GİRİŞ



Büyüme hücre sayısı ve büyüklüğünün artışıyla vücut hacmi ve kitlesinin artışıdır. Gelişme ise hücre ve dokuların yapı ve içeriğinin değişimiyle bedensel olgunlaşmayı ifade eder.

Çocukluk çağı gebeliğin başlangıcından ergenliğin tamamlanmasına kadar devam eden bir büyüme ve gelişme süreci oluşudur. Büyüme ve gelişme bu evrede zaman zaman daha hızlı seyreder. Doğadaki diğer canlıların yaşam süreçleriyle karşılaştırıldığında çocukluk çağı insanda çok daha uzundur.

Çocuklar sürekli büyüyen ve gelişen organizmalar olmaları sebebiyle maruz kalınan etkenler büyüme ve gelişme sürecinde daha ağır ve kalıcı değişiklikler yaratır.

Normal büyümenin tarifi oldukça güçtür. Ancak kabaca çocuklarda klinik muayenenin en önemli bölümünü oluşturur.











ÇOCUKLUK DÖNEMLERİ



Çocuklar büyüme süreci içinde değişik dönemlerden geçerler. Her birinde farklı sorunların görülebildiği bu dönemler daha sonra kendi içinde alt gruplar halinde tasnif edilir (Tablo 1).



Tablo I

-------------------------------------------------------------------------------------------------

I... Doğum Öncesi ( Anne karnında geçirilen ) Dönem

A) Embriyonal Dönem ( 0 - 10 hafta )

B) Fetal Dönem ( 10 haftalıktan doğuma kadar )

II.. Doğum Sonrası Dönem

A) Yenidoğan Dönemi ( 0 - 4 hafta )

B) Süt Çocukluğu Dönemi ( 1 ay - 12 ay )

C) Oyun Çocukluğu Dönemi ( 1 - 3 yaş )

D) Okul Öncesi Dönemi ( 4 - 5 yaş )

E) Okul Çocukluğu Dönemi ( kızlarda 6-10 yaş erkeklerde 6-12 yaş )

F) Ergenlik Dönemi ( kızlarda 10-18 yaş erkelerde 12-20 yaş )

-------------------------------------------------------------------------------------------------



Sevgili anne ve babalar dönemlerin her biri kendi özellikleri çerçevesinde değerlendirilecektir.

















İntrauterin Dönem



Günümüzde yaşamın döllenmeyle başladığı kabul edilmektedir. İntrauterin dönem dediğimiz gebelik süresi bebeğin doğumdan sonraki yaşam standardını belirleyen en önemli evredir.

Büyüme ve gelişme 40. haftada 3400 gr / 51 cm kadardır.

Sevgili anne ve babalar çocuğunuzun büyüme ve gelişmesinin çeşitli faktörlerden etkilenebileceğini unutmamalısınız. Bebeğinizin büyüme ve gelişmesinde yavaşlama saptandığında daha sık ve yakın takibe girmeniz gerekmektedir. Günümüzde bebeğin gebelik evresi bir muamma olmaktan çıkmıştır. Yeni metodlarla bebeğinizin durumu belirlenebilmektedir.

İntrauterin dönemin başlangıcı olan embriyonal dönemde (0-10 hafta) bebek diğer dönemlerden çok daha dikkatli olunmalıdır.

Fetal dönem 11. haftada başlar ve doğuma kadar devam eder. Bu dönemde doku ve organların olgunlaşma süreci ile hızlı büyüme gerçekleşmektedir. Fetal büyümenin değerlendirilmesinde rahim büyüklüğü son adet tarihi ve bebeğe ait ölçümler gibi parametreler kullanılmaktadır.

Fetal dönemde girişimde bulunulduğunda bebeğin gelişimini iyi yönde etkileyebilecek özelliklerdir.

Sevgili anneler hayatınızın en önemli evresi olan gebelik döneminde sağlığınıza özen gösteriniz. Yeterli ve dengeli besleniniz. Düzenli olarak gebelik kontrollerinizi yaptırınız ve zararlı çevresel faktörlerden kaçınınız.

Böylece bebeğiniz kendi genetik potansiyeli doğrultusunda en uygun şekilde büyüme ve gelişme gösterecektir.



Tablo II

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Fetal Büyümeyi Etkileyen Faktörler

I. Bebeğe Ait Nedenler:

* Irk

* Cinsiyet

* Genetik

* Kromozom anomalileri

* Fetal infeksiyonlar

* Doğumsal anomaliler

* Çoğul gebelik (ikiz vb.)



