Konu: Kuslarin Ilgi çekici Yuvalari

Allah... Ondan başka ilah yoktur. Diridir kaimdir. O’nu uyuklama ve uyku tutmaz. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O’nundur. İzni olmasızın O’nun katında şefaatte bulunacak kimdir? O, önlerindekini ve arkalarındakini bilir. (Onlar ise) Dilediği kadarının dışında, O’nun ilminden hiçbirşeyi kavrayıp-kuşatamazlar. O’nun kürsüsü, bütün gökleri ve yeri kaplayıp-kuşatmıştır. Onların korunması O’na güç gelmez. O, pek yücedir, pek büyüktür (Bakara Suresi, 255)

Kuslar, yuva yapma konusunda en usta canlilar olarak bilinirler. Her kus türünün kendine özgü yuva teknikleri vardir ve hiç sasirmadan bu kusursuz yapilari insa ederler.


Kuslarin yuva insa etmelerinin en önemli nedeni yumurtalarinin ve daha sonra bu yumurtadan çikan yavrularinin son derece savunmasiz olmalaridir. Bundan baska bazi kuslar da üreme dönemlerinde disilerine gösteri yapmak için çesitli yuvalar kurarlar ve bu yuvalari cazip hale getirmek için süslerler.


Yavrular için yapilan kus yuvalarinin en önemli amaçlarindan biri, yavrulari soguktan korumaktir. Yavrular tüysüz dogarlar ve ayni zamanda pek hareket edemedikleri için kaslarini hiç çalistiramazlar. Bu nedenle yavrularin donmamalari için soguktan izole edilmis yuvalara ihtiyaçlari vardir. Özellikle "örgü yuvalar", yapilari itibariyle bu sicakligi yavrulara saglayabilirler. Bu yuvalarin yapimi ise oldukça detayli ve zordur. Disi kus yuvayi çok uzun bir sürede büyük bir itinayla örerek olusturur. Ayni zamanda, yuvanin içini tüy, lif ve killarla doldurur, böylece yuvanin izolasyonunu artirmis olur.


Her türden yuva için malzeme temini son derece önemlidir. Kuslar gün boyunca yapacaklari insaat için gerekli malzemeyi toplarlar. Kuslarin gagalari ve ayaklari çesitli malzemeleri tasimak ve kullanmak için özel tasarlanmistir. Yuvanin kurulusu disiye aittir ama yuvanin kurulacagi bölgeyi erkek seçer. Kuslar bu mimari saheserleri çamur, yaprak, sarmasik, tüy ve kagit gibi maddelerden yararlanarak yaparlar. Kus yuvalarinin özellikleri, kullandiklari malzemelere ve uyguladiklari tekniklere baglidir. Yuvalar, kullanilacak olan malzemenin elastikiyeti, dayanikliligi ve sertligi göz önünde bulundurularak yapilir. Malzeme, sikistirmaya ya da gerilmeye elverisli olmalidir. Ayrica degisik türden malzemelerin birlikte kullanilmasi, yapinin sahip oldugu koruyucu özellikleri artirir. Sözgelimi çamurla bitki liflerini karistirmak yuvadaki çatlaklarin yayilmasini önler.


Kuslar topladiklari malzemelerle önce insaatin harcini olustururlar. Bu sekilde yuva yapan kuslardan biri uçurum kirlangiçlaridir. Uçurum kirlangiçlari yuvalarini uçurum kenarlarina, bina veya avlu duvarlarina çimento ile yapistirirlar. Bu çimentoyu elde edis yöntemleri ise oldukça pratiktir. Gagalariyla çamur veya kil parçalari toplarlar ve bu malzemeleri insaat alanina tasirlar. Çamuru yapiskanimsi salyalariyla karistirip, uçurumun yüzeyine sürerler ve üstünde yuvarlak bir açiklik birakarak düzgün bir çömlek seklinde biçim verirler. Çömlegin içini çim, yosun ve tüyle doldururlar. Bu yuvalari çogunlukla sarkan bir kaya çikintisinin altina insa ederler ki, yagmur yagdiginda çamuru yumusatmasin ve yuvayi yikmasin.

Genellikle mavi rengi tercih eden çardak kusu yuvasini, yaparken görülüyor. Bu hayvan mavi renkli gördügü her materyali yuvasinda süs olarak kullanabilir

Bazi Güney Afrika kuslari (Anthoscopus) ise, iki bölüme ayrilmis olan özel yuvalar kurarlar. Bu yuvalarda kuluçka odasinin asil girisi gizlenmistir. Yuvanin diger girisi ise ortada bir yerdedir. Bu ayrinti, avci hayvanlar için hazirlanmis olan bir aldatmacadir.


