kenarı, kulak arkaları, göğüs kemiği, kasıklar ve bazen de koltuk altı gibi vücudun diğer bölümlerini de etkiler.

Psöriazis: Bu deri hastalığı gümüşi pullar oluşturan ölü derinin birikimi ile göze çarpar; ancak bu pullar seboreik dermatitteki pullara göre daha kalın ve daha kalıcıdır. Ağır vakalarda deri çatlamaları, kanamaları ve ağrı gözlenebilir. Psöriazis, genellikle, dizde, dirsekte ve gövdede görülür; ancak alından boyna dek tüm kafa derisine de yayılabilir


Saçlı deride görülen seboreik dermatit(cradle cap). Bu hastalık yeni doğan bebeklerde, derinin pul pul dökülmesine ve kafa derisinde kabuklanmaya neden olur. Ebeveynleri çok korkutmasına rağmen, tehlikesizidir ve genellikle bebek 1 yaşına gelene dek kendiliğinden geçer.

Saçlı deri mantarı (tinea capitis): On yaşın altındaki çocuklar için tehlike oluşturan bir mantar hastalığıdır. Kirpiklerde veya kaşlarda görülebilir. Birkaç gün içerisinde yara kabuklanmaya başlayarak halka şeklini alır ve enfeksiyonun çeşidi bu kabuklanmaya göre belirlenir. Kabuklanmanın olduğu kısımlarda kırmızı iltihap oluşur ve saç dökülür.

Kontakt dermatit: Bazen, bazı saç-bakım ürünlerine karşı baş bölgesinde kaşıntı, döküntü ve kızarıklık oluşabilir.

Kepeklenme, zaman zaman, saçların çok sık şampuanlanmasıyla ya da yeterince şampuanlanmamasıyla, yanlış yapılan diyetlerle, stresle, aşırı derecede saç şekillendirici ürün kullanmakla, kuru cilde sahip olmakla veya yağlı cilde sahip olmakla bağlantılı sanıldı. Bu faktörlerden bazıları kepeklenmeyi ve deri döküntülerini alevlendirdiği halde asıl suçlu, eskiden pitrosporum diye bilinen, malassezia adlı yağla beslenen maya benzeri mantar olabilir.

Malassezia, sağlıklı insanların kafa derisinin üstünde yaşar ve hiçbir problem yaratmaz. Bazen saç foliküllerinizden sekrete edilen yağ ile beslenerek ve hücre döngüsü hızını arttıran bir irritasyona yol açarak kontrol dışı bir şekilde büyürler.

Bütün deri hücreleri ölür ve yenileri oluşur. Normal şartlarda, yeni derinin en alt tabakadan üst tabakaya gelmesi 1 ay alır, üst tabakada şekillenir, ölür ve pul pul dökülür. Yeni deri hücrelerinin oluşumu çok yavaştır. Malasseziada durum daha farklıdır. Malasseziada tüm bu süreç 11 gün kadardır. Sonuç olarak çok sayıda ölü hücre oluşur. Bu ölü hücreler, yağla beraber kümeleşerek saçlı derinizden düşer ve beyaz bir döküntü meydana gelir.

Bilim adamları, kepeğe sebep olan malassezianın M. furfur olduğunu sanıyorlardı ancak yeni çalışmalar malassezianın 2 türü M. restricta ve Mglobosa daha olduğunu ve bu mantar türlerinin kepeğe neden olduğunu ortaya çıkartmıştır. Bu hücrelerdeki artışın sebebi aslında bilinmemektedir, ama artan yağ üretiminin, hormonal değişimlerin, stresin, hastalıkların, nörolojik hastalıkların (özellikle Parkinson), baskılanmış bağışıklık sistemlerinin, az sıklıkta şampuan kullanımının ve aşırı duyarlılıkların malassezia mantarına sebep olduğu bilinmektedir; genetik faktörlerin de malassezia gelişimini etkileyip kepeğe neden olduğu düşünülmektedir.


Risk Faktörleri
Kepeklenme herkeste görülebilir, özellikle aşağıdaki risk faktörleri taşıyanlarda daha sık görülmektedir.


? Yaş. Kepek genellikle ergenlikte, akne ile aynı zamanlarda başlar. Genellikle adolesanlık ve genç yetişkinlik boyunca, 40 yaşında pik yaparak görülür. Fakat yaşlılar immün değillerdir, bu nedenle bazı kişilerde ömür boyu sürer.