II. Anneye Ait Nedenler:

A) İnfeksiyonlar

B) İnfeksiyon Dışı Nedenler

* Boy

* Yaş ( 35 )

* Azalmış besin alımı

* Gebelikte yetersiz tartı alımı

* Doğum öncesi düşük kilo

* Yetersiz bakım

* İlaç bağımlılığı sigara ve alkol

* Kronik hastalık (kalp astım..)

* Yüksek tansiyon

* Sık doğumlar



III. Plasentaya Ait Nedenler

Plasenta "eş" olarak da adlandırılan bölümdür.

* İnfeksiyon

* Plasenta tartısı

* Plasentada iletim bozukluğu

* Plasenta tümörleri

* Plasentanın kısmen ayrılması

* İkizden ikize kan geçişi



IV. Çevresel Nedenler

* Çevre Hijyeni

* Radyasyon

* Yüksek irtifa



Sevgili anne ve babalar sağlıklı bir bebek dünyaya gelecektir.

















Yenidoğan Dönemi



Doğumdan sonraki ilk 4 hafta yenidoğan dönemidir. Dünyaya yeni gelmiş olan bebek kan dolaşımı ve sindirim faaliyetleri gibi işlevlerini kendisi yerine getirmek zorundadır. Bu devrede uygun oda sıcaklığının sağlanması ve anne sütüyle beslenme son derece önemlidir.

Her annenin sütü kendi bebeği için özeldir. Erken doğum yapan annenin sütü hızlı büyüyen ve yaşıtlarını yakalamaya çalışan prematüre bebeğin beslenmesi için yeterli miktarda protein yağ ve kalori içermektedir.

Sevgili anneler büyüme ve gelişmesini sağlayan anne sütünü ondan esirgemeyiniz. Bebeğinizi doğar doğmaz ilk yarım saat içinde mutlaka emziriniz!..

Anne sütü ilk 4-6 ay sağlıklı büyüme ve gelişme süreci için tek başına yeterlidir!..

Sevgili anne ve babalr yenidoğan bebeğinizin diğer dönemlerden farklı olarak hastalık belirtisi olmayan bazı fizyolojik özellikleri vardır ki bu özel durumları bilmenizin son derece yaralı olacağı kanısındayım.

Sağlıklı bir yenidoğanın cilt rengi gül kurusu pembesidir. Doğumu izleyen ilk saatlerde daha koyu olabilir ancak birkaç saat içinde normale döner. Koyu kırmızı renk devam ediyorsa kan hücrelerinin fazlalığı söz konusu olabilir. Solukluk ise kansızlığı düşündürür. Her iki durumda da gerekli kan tahlilleri yapılarak nedene yönelik tedavi ugulanmalıdır.

Normal yenidoğanlarda göz kapaklarında el düzelme zamana bırakılmalıdır.

















Süt Çocukluğu Oyun Çocukluğu ve Okul Öncesi Dönemi



Süt çocukluğu dönemi 1 - 12 ay okul öncesi çocukluk dönemi 4 - 6 yaş arasındaki evredir. Bu evreler birbirleriyle olan yakın ilişkileri nedeniyle bir arada ele alınmışlardır.

Süt çocukluğu dönemi boyu 1.5 misline ulaşır. Tablo III)[/b]



Tablo III

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Yaş (aylar)................Tartı *(gr/ay).........................Bo y* (cm/3 ay)

0 - 3 Ay.....................600 - 1000.......................... ........8

4 - 6 Ay.....................600 - 800........................... ........8

7 - 9 Ay.....................400 - 600........................... ........4

10 - 12 Ay..................400 - 600........................... .......4

-----------------------------------------------------------------------------------------------

* 0 - 12 ay çocukların üçer aylık dönemlerde tartı artışı aylık boy artışı 3 aylık artış olarak belirtilmiştir.

Süt çocuğunda önceleri en hızlı büyüyen bölüm baştır. 6. aydan sonra göğüs çevresi genişler istediklerini belirtme yetenekleri gelişir.

Sevgili anne ve babalar infeksiyon hastalıkları vb..).



<A name=tarti1>Vücut Ağırlığı

Ortalama doğum ağırlığı 3000-3500 gram kadardır. İkinci ve üçüncü çocukların doğum kilosu birinciden erken doğanlar tartılarının % 10-15'ini ilk bir iki hafta içinde kaybederler. Buna fizyolojik kayıp adı verilir.