Basta belirttigimiz gibi kuslar yuvalarini sadece yavrularina bakmak için kullanmazlar. Kimi zaman da disilerine gösteri yapmak için yuva yaparlar. Bu kuslarin içinde en ilginç olanlarindan biri Yeni Gine'de yasayan çardak kuslaridir. Çardak kuslari disilerine yaptiklari gösterilerinde tüylerini kabartmak yerine bulduklari "degerli seyleri" sergilerler ve küçük çardaklar kurarlar.


Bazi erkek çardak kuslari öncelikle kendilerine genç bir fidani çadir diregi gibi kullanip, çevresine ince dallari dizerek bir nevi çardak olustururlar. Diger bir tür, önünde iki girisi ve bir de çatisi olan bir magaracik yapar; içine çiçek, mantar, kisacasi ne bulduysa toplar ve düzenli bir sekilde siralar. Daha sonra topladigi malzemelerle bu yuvayi süsler. Her çardak kusu türünün seçtigi belli bir renk vardir. Ama genellikle parlak mavi renkli cisimleri tercih ederler. Belli bir renkte olmasi sartiyla sopa, tas, çiçek, tohum ve o renkte olan herhangi birseyi süs esyasi olarak kullanirlar. Genellikle mavi rengi tercih eden çardak kusu yuvasini, yaparken görülüyor. Bu hayvan mavi renkli gördügü her materyali yuvasinda süs olarak kullanabilir.






Görmedin mi ki, göklerde ve yerde olanlar ve dizi dizi uçan kuslar, gerçekten Allah'i tesbih etmektedir. Her biri, kendi duasini ve tesbihini süphesiz bilmistir. Allah, onlarin islediklerini bilendir. (Nur Suresi, 41)

Terzi Kuslarinin Diktikleri Yuvalari






















Hindistan'da yasayan Terzi kuslari gagalarini bir dikis ignesi gibi kullanirlar. Iplikleri ise, örümcek agindan elde ettikleri ipek, tohumlardan olusturduklari pamuk veya agaç kabuklarindan kopardiklari liflerdir. Yuvalarini yaparken öncelikle bir agaçta gelismekte olan yapraklari seçerler ve kenarlari üstüste gelecek sekilde bu yapraklari çekerek sekle sokarlar. Terzi kusu bunun ardindan sivri gagasiyla her bir yapragin kenarina bir delik açar. Topladigi örümcek agi veya bitki liflerini bir terzinin igne-iplik kullanmasi gibi gagasiyla deliklerden geçirir ve düsmelerini engellemek için her ilmigi dügümler. Ayni islemi diger uçta da yaparak iki yapragi birbirine "dikmis" olur. Bir çift yapragi ya da tek bir yapragi kendi etrafinda döndürmek için yarim düzine kadar dügüme ihtiyaç vardir. Daha sonra kus bu keseyi çimlerle doldurup döser. Ayrica bu yapraklarla kapli kesenin içinde, disisinin yumurtalarini koyacagi gizli bir yuva daha dokur.





Dokumaci Kuslar

Dokumaci kuslarin yuvalari, bugün kusbilimciler ve diger dogabilimciler tarafindan, kuslarin yaptigi en ilginç yapilar olarak gösterilmektedir. Bu kuslar, dogada bulduklari bitki liflerini ve ip olarak kullanabilecekleri her türlü uzun bitki sapini "dokuma" seklinde örerek kendilerine çok saglam yuvalar insa ederler.





Dokumaci kus ilk is olarak kullanacagi malzemeyi toplar. Yesil ve taze yapraklardan kendine ince uzun seritler keser veya yapraklarin orta damarlarini alir. Özellikle taze yapraklari seçmesinin ise bir nedeni vardir: kuru yapraklardan alacagi malzemeyi kontrol edebilmesi ve bunlari dokumada kullanmasi çok zordur, ancak taze yaprak lifleri ile bu islemler çok kolay gerçeklesir. Kus öncelikle çatalli bir dala, bir yapraktan kopardigi uzun bir lifin ucunu sararak ise baslar. Bir ayagi ile lifin ucunu dalin üzerinde tutarken, diger ucunu gagasiyla idare eder. Liflerin düsmelerini engellemek için onlari dügüm atarak birbirlerine baglar. Ilk olarak bir çember olusturur; bu yuvasinin girisidir. Daha sonra ise gagasini mekik gibi kullanarak yaprak liflerini diger liflerin üzerinden ve altindan sirayla geçirir. Dokuma islemi sirasinda her lifin ne kadar çekilmesi gerektigini de hesaplayabilmelidir. Çünkü eger dokumasi gevsek olursa yuva hemen çöker. Ayrica yuvanin son halini zihninde canlandirabilmelidir ki, duvarlarin ne zaman kavislenecegine veya disari dogru çikinti verilecegine karar versin.

Çok büyük bir azim, sabir ve beceriyle yuvasini ören dokumaci kusu
Girisi dokuduktan sonra yuvanin duvarlarini dokumaya baslar. Bunun için basasagi durur ve içeriden çalismaya devam eder. Gagasiyla bir lifi digerinin altina sokar ve sonra hassas bir sekilde disarida kalan ucunu tutar ve sikica çeker. Böylece son derece muntazam bir dokuma olusturur.


Görüldügü gibi dokumaci kus yuvasini yaparken hep birkaç asama sonrasini hesaplayarak hareket etmektedir. Yuvasi için en uygun malzemeyi toplar, yuvayi dokumaya rastgele bir yerden baslamaz. Önce girisi olusturur ve oradan duvarlara devam eder. Nerede kavis verecegini, nereyi genisletecegini çok iyi bilir. Üstelik bunlari yaparken son derece ustaca, akilci ve yetenekli tavirlar sergiler, davranislarinda hiçbir acemilik belirtisi görülmez. Ayni anda iki isi yapabilecek kadar (bir yandan ayagi ile yaprak lifini düsmemesi için tutup diger yandan lifin diger ucunu gagasiyla idare eder) yeteneklidir. Hiçbir hareketi rastgele degil, oldukça suurlu ve amaca yöneliktir.


Dokumaci kuslarin baska bir türü ise, yagmurun etkisini göz önünde bulundurarak "tavani akmayan" çok saglam bir yuva insa eder. Bu kus, çevreden topladigi bitki liflerini, agzinda bulunan bir salgiyla karistirarak özel bir harç imal eder. Bu salgi bitki liflerine esneklik ve su geçirmeme özelligi kazandirir ve böylece yuva için mükemmel bir siva malzemesi olusur. Yuva tamamlanana kadar geçen süre içerisinde bu islemleri defalarca tekrar eden dokumaci kuslarin gösterdikleri bu becerileri, tesadüfen, bilinçsizce kazandiklarini iddia etmek hiç kuskusuz ki imkansizdir. Bu kuslar evlerinin yapiminda -hiç zorlanmadan- ayni anda bir mimar, bir insaat mühendisi ve bir santiye ustasi gibi çalisirlar.


Simdiye kadar anlatilan örneklerde de görüldügü gibi her kus türünün kendine özgü bir yuva insa etme teknigi vardir. Ve bu tekniklerin her biri bilinci, akli ve düsünme yetenegi olmayan bir hayvandan beklenemeyecek kadar karmasiktir; her biri bir tasarim ve plan gerektirir.


Bir düsünelim: karsimizda akil, bilinç, plan ve tasarim ürünü eserler üreten canlilar bulunmaktadir. Ancak bu canlilarin bu özelliklere sahip olmalari imkansizdir. Öyle ise bu canlilar bu davranislari nasil gösterirler?


Kuslarin ve tüm diger canlilarin davranislarinda görülen aklin, bilginin ve yetenegin kaynaginin tek açiklamasi vardir: Bunlarin tümü bu hayvanlara Allah tarafindan ilham edilen özelliklerdir. Allah, bu canlilari yaratmis, onlara korunma, avlanma, beslenme, üreme yöntemlerini ayri ayri ilham etmistir. Onlara yuvalarini insa ettiren, kusursuz planlar yaptiran, onlari koruyan ve barindiran sonsuz merhamet ve sefkat sahibi olan Allah'tir. Evrimcilerin iddia ettigi gibi ne "tabiat ana", ne de tesadüfler bu canlilari son derece karmasik yuvalari insa etmeleri için programlayamaz. Tüm canlilar üstün bir Yaratici olan Rabbimiz'in ilhamina uyduklari için kendilerinden kesinlikle beklenmeyecek davranislar sergilerler.


Allah, Kuran'da "Daglarda, agaçlarda ve onlarin kurduklari çardaklarda kendine evler edin." (Nahl Suresi, 68) diyerek balarisina yuvasini yapmayi ilham ettigini bildirmistir. Balarisinda oldugu gibi canlilarin tamamina yuvalarinin yerini, insaat tekniklerini, kullanacaklari malzemeleri sonsuz merhamet ve sefkat sahibi olan Rabbimiz ilham etmektedir.

Emeğine sağlık.