VARİS NEDİR Kanı kalbe geri taşıyan damarlar toplardamar olarak adlandırılır. Bu damarlar kan akışının kalbe doğru tek yönlü olmasını sağlayan kapakçıklar içerir. Toplardamarlarda oluşan tıkanıklıklar ve aşırı basınç bu kapakçıkların düzgün kapanmasını engelleyerek geriye doğru kaçaklara sebep olur. Sonuçta bacaklardaki yüzeysel toplardamarlar genişler, uzar ve büklümlü bir görüntü ile varisler oluşur.
Bacaklarımızda 2 adet damar sistemi mevcuttur: biri derin toplardamarlar (kalbe giden kanın %90’ının bulunduğu sistem) ve diğeri yüzeysel toplardamarlar (bu sistem de kalan %10’u taşır).
Varisler asla kanı ayaklara doğru taşıyan arterlere etki etmez ama kanı yukarı taşıyan damarlarda görülür. Daha çok yüzeydeki damar sistemine etki ederler.
Kabaca üç çeşit varis vardır:
- İri yeşilimtırak ana varisler
- Cilt altında ağ biçiminde yapılar oluşturan morumsu retiküler varisler
- Kırmızı ipliksi varisler
Varislerin tümü görünmeyebilir. Bazen gizlenen varisler de olur. VARİS NEDENLERİ Varis oluşumu tam olarak bilinmemekte, ancak daha çok genetik, cinsiyet, yaşlılık gibi ne yazık ki kontrolümüzde olmayan nedenler üzerinde durulmaktadır.
Yine de istatistiksel olarak varis oluşumunu tetikleyen durumlar saptanmıştır:
Cinsiyet: Eğer kadınsanız bir erkeğe oranla 4 kat fazla risktesiniz demektir. Bunun nedeni de hormonal etkenlerdir (hamilelik, menopoz, doğum kontrol hapı, hormonal tedavi gibi). Ancak genel anlamda kadın-erkek, genç-yaşlı, aktif-pasif herkes bu problemle karşılaşabilir.
Hamilelik: Birden fazla doğum yapmış kadınlarda 3-4 kat daha fazla görülür. Anne karnında büyüyen bebeğin baskısı ve hormonlardan dolayı damar düz kaslarındaki gevşeklik bacakta kan göllenmesine ve toplar damar yüksek tansiyonuna neden olabilir.
Genetik: Varisli hastaların birincil derecede akrabalarında görülme risk oranı % 70’dir.
Yaşlılık: Varis genç insanlarda da sıkça görülmesine rağmen yaşlılıkta oluşum riski artmaktadır.
Yaşam Tarzı ve Şişmanlık:Yaşam tarzı problemin ağırlaşmasına neden olabilir. Obezite ve hareketsizlik ya da fazla ayakta kalma veya bacaklarda bir travma geçirmiş olmak da varislerin oluşmasına sebep olabilir.
Ayrıca bazı araştırmalar doğu mutfağının da (rafine ürünler, şeker ve yağ olarak zengin olması nedeniyle) varisi tetiklediğini göstermiştir. VARİS NASIL ANLAŞILIR Varis beraberinde birçok belirti verir: yorgunluk, ağırlık, ağrı, batma hissi, kramp, kaşıntı, sıcaklık, kızarıklık bunlardan bazılarıdır.
Bu belirtilere karşı uyanık olmak ve anında tedbir almak gerekir. Hissedilen ağrının varisin büyüklüğü veya yoğunluğuyla hiç bir ilgisi yoktur. Minicik bir varis çok sancı yapabileceği gibi, bazı kalın varisler de hiç ağrı yapmaz. Aslında varisler oluşurken sancı verir.
Varislerin tek zararı estetik veya verdiği rahatsızlık değildir. Varislerde biriken kan komşu dokulara sirayet ederek cilde zarar veren toksinler bırakır, bu da bacakta yaralara neden olur. Ayrıca kanamaya neden olabileceği gibi "flebite"ye de (%50 ölümcül olabilen kan pıhtısı) neden olabilir.
Bir varis ne kadar küçük olursa olsun hemen her zaman daha altlarda oluşmuş daha önemli bir varisi saklar. Bu nedenle ne kadar küçük olursa olsun sadece bir hekim varisin önemli ya da önemsiz olduğuna karar verebilir. TEDAVİSİ Hasta damarı tedavi etmek mümkün olmadığından, tedavi hasta damarı yok ederek gerçekleştirilir.
Bunun için üç prensip mevcuttur: iğne ile yapılan skleroterapi, ambulatuvar flebektomi ve stripping. Dördüncü ama az kullanılan bir yöntem de endolaser tekniğidir.
En çok kullanılan yöntem skleroterapidir. Doktor bölgeye salisilat ve iyot bazlı bir karışımı iğneyle zerk eder. Vücut reaksiyon olarak elyaflı bir doku oluşturarak damarı tıkar. Birkaç hafta içinde damar sertleşir, büzülür ve yok olur. Böylece kan sağlıklı damarlardan kendine yeni bir yol oluşturur. Tedavi muayenehanede yapılabilir ve anestezi gerektirmez. Hemen hiç ağrıya neden olmaz ve hastanın normal hayatına devam etmesine imkan verir. Kırmızılık, şişlik, morluk gibi ikincil etkileri de hafiftir.
Hastanın iyot alerjisi bulunuyorsa ambulatuvar flebektomi yöntemi uygulanır. Bu daha hassas bir tekniktir. Bu teknik lokal anestezi ile orta kalınlıktaki damarlara yapılan cerrahi bir müdahaledir. Cerrah üst deride 2-5 cm aralıklarla yaptığı 2-3 mm’lik kesiklerden çalışır ve tığa benzer bir aletle istenmeyen damarın ucunu çıkararak yok eder. Sonuç skleroterapiyle aynıdır.
Stripping ise genel anestezi altında yapılan oldukça karmaşık bir yöntemdir. Kalın damarların tedavisinde kullanılır. Ancak bu yöntem gittikçe daha az uygulanmaktadır. Damarların skleroterapiye cevap vermeyecek kadar bozulmuş olduğu %10’luk durumlarda kullanılan bir yöntemdir.
Varis problemi yüzünden alınan damarlar sadece %10’luk bir kan taşıma sisteminin parçaları olduğundan sağlık için bir tehlike oluşturmazlar. Doğru tanı ve iyi bir müdahale ile tüm tedaviler iyi sonuç verir.
Varis hastalığında önemli olan problemin kaynağını kurutmaktır. Varis tedavisinde önemli olan bir husus daha kalın varislerden tedaviye başlayarak incelere doğru gitmek, üst varislerden altlara doğru devam etmek ve daima ilk tedavi edilenlerin iyice kurutulduğuna emin olmaktır. Kaçınılması gereken hata ise sadece görünen varislerin tedavi edilmesidir.
Tedaviler genellikle kesin bir çözümdür ancak nadiren tekrarlayabilir. Genel anlamda yeni varisler oluşabileceği için düzenli aralıklarla hekim kontrolünde kalınması tavsiye edilir.
Sıcaktan kaçının. Güneş, sıcak banyo ve sauna varisi tetikler.
- Uygun bir kiloda kalın.
- Uzun süre ayakta kalmanız gerektiğinde başparmaklarınızı gererek oynatın, parmak uçlarınıza basarak gerinin, ağırlığınızı bir bacaktan diğerine verin.
- Oturur durumdayken bacak bacak üstüne atmaktan kaçının.
- Diz altı çorap giymeyin, lastikleri baskı yapar. Kasıklarınızı sıkan giysiler de kullanmayın.