Çocuklar ilk 6 ay içinde ayda 600-1000 gram üç yaş sonunda 4 katına çıkar. 7. yaşın sonunda 7 katına ulaşır. 2 yaşından büyük çocuklarda normal vücut ağırlığını kabaca hesaplamak için Yaş X 2 + 8 formülü kullanılabilir. Bulunan rakam ortalama değerdir.

Sevgili anne ve babalar ne de diğer ailelerin çocuklarıyla karşılaştırılmalıdır.



<A name=boy1>Boy Uzunluğu

Doğumda boy uzunluğu 48 ile 52 santimetre arasında değişmekle birlikte ortalama 50 cm kadardır. Sonraki 3 ay içinde 8 cm 13 yaşında 3 katına erişirler. İki yaşından büyüklerde yaklaşık boy uzunluğunu bulmada Yaş X 5 + 80 formülü kullanılabilir. Elde edilen rakam ortalama boy uzunluğudur. Normal değerler ise çok geniş bir yelpazeye dağılır.

Sevgili anne ve babalar başka çocuklarla hatta kendi kardeşleriyle bile kıyaslanmamalıdır.



<A name=bascev>Baş Çevresi

Baş çevresi doğumda ortalama 35 cm kadardır. 3. ayda 40 1 yaşın sonunda 46 cm olur. Yenidoğanda baş ve göğüs çevreleri eşittir. Birinci yaştan sonra göğüs çevresi baş çevresinden büyük olur.

Süt çocuklarında baş çevresinin her ay ölçülmesi çok önemlidir. Baş çevresi eğrileri üzerinde değerlendirilen normalden sapmalar derhal ele alınmalı sebebe yönelik tedavi yapılmalıdır.



<A name=dis>Diş Gelişimi

Diş gelişimi çocuklarda büyüme ve gelişme süreciyle doğrudan ilişkili bir parametre olmamakla birlikte çocuğunuzun beslenmesi yönünden önem arzettiğinden diş gelişimine de kısaca değineceğim.

İlk diş çıkarma zamanı daha çok ırsi eğilimlere bağlıdır. İlk diş ortalama 4 - 9. aylar arasında çıkar. Ancak 15 aya kadar gecikmesi de normal kabul edilir. Diş çıkarma sırasında hafif ateş huzursuzluk görülebilir.

Yerel içme suyunda flor yeterli değilse çocuk diş hekimlerince düzenli takibini sağlamalısınız.



<A name=kemik1>Kemik Gelişimi

Kafada 6 adet bıngıldak bulunur. Bunların önde yeralan büyüğü ve arkadaki küçük olan elle kolayca farkedilir. Ön bıngıldak dışındakiler bir kaç ay içinde kapanırlar. Öndekinin kapanması ise 3 ile 18 aylar arasında gerçekleşir. Kapanmadaki gecikmeler doğumsal tiroid bezi yetersizliği D vitamini eksikliği gibi hastalıkları öncelikle akla getirir. Araştırma sonuçlarına göre nedene yönelik tedavi yapılır.

Kemiklerin gelişimi esnasında baş büyüklüğünün vücuda oranı büyüme bozukluklarının erken tanısını olanaklı kılar. Kemik gelişimiyle igili bir sorun olduğunda bu konuda yetişmiş uzman bir hekim tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

















Okul Çocukluğu Dönemi



6 yaşından cinsel olgunlaşma belirtilerinin başladığı ergenlik dönemine kadar çocuğun gelişmesindeki başlıca özellikler sorumluluk[/b] ve başarma duygularının yerleşmesidir.

İlkokula yeni başlayan çocuklarda kısa veya uzun süreli uyum sorunları çok yaygındır. [b]Sınıfa annesiyle birlikte girmek okula gitmekle annesinden ayrılması sırasında ortaya çıkan anneden ayrılma korkusudur.

Okula uyum sorunlarının çözümü için okula yeni başlayan çocukta okuma yazma öğrenmekten önce evdeki olumlu ilişkinin okulda da sürdürülmesi bir tür anne baba modeli olan öğretmenin çocuğa duygusal doyumu sağlayacak şekilde davranması ve bizzat kendi davranışlarıyla da çocuk için iyi bir örnek oluşturması gereklidir.

Sevgili anne ve babalar doktorunuza başvurarak nörolojik ve psikolojik durumunun değerlendirilmesini sağlamanız çok yararlı olur.







Ergenlik Dönemi



Ergenlik ergenlik sürecinin özelliklerini oluşturur.

Vücutta ergenliğe yol açan hormonal değişikliklerin başlamasından sonra dış görünümdeki ilk değişiklikler kız çocuklarında 10 (8-13) erkek çocuklarda 18 yaşında- bireyin büyüme ve gelişmesi büyük ölçüde tamamlanmıştır.

Adolesans hayatın bu devresinde vücutta oluşan biyolojik değişikliklere eşlik eden ruhsal gelişme ve psikososyal değişiklikleri de kapsayan bir terimdir.



Ergenlikte Büyüme ve Gelişme



<A name=boy2>Boy Büyümesi

İlk 4 yaştan sonra büyüme hızı erkek ve kız çocuklarında benzer şekilde yılda 5-7 cm gibi oldukça durağan bir gidiş gösterir. Ergenlik belirtilerinin başlamasıyla beraber cinsiyet hormonlarının vücut kitlesini arttırıcı etkisiyle boy uzamasında belirgin bir hızlanma görülür.

Kız çocuklarında ergenlik erkeklere kıyasla 2 yıl daha erken başlar. Bu nedenle büyüme hızlanması da kızlarda daha erken olur. 10-12 yaşlar arasında kız çocukları erkeklerden daha iri olurlar. Ergenlikte büyümenin en hızlı olduğu "büyüme hızı doruğu" kızlarda ortalama yılda 9 cm5 cm'dir. Ergenlik sürecinin daha geç başlaması erkek çocuklara büyümede aşağı yukarı 2 yıl kadar bir süre kazandırır. Kalıtım faktörlerinin etkisine bağlı olarak ergenliğe erişme yaşı çok değişken olduğundan büyüme hızı doruğunun görüldüğü yaş da bir çocuktan diğerine farklılık gösterir. Bu nedenle aynı yaştaki iki çocuğun ergenlik belirtilerinin başlayıp başlamamış olmasına göre boy ve vücut yapılarında büyük farklılıklar olması doğaldır.

Boy uzaması ergenliğin son evrelerinde giderek yavaşlar erkeklerde 18-20 yaşlarında hemen hemen durur. Ancak 30 yaşa dek omurga büyümesinin bir miktar daha devam etmesi sebebiyle 3-4 milimetrelik bir artış gözlenebilir.



<A name=tarti2>Kilo Artışı

Okul öncesi döneminden ergenliğin başlangıcına kadar olan evrede kızlarda tartı artışı büyük ölçüde yağ depolanması sonucudur.



<A name=kemik2>Kemik Büyümesi ve Olgunlaşması

İlk önce el ve ayakların büyümesi hızlanır. Bunu ön kol ve bacaklar erkeklerde omuzların genişlemesi belirgindir.

Yüz kemikleri hızla büyür profil değişir.

Ergenlik öncesi kemik olgunlaşması kızlarda 2 yıl daha ileridir. Bu nedenle kız çocuklarda epifizler daha erken kapanır. Boy artışı erkeklerde 17-18 yaşlarına kadar sürerken kızlarda büyüme 15-16 yaşlarında durur.



<A name=sorun>Ergenlik Dönemiyle İlgili Sorunlar



Vücuttaki yapısal değişikliklere ve çevreye uyum gerektiren bu dönem son derece duyarlı olunması gereken bir devredir. Çocukluktan çıkıp erişkinliğe ilk adımını atan insanın bedeninde ve biyolojik işlevlerinde meydana gelen değişikliklere alışması ve kabullenmesi içgüdülerini kontrol ederek davranışlarında ölçülü olmasının beklendiği bir dönemdir. Geleceği için meslek seçimi ve yaşam biçimi gibi konularda karar vermesi gerekmektedir.

Sevgili ebeveynler sorunlarını anlamaya çalışmanız kuşkusuz çok yararlı olacaktır.



















BÜYÜME VE GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER



Kalıtım ve Ailesel Faktörler

Toplumun genelinde büyümeyi etkileyen en önemli etken kalıtımdır. Kalıtım ( ırsiyet ) sarışın olanların çocukları açık renkli olmaya eğilimlidir.



Cinsiyet

Büyüme gelişme süreci kız ve erkek çocuklarda farklıdır. Doğumda kızların tartısı daha düşüktür. Doğum tartıları aynı olan erkek ve kız çocuklar karşılaştırıldığında kızlar daha ileri bir gelişme düzeyi gösterirler. Ergenlik dönemine erken giren kızlar hızlı büyür boy daha uzun olur.



Beslenme

Beslenme büyüme ve gelişmeyi etkileyen en önemli çevresel faktördür.



Çocuğun iyi büyüyebilmesi için yeterli ve dengeli beslenmesi bu besinleri sindirmeye yeterli bir barsak etkinliği bulunması gerekir. Süt çocukluğu döneminde yetersiz beslenmeden boydan çok tartının öncelikle etkilendiği bilinmektedir.

Çoğu kez beslenme kökenli bir kansızlık geliştiğinde asıl sorunun çözülmesi için uygulanan tedavilerin başarısını arttırır.

Sevgili ebeveynler olması gereken sürece oturtulmalıdır.



Hormonal Durum



Normal büyüme için bir çok hormona ihtiyaç vardır. Sağlıklı çocuklarda hormonlar uygun miktarlarda salgılanır. Hipofiz bezinin salgıladığı "büyüme hormonu" boyca büyümeyi testis ve yumurtalıklardan salınan hormonlar da büyümeyi etkiler.

Büyüme hormonu yetersizliği durumunda boy kısa kalırken konjenital hipotiroidi dediğimiz doğumsal tiroid bezi yetersizliğinde zeka da etkilenir.

Sevgili anne ve babalar hormon bozukluklarına bağlı büyüme gelişme bozuklukları son derece nadirdir. Ancak diğer nedenler tam teşekküllü bir merkezde yapılacak tetkiklerle bertaraf edildikten sonra düşünülebilir.



Gebeliğe İlişkin Faktörler



Bebeğinizin sağlıklı doğması yanında normal tartı ve boya sahip olabilmesi için gereken koşulların kendine özgü karakteristikleri nedeniyle gebelik dönemi yaşamın diğer evrelerine göre son derece önem arzetmektedir.

Gebeliğin ilk üç ayında annenin geçirdiği virus infeksiyonları çocuk için zararlıdır. Anne hamileyken kızamıkçık geçirdiği taktirde çocukta kalpte bozukluk küçük kafa ve zeka geriliği ortaya çıkabilir.

Gebelik süresince ve özellikle ilk haftalarda annenin aldığı ilaçlar dikkatle seçilmelidir. Bu dönemde alınan ilaçlar ve sigara içimi gibi etkenler bebeği etkiler doğuştan bozukluklara yol açabilir.

Hamilelikte [b]röntgen zeka geriliği ve uzuvlarda bozukluklara yol açabilir.

Hamilelikte hormon bozuklukları bebeğe zarar verebilir. Örneğin şeker hastalığı olan annelerin çocukları iri doğarlar. Tosuncuk diyebileceğimiz bu çocuklarda kalp akciğer ve :-):-):-):-)bolizma bozuklukları görülebilir.

Sevgili anneler rastgele ilaç kesinlikle kullanmayın.



Kronik Hastalıklar



Sağlıklı olarak dünyaya gelen bir bebekte kalıtımsal olarak gelen ya da sonradan edinilen kimi hastalıklar müzminleşerek büyüme ve gelişme sürecini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu hastalıklar arasında kronik karaciğer hastalığı romatizmal hastalıklar sayılabilir.

Büyüme geriliği astım ve diğer allerjik hastalıklarda da ortaya çıkar. Bunların tümünde sebep kullanılan ilaçlar değildir. Hastalığın kendisi de gerilikte başlıbaşına önemli bir faktördür. Ağır akciğer infeksiyonları ve morarmayla seyreden kalp hastalıklarında da büyüme olumsuz yönde etkilenir.

Çocukların sonraki dönemlerde yaşıtlarını ne ölçüde yakalayacakları iyileşme sonrası geride kalan büyüme süresi ve iyileşmenin tam olup olmaması gibi bir çok faktöre bağlıdır.



SONUÇ



Sevgili anne ve babalar

Çocuklarda normal büyüme ve gelişmenin izlenmesi çocuğun kendine özgü büyüme grafiğinden sapmalar belirlenebilir.

Bu nedenle çocuğunuzun sağlığına yeniden kavuşması sizi mutlu edecektir.