? Cinsiyet. Erkeklerde kadınlara oranla daha sık kepek görüldüğünden araştırmacılar, erkek hormonlarının kepek hastalığında önemli bir rolü olduğunu düşünmektedirler. Ayrıca erkeklerdeki sebum adlı yağı üreten sebase bezler daha büyüktür.

? Yağlı Saç ve Deri. Malassezia, kafa derinizdeki yağ ile beslenir. Bu sebeple yağlı saç ve deri, kepeklenmeye daha yatkın olmanıza neden olur.

? Belirli Hastalıklar. Parkinson hastalığındaki bilinmeyen bazı sebepler, seboreik dermatit ve kepek görülme olasılığını arttırır. Stresli ortamlar, kalp krizleri ve inme, bağışıklık sistemi bozuklukları, HIV ya da AIDS gibi hastalıklar da kepeklenme ve seboreik dermatit ihtimalini arttırır.

Kepek sorunlarının birçoğunda tıbbi yardım gerekmez; fakat reçetesiz satılan şampuanların kullanımından haftalar sonra kepek hâlâ geçmiyor veya kafa derinizde kırmızı ya da iltihaplı kabuklanmalar oluşuyorsa, mutlaka doktorunuza ya da dermatoloğunuza gitmelisiniz. Seboreik dermatit ya da diğer bir kepeklenme sorunu yaşıyor olabilirsiniz. Doktorunuz başınızdaki yara ve kepeklere bakarak teşhiste bulunacaktır.

Evlerimizde bulunan birçok bitkiden yararlanarak kepeği önleyebiliriz. Örneğin kesilmiş soğanlarla saç derisine masaj yapabiliriz. 3 günlük eski bir peynir ve sirkeyle de masaj yaparak kepekten kurtulabiliriz. Bu önerilerin birkaçı gerçekten işe yarıyor. Besleyici bir diyet yapmak ve soruna odaklanmak, kepek için önleyici olacaktır. Öneriler:

? Mayalı ürün ve şeker kullanımını kısıtlayın: Tatlılar, mayalı yiyecekler (kek, ekmek, bira, şarap) mantarların büyümesine yardımcı olarak kepeklenmeye sebep olur.

? B vitaminleri alın: Sağlıklı bir cilt ve saçlar için B vitamini alın. B vitamini içeren besin kaynakları: tanecikli tahıllar, yumurta sarısı, soya fasulyesi, muz, avokado, fındık, ceviz, ıspanak gibi koyu yeşil sebzeler. B vitamin takviyeleri doğal yiyecek dükkânlarından ve pek çok eczaneden bulunabilir.


? Beslenmenize çinkoyu dahil edin. Bazı kepek şampuanlarında bulunan çinko mineralleri, ter bezlerinin yağ üretimini düzenler, bağışıklık sisteminizi güçlendirir. Çinko vitamini içeren besin kaynakları: yumurta sarısı, et, balık, soya fasulyesi, sardunya, ay çekirdeği ve tanecikli tahıllardır.

? Omega?3 yağ asitleri tüketin. Omega?3 yağ asitleri, esansiyel yağlar olarak bilinmekte ve bu yağlar sağlığımız için çok yararlı olmaktadır. Sinir hücrelerinde iletişime, yeni hücre oluşumuna ve kolesterol seviyesinin düşmesine yardımcı olur. Cildiniz ve saç sağlığınız için de çok gereklidir. Omega-3 yağ asitleri öncelikle taze, derin su balıklarında ? özellikle somon balığı, kılıçbalığı, uskumru, ringa balığı-, kolza, soya fasulyesi ve keten tohumunda bulunur. Ayrıca, pek çok doğal yiyecek dükkanları ve eczanelerde çeşitli balık ve bitki yağı takviyeleri bulunur.


? Bitki içerikli şampuanlar kullanmaya çalışın: Çay ağacı yağı, Avustralya?da yaşayan (Melaleuca alternifolia) adlı ağacın yapraklarından elde edilir. Antiseptik, antibiyotik ve antifungal özellikleriyle günümüzde bile şampuanlarda yer almaktadır. Bu şampuan, bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara sebep olabilir, böyle bir durumda kullanımı durdurmanız gerekecektir